Trong các triều đại phong kiến, kinh tế và thương nghiệp thường không được trọng dụng. Dù có những lý do về lý thuyết và thực tế khiến việc phát triển thương nghiệp có thể đem lại lợi ích về kinh tế, nhưng chính quyền phong kiến lại không coi trọng điều này. Điều này có thể được giải thích từ một số yếu tố quan trọng.
1. Sự bất ổn và thiếu ổn định của thương nhân
Một trong những lý do chính khiến thương nghiệp không được coi trọng trong xã hội phong kiến là vì tính chất bất ổn và không ổn định của nghề buôn bán. Thương nhân trong xã hội phong kiến thường phải di chuyển qua lại giữa các vùng đất, từ Nam ra Bắc, và họ phụ thuộc rất nhiều vào các thế lực bên ngoài để bảo vệ lợi ích của mình. Để có thể buôn bán và kiếm lời, thương nhân cần phải có sự bảo vệ của các quan lại hoặc những thế lực mạnh mẽ, và điều này dễ dẫn đến sự tham nhũng hoặc gây rối loạn trật tự xã hội.
Ngoài ra, môi trường chiến tranh, giặc cướp, và các yếu tố xã hội không ổn định khác khiến cho nghề thương nghiệp trở thành một công việc đầy rủi ro. Mặc dù thương nhân có thể kiếm tiền, nhưng việc làm của họ lại có thể gây ra những hậu quả tiêu cực, chẳng hạn như việc tham nhũng quan lại, tạo ra sự mất trật tự và bất ổn cho xã hội. Chính vì vậy, các triều đại phong kiến không khuyến khích phát triển thương nghiệp mạnh mẽ, vì điều này có thể làm xói mòn ổn định chính trị và xã hội.
2. Ưu tiên ổn định xã hội hơn là phát triển kinh tế
Triều đình phong kiến thường chú trọng đến sự ổn định và trật tự xã hội hơn là phát triển kinh tế tự do. Các hoàng đế và quan lại phong kiến thường coi trọng việc duy trì quyền lực và kiểm soát xã hội, vì họ coi quốc gia như một gia đình lớn mà trong đó hoàng đế là “đại gia trưởng”, và các quan lại là những người quản lý gia đình. Do đó, bất kỳ yếu tố nào có thể gây xáo trộn trật tự xã hội, dù là sự phát triển mạnh mẽ của thương nghiệp hay sự xuất hiện của những tầng lớp thương nhân giàu có, đều bị coi là mối đe dọa.
Ngoài ra, thương nghiệp thường gắn liền với sự cạnh tranh và sự xung đột lợi ích, và vì vậy các triều đình phong kiến không muốn khuyến khích một ngành nghề có thể tạo ra bất ổn xã hội. Điều này lý giải vì sao các vương triều phong kiến ưu tiên phát triển nền nông nghiệp và các ngành nghề truyền thống ổn định hơn là thương nghiệp, vì chúng mang lại nguồn thu ổn định và không làm xáo trộn trật tự xã hội.
3. Lý do chính trị và sự phân chia quyền lực
Chế độ phong kiến, với sự phân chia quyền lực rõ rệt giữa hoàng đế, quan lại, và các tầng lớp xã hội, không khuyến khích sự phát triển của thương nghiệp. Thương nhân cần phải có sự bảo vệ của các quan lại địa phương để buôn bán và kiếm lời, và trong nhiều trường hợp, điều này dẫn đến sự thỏa thuận ngầm, thậm chí là tham nhũng. Các triều đình phong kiến không muốn thương nhân quá quyền lực hoặc có quá nhiều ảnh hưởng vì điều này có thể làm suy yếu quyền lực của các quan lại và hoàng đế.
Chế độ tư hữu trong xã hội phong kiến cũng hạn chế sự phát triển của thương nghiệp. Nếu mọi người đều có quyền sở hữu tài sản và tự do làm ăn, điều này có thể dẫn đến sự phân hóa xã hội và gây ảnh hưởng đến sự ổn định của vương triều. Chính vì vậy, việc kiểm soát và hạn chế sự phát triển của thương nghiệp là một cách để duy trì trật tự và ổn định xã hội.
4. Lý thuyết kinh tế cổ đại và ảnh hưởng của chiến tranh
Khi nói về lý thuyết kinh tế cổ đại, có thể thấy rằng các nhà tư tưởng trong các triều đại phong kiến không thiếu kiến thức về kinh tế. Các ví dụ như Quản Trọng trong thời Xuân Thu Chiến Quốc cho thấy các nhà chính trị có thể sử dụng các biện pháp kinh tế để làm giàu cho quốc gia. Tuy nhiên, trong thực tế, việc phát triển thương nghiệp không phải là ưu tiên của các vương triều phong kiến. Thay vào đó, họ chủ yếu dùng chiến tranh và các chính sách quân sự để củng cố quyền lực và duy trì sự ổn định quốc gia.
Trong bối cảnh đó, các chính sách kinh tế không nhằm mục đích phát triển thương nghiệp mà là để đảm bảo sự ổn định của triều đại. Ví dụ, việc quản lý đất đai và nông nghiệp, nơi mà phần lớn dân cư và tài nguyên nằm trong tay, luôn được chú trọng hơn là các ngành nghề buôn bán hay thương mại.
5. Tính chất "bất ổn" của thương nghiệp cổ đại
Vào thời kỳ phong kiến, thương nhân thường không có được sự bảo vệ pháp lý rõ ràng như ngày nay. Họ phải đối mặt với sự bất ổn từ các yếu tố bên ngoài như cướp bóc, thuế khóa cao, và sự khó khăn trong việc duy trì các mối quan hệ làm ăn khi thiếu một hệ thống pháp lý vững chắc. Thương nhân buôn bán không chỉ phải đối mặt với sự cạnh tranh trong giới thương nghiệp mà còn phải đối diện với nguy cơ bị lừa đảo, cướp bóc, hay thậm chí bị chính quyền tước đoạt tài sản. Chính những yếu tố này khiến cho việc phát triển thương nghiệp trở thành một điều không hề dễ dàng và không phù hợp với quan điểm của các vương triều phong kiến.

Kết luận

Với những lý do chính trị, xã hội, và kinh tế, việc phát triển thương nghiệp trong các triều đại phong kiến không được coi trọng và thậm chí bị hạn chế. Chính quyền phong kiến không muốn thương nghiệp phát triển mạnh mẽ vì điều này có thể gây ra sự bất ổn xã hội, xói mòn quyền lực của các quan lại, và làm phá vỡ trật tự ổn định mà họ luôn tìm cách duy trì. Dù có những lợi ích rõ ràng từ việc phát triển thương nghiệp, nhưng đối với các vương triều phong kiến, việc duy trì sự ổn định và quyền lực của chính mình luôn được coi là ưu tiên hàng đầu.