Vì sao chọn 25/12 để tổ chức Giáng Sinh?

Trước hết chúng ta cần hiểu rằng việc các tín hữu Kitô Giáo mừng lễ Giáng Sinh vào ngày 25/12 hàng năm không phải là để nhắc nhớ việc Chúa Giêsu giáng sinh khi nào, mà quan trọng là để khẳng định rằng việc đó đã xảy ra. Không ai biết chính xác ngày sinh của Chúa Giêsu. Kinh Thánh có 2 sách độc lập viết về việc Chúa Giêsu (Jesus) giáng sinh, bao gồm Tin Mừng của thánh Mát-thêu (Matthew) và thánh Lu-ca (Luke), tuy nhiên ngày tháng cụ thể không được nhắc đến. Điều này đơn giản là vì cách đây 2000 năm người Do Thái chưa có thói quen tổ chức sinh nhật. Từ năm 336, ngày 25/12 được dùng để tổ chức lễ mừng, nhưng thay vì chọn một ngày ngẫu nhiên thì người thời đó đã làm vài phép tính để chọn ra ngày khả dĩ nhất.

Với những ai tiếp xúc nhiều với mạng xã hội thì cứ đến mùa Giáng Sinh hàng năm sẽ có rất nhiều bài tuyên truyền về một thuyết mà mình tạm gọi là "thuyết kết nạp" (Co-opt theory) cho rằng lễ Giáng Sinh 25/12 có nguồn gốc ngoại lai (pagan) từ các lễ của các vị thần La Mã, nhằm dễ dàng hòa nhập vào phong tục địa phương. Thuyết này dựa trên một sự trùng hợp là 25/12 được người La Mã chọn làm lễ thần Mặt Trời từ năm 274, trong khi lễ Giáng Sinh chỉ được ghi nhận lần đầu vào năm 336. Mặc dù nghe có vẻ hợp lí nhưng thực tế thì thuyết này không dựa trên chứng cứ lịch sử nào đáng tin cậy mà có nguồn gốc chỉ từ khoảng thế kỉ 12. Trong thời đại của mạng xã hội hiện nay thì thuyết này lại càng dễ được lan rộng, một phần do "thiên kiến xác nhận" (Confirmation Bias): nhiều người trong chúng ta vốn đã vô tình mang nhiều định kiến về tôn giáo nói chung và Kitô Giáo nói riêng (hình thành từ nhiều tin giả khác) nên dễ dàng tin vào những điều xác nhận định kiến đó.

Thuyết tính toán (Calculated theory) cho rằng người xưa đã cố gắng tính ngày Chúa Giêsu sinh ra dựa vào một số sự kiện trong Kinh Thánh. Cách tính như sau:

- Nhiều tài liệu độc lập chỉ ra rằng Chúa Giêsu chịu tử hình trên thập giá vào ngày lễ Vượt Qua (Passover) của người Do Thái: ngày 25/3. Theo quan niệm của người Do Thái, họ cho rằng ngày Chúa rời thế gian trùng với ngày Chúa xuống thế làm người - tức ngày Người ngự xuống trong lòng Đức Trinh Nữ Maria. Lấy 25/3 cộng thêm 9 tháng mang thai, ta có ngày sinh là 25/12.

- Ngoài ra, sau khi Đức Mẹ mang thai, Mẹ đã đến thăm bà Isave (Elizabeth) - người đang mang thai Thánh Gioan Tẩy Giả (John the Baptist) được 6 tháng. Trước đó, thiên thần Gabriel hiện ra báo tin vui cho ông Dacaria (Zechariah), chồng bà Isave, khi ông vào đền thờ vào ngày lễ Xá Tội, khoảng tháng 9-10. Cộng thêm 6 tháng, ta có thể tính ra thời điểm Đức Mẹ đi thăm bà Isave là vào khoảng tháng 3-4, phù hợp với quan niệm lấy 25/3 làm lễ Truyền Tin (ngày thiên thần Gabriel hiện ra với Trinh Nữ Maria và báo tin Con Thiên Chúa đã ngự xuống lòng bà).

Cách tính này được ghi chép trong những tài liệu sau:

1. Cuốn "Commentary on Dan­iel" (năm 204) của thánh Hippolytus thành Rome:

2. Cuốn "On the Trinity" (Về Chúa Ba Ngôi) (~ năm 400) của thánh Augustine thành Hippo:

3. "Chronographiai", một bộ sách về lịch sử thế giới tính đến năm 221, của sử gia La Mã Sextus Julius Africanus (160—240).

4. Bài viết “On the Day of the Birth of Our Savior Jesus Christ” (Về ngày sinh của Chúa Giêsu Kitô Đấng Cứu Độ chúng ta) của thánh Gioan Kim Khẩu (John Chrysostom) (349-407).

Sau đây là tóm tắt các sự kiện lịch sử theo thời gian:

- Từ những năm 100, các Kitô hữu đầu tiên đã cố gắng tính ngày Chúa Giêsu sinh ra theo nhiều cách và tổ chức các lễ mừng nhỏ lẻ vào nhiều ngày khác nhau, trong đó có 25/12.

- Năm 204: thánh Hippolytus thành Rome viết cuốn Commentary on Dan­iel, trong đó có viết ngày sinh của Chúa Giêsu là 25/12.

- Năm 221, trong bộ "Chronographiai", sử gia Sextus Julius Africanus cũng viết rằng Chúa Giêsu sinh ra vào ngày 25/12.

- Năm 274, vua Aurelian lấy ngày đông chí 25/12 làm ngày thần Mặt Trời (Sol Invictus).

- Ngày 25/12/336, lễ Giáng Sinh đầu tiên được ghi nhận.

- Năm 350, Đức Giáo Hoàng Julius I thiết lập lễ Giáng Sinh chính thức vào ngày 25/12.

Như vậy có thể thấy, mặc dù lễ Giáng Sinh được cử hành chính thức muộn hơn lễ thần Mặt Trời của La Mã (năm 336 so với năm 274), nhưng quan điểm về việc Chúa Giêsu chào đời ngày 25/12 thì đã có và được tổ chức nhỏ lẻ từ trước đó rất lâu. Thánh Gioan Kim Khẩu viết rằng:

Chúng ta có thể nhận thấy được thái độ khá mạnh mẽ của thánh Gioan Kim Khẩu khi nói về sự trùng hợp này. Đó là bởi triết học và thần học Kitô Giáo luôn khẳng định rằng tất cả những tạo vật như cỏ cây, động vật, mặt trăng, mặt trời và mọi thứ khác trong vũ trụ đều không phải là thần thánh và không được thờ những tạo vật ấy. Chỉ duy nhất đấng hằng hữu đã tạo ra thế giới tự nhiên này mới là Thiên Chúa, và Ngôi Hai Thiên Chúa - Chúa Giêsu đã giáng sinh làm người. Như vậy, khó có chuyện các Kitô hữu thời đó mượn ngày 25/12 để hòa nhập với La Mã, mà hợp lí hơn, là để khẳng định rằng mặt trời chỉ là tạo vật, Chúa Giêsu mới là "ánh sáng thế gian" (Ga 8,12).

Ngày 25/12 được chọn theo cách tính của các Kitô hữu thời sơ khai, chưa kể việc lịch dương mà chúng ta dùng ngày nay bị lệch vài năm so với các lịch cổ. Vì thế, việc giữ lễ Giáng Sinh vào ngày 25/12 mang tính truyền thống chứ không mang tính chính xác.

Sau cùng và cũng là quan trọng hơn cả, ý nghĩa của việc cử hành lễ Giáng Sinh suốt gần 2000 năm nay không phải để nhắc nhớ ngày chính xác mà Chúa giáng sinh, mà là để vui mừng rằng điều đó đã xảy ra. Dù bạn có đức tin hay không thì cũng hãy tận hưởng không khí Giáng Sinh một cách trọn vẹn, chớ vì những tin giả mà mất vui.

Merry Christmas!

1. Hugh O’Donnell, "The 25th of December Pagan Feast or Patristic Tradition?"

2. Gioakim Nguyễn, "Có thật Chúa Giêsu đã sinh ra trong tháng 12 không?"

3. Andrew McGowan, "How December 25 Became Christmas."

4. John Chrysostom, “On the Day of the Birth of Our Savior Jesus Christ.” 5. Stand to Reason, "No, Christmas is not pagan." (Youtube video)