Việt Nam Rừng Vàng Biển Bạc - Những "Quốc Bảo" Khoáng Sản Ta đang Sở Hữu

Trong bối cảnh thế giới bước vào chu kỳ cạnh tranh tài nguyên khốc liệt nhất kể từ Chiến tranh Lạnh, bản đồ khoáng sản toàn cầu đang tái định hình. Những gì từng chỉ là “mỏ” nay trở thành “đòn bẩy địa chính trị”, các quốc gia giàu khoáng sản hiếm được nhìn như những điểm tựa chiến lược trong chuỗi cung ứng an ninh - năng lượng - công nghiệp - quốc phòng. Việt Nam, với vị trí địa kinh tế trọng yếu và cấu trúc khoáng sản độc đáo, đang nổi lên như một trong số ít quốc gia sở hữu những "quốc bảo" đúng nghĩa.

Dưới đây là cái nhìn toàn cảnh về những “quốc bảo khoáng sản” của Việt Nam - xét theo độ hiếm, giá trị chiến lược, tính nhạy cảm địa chính trị và khả năng định giá ngay lập tức.

Nếu phải chọn một tài sản có giá trị chiến lược tức thì để đặt Việt Nam lên bản đồ khoáng sản toàn cầu, đó là Núi Pháo (Thái Nguyên) - mỏ vonfram lớn nhất ngoài Trung Quốc, một trong những nguồn cung hiếm hoi cho thế giới.

Vonfram là kim loại công nghiệp thuộc nhóm “mắt xích cuối” của quốc phòng và công nghệ cao: từ đạn xuyên giáp, turbine, hàng không, đến chip bán dẫn, thiết bị EV. Trung Quốc kiểm soát hơn 80% nguồn cung toàn cầu, khiến Núi Pháo trở thành “thiên đường” quý hiếm mà các cường quốc phương Tây theo dõi sát sao.

Khác với đất hiếm thô, vonfram của MHT được chế biến sâu, có khả năng tái chế và đạt chuẩn xuất khẩu sang thị trường G7 - điều khiến tài sản này định giá ngay được và dễ dàng lọt vào tầm ngắm M&A của các tập đoàn luyện kim châu Á, đặc biệt là Trung Quốc.

Điều ít người biết: Bình Thuận sở hữu mỏ titan ven biển lớn hàng đầu thế giới, với trữ lượng ilmenite và rutile đủ để Việt Nam đứng vào top 5 nguồn cung toàn cầu.

Titan là nguyên liệu chiến lược của hàng không vũ trụ, quốc phòng, y sinh, công nghiệp hóa chất. Trong bối cảnh chuỗi cung ứng titan bị gián đoạn vì chiến sự tại Ukraine, nguồn cung Việt Nam được xem là điểm tựa thay thế cho các thị trường Mỹ – Nhật – EU.

Chủ sở hữu chính: BMC, VIMICO, Rạng Đông Group. Khó khăn lớn nhất: chế biến sâu (tạo titanium sponge) còn hạn chế, khiến phần lớn giá trị rơi vào tay buyer quốc tế.

Với trữ lượng thuộc nhóm top 3 thế giới, bauxite Việt Nam là nguồn tài nguyên cốt lõi để sản xuất alumina, rồi nhôm - vật liệu nền của năng lượng tái tạo, xe điện, và hạ tầng tương lai.

Hai dự án Tân Rai và Nhân Cơ (TKV) từng gây tranh luận, nhưng khi thế giới bước vào “siêu chu kỳ nhôm”, Việt Nam lại đứng trước cơ hội mới: từ xuất thô sang chế biến sâu, và tham gia chuỗi điện mặt trời – pin – hàng không.

Hạn chế chính là tiêu hao năng lượng và yêu cầu công nghệ cao; song giá trị chiến lược dài hạn thì không thể phủ nhận.

Tài nguyên đất hiếm Việt Nam được USGS ước tính thuộc nhóm lớn nhất thế giới, trải dài từ Lai Châu – Yên Bái – Lào Cai. Nhưng khác với Trung Quốc, Việt Nam:

+ chưa làm chủ tách chiết

+ chưa làm chủ chế biến sâu oxide – magnet

+ chưa có nhà máy sản xuất NdFeB

Điều đó khiến nhóm tài sản này chưa thể định giá ngay, nhưng tiềm năng địa chính trị lại cực lớn khi phương Tây tìm cách tách khỏi chuỗi cung ứng Trung Quốc.

Nếu Việt Nam làm chủ khâu chế biến, đất hiếm sẽ vượt giá trị của cả Núi Pháo trong thập kỷ tới.

Cát thạch anh siêu tinh khiết từ Quảng Ninh, Quảng Trị, Khánh Hòa, Ninh Thuận có thể được tinh luyện thành silicon ingot, nguyên liệu: chip bán dẫn, pin năng lượng mặt trời, thiết bị quang điện

Trong một thế giới thiếu silicon cấp chip, tài sản này mang ý nghĩa chiến lược cực lớn. Việt Nam đang thu hút đầu tư từ Hàn Quốc và Nhật để xây chuỗi chế biến sâu - nếu thành công, đây sẽ là quốc bảo của ngành công nghệ.

Từ Tây Bắc đến Tây Nguyên, Việt Nam có nhiều mạch quặng lithium và graphite - dù chưa được xác minh trữ lượng lớn.

Nhưng nếu khoáng sản pin được khai thác và chế biến sâu, Việt Nam có thể tham gia chuỗi pin LFP, NMC, graphite anode - cùng hướng với chính sách mở rộng sản xuất xe điện.

Giá trị: Hiện tại thấp (chưa thương mại hóa) Tiềm năng: Có thể vượt titan, tiệm cận đất hiếm trong dài hạn.

Trong thời đại chuyển dịch năng lượng, dầu khí không còn là “vàng đen” của thế kỷ 20 - nhưng khí thiên nhiên lại trở thành trụ cột cho điện LNG trong PDP8.

Các mỏ như Lô B – Ô Môn, Cá Voi Xanh có giá trị hàng chục tỷ USD và đang được các tập đoàn Nhật, Mỹ, Nga tham gia liên doanh.

Dù không hiếm như vonfram hay titan, khí tự nhiên là “quốc bảo năng lượng” vì tính ổn định & khả năng thay thế than trong chiến lược điện.

Việt Nam là một trong số ít quốc gia có rổ khoáng sản chiến lược đa dạng: Từ vonfram – titan – đất hiếm đến silica và lithium. Các tài sản đều gắn với chuỗi cung ứng công nghiệp tương lai: Bán dẫn, hàng không, quốc phòng, xe điện, năng lượng tái tạo.

Các tài sản đều nằm trong tâm bão cạnh tranh Mỹ – Trung – EU – Nhật. Khi phương Tây tìm cách “khử Trung” (de-risk), Việt Nam trở thành điểm tựa tự nhiên.

Việt Nam sở hữu lợi thế địa chiến lược độc đáo, nằm giữa chuỗi giá trị: Trung Quốc – ASEAN – Ấn Độ Dương. Đồng thời, chúng ta cũng đang bước vào thời kỳ bản lề tài nguyên. Trong thập niên 2025–2035, Việt Nam sẽ không còn chỉ được nhìn như thị trường sản xuất rẻ, mà là bên nắm giữ tài nguyên chiến lược có sức ảnh hưởng toàn cầu.

Câu hỏi không phải là Việt Nam có bao nhiêu tài nguyên, mà là Việt Nam sẽ dùng những “quốc bảo khoáng sản” này như quyền lực mềm, tài chính hay đòn bẩy địa chính trị như thế nào?