Để biết vì sao không loài vật nào có 1 mắt, chúng ta hãy tìm hiểu phương pháp mà các nhà thiên văn học đo đạc khoảng cách đến những ngôi sao trong vũ trụ. Ví dụ như Sirius (hay còn gọi là sao Thiên Lang). Nó là ngôi sao sáng nhất trên bầu trời đêm. Khoảng cách từ Sirius đến Trái Đất là 8,6 năm ánh sáng. Tức là nếu chúng ta di chuyển với vận tốc ánh sáng thì phải mất 8,6 năm mới đến được ngôi sao này. Bằng cách nào mà người ta tính toán được khoảng cách đến Sirius? Câu trả lời đơn giản đến bất ngờ.

Các nhà thiên văn học quan sát ngôi sao vào tháng 3. Rồi đến tháng 9, khi Trái Đất di chuyển sang phía đối diện trên quỹ đạo quay quanh Mặt Trời, họ lại quan sát ngôi sao một lần nữa. Do vị trí quan sát thay đổi nên góc nhìn về phía ngôi sao cũng khác đi. Họ sẽ tính toán được sự thay đổi góc này. Khi đó, ta có 1 tam giác cân như trong hình với góc α đã biết. Từ đó, ta dễ dàng tính được góc β. Đồng thời, ta cũng biết cạnh AB của tam giác, chính là 2 lần khoảng cách từ Mặt Trời đến Trái Đất. Hãy nhớ rằng khoảng cách từ Mặt Trời đến Trái Đất là 150 triệu km. Tức là cạnh AB có độ dài khoảng 300 triệu km. Bằng cách sử dụng hàm số Sin trong tam giác, ta sẽ dễ dàng tính được cạnh SA, chính là khoảng cách từ Trái Đất đến ngôi sao.

Như vậy, ta cần 2 điểm quan sát khác nhau để đo lường khoảng cách đến 1 vật thể nào đó. Đối với các sinh vật, 2 điểm quan sát chính là đôi mắt. Khi đứng trước một đóa hoa, bộ não của bạn sẽ tự động tính toán sự chênh lệch góc nhìn giữa mắt phải và mắt trái rồi từ đó ước lượng khoảng cách đến đóa hoa. Bạn không thể làm việc này nếu chỉ có 1 mắt. Hãy thử che 1 mắt lại rồi chạy quanh nhà mà xem. Khả năng cao là bạn sẽ va vào các đồ vật vì không thể ước lượng khoảnh cách đến chúng.

Nói đến đây chắc là các bạn cũng đã biết lý do vì sao những loài săn mồi hoặc có chế độ ăn đặc biệt thường có 2 mắt nằm ở phía trước của khuôn mặt. Ví dụ như sư tử, đại bàng, hoặc con người. Trong khi đó, những loài bị săn hoặc có nguồn thức ăn dễ kiếm thì lại có mắt nằm ở 2 phía đối diện. Ví dụ như thỏ, hươu, hay ngựa vằn.

Mỗi mắt đều có vùng nhìn thấy của riêng nó. Phần giao giữa 2 vùng chính là khoảng không gian mà sinh vật có thể xác định được khoảng cách. Vì khi một đối tượng ở trong vùng đó thì nó sẽ được nhìn thấy bằng cả 2 mắt.

Với loài săn mồi như sư tử thì việc xác định được khoảng cách đến con mồi rất quan trọng. Nếu lao tới bữa trưa từ quá xa thì bữa trưa sẽ bỏ chạy kịp. Còn nếu tiếp cận quá gần thì dễ bị phát hiện. Vì thế, sư tử tiến hóa để 2 mắt cùng hướng về một phía. Điều này giúp vùng nhìn thấy của 2 mắt có phần giao rộng hơn, đồng nghĩa với việc chúng dễ dàng ước lượng khoảng cách đến nhiều con mồi tiềm năng hơn.

Con người không phải loài săn mồi theo kiểu của sư tử. Tuy nhiên, chúng ta có một chế độ dinh dưỡng đặc biệt. Mặc dù có thể ăn được nhiều thứ nhưng các loại thực phẩm mà con người tiêu thụ thường không phổ biến trong tự nhiên. Tổ tiên chúng ta thường xuyên phải lang thang tìm kiếm cái ăn. Để có thể làm tốt việc này thì khả năng xác định khoảng cách là rất quan trọng.

Với thỏ thì ngược lại. Chúng ăn cỏ và lá cây. Miếng ăn lúc nào cũng tận mồm thì cần gì đến khả năng xác định khoảng cách chứ. Ngoài ra, chúng còn là bữa trưa của rất nhiều kẻ săn mồi. Cho nên, chúng tiến hóa theo hướng 2 mắt nằm cách xa nhau về 2 phía đối diện. Nhờ đó, chúng nhìn được toàn bộ 360 độ xung quanh. Điều này giúp chúng dễ dàng phát hiện ra kẻ săn mồi từ tất cả các hướng. Loài thỏ đã hy sinh khả năng xác định khoảng cách để đổi lấy góc nhìn siêu rộng.

Như vậy, chúng ta biết rằng các sinh vật sẽ gặp rất nhiều khó khăn nếu chỉ có 1 mắt. Đó là lý do chúng không tồn tại trong tự nhiên. Vậy còn 3 mắt thì sao? Chắc chắn sẽ tốt hơn là 2 mắt. Nhưng tại sao cũng không có sinh vật nào như vậy?

Bởi vì chỉ cần 2 mắt là đủ để đo lường khoảng cách rồi. Con mắt thứ 3 nếu có tồn tại thì cũng không mang đến nhiều lợi ích. Quá trình tiến hóa sẽ tự động đào thải những bộ phận có ít tác dụng để tập trung nguồn lực phát triển những bộ phận quan trọng hơn. Ta có thể hình dung giống như một công ty nếu cứ lãng phí nguồn lực vào những khoản đầu tư không hiệu quả thì sớm muộn gì cũng bị thị trường đào thải. Vì thế, những sinh vật 3 mắt nếu có thật thì cũng sẽ sớm bị loại bỏ khỏi cuộc chiến sinh tồn khắc nghiệt do lãng phí nguồn lực vào một bộ phận ít tác dụng.

Ý tưởng về những sinh vật có 1 hoặc 3 mắt quả thực rất thú vị. Tiếc rằng cuộc chiến sinh tồn không cho phép điều đó xảy ra. Nhưng biết đâu đấy, ngoài kia có một loài như vậy đang tồn tại. Dẫu sao vẫn còn rất nhiều loài mà con người chưa khám phá ra cơ mà. Cho đến lúc tìm ra sinh vật đó, chúng ta đành tạm hài lòng với những bộ phim và câu chuyện thần thoại nhé.