Thể loại phim siêu anh hùng - một thứ mà chỉ cần nhắc đến trong 17 năm gần đây thôi, từ người già, trẻ, lớn, bé đều đã chẳng còn quá xa lạ. Không ngoa khi nói thế kỷ 21 là thời đại của phim siêu anh hùng. Khán giả đại chúng hẳn đã quá sức quen thuộc với những siêu phầm từ mở màn như Iron man (2008), The Avengers (2012) hay gần đây nhất là Thunderbolts* (2025). Những tác phẩm trên không thể phủ nhận rằng chúng là những tác phẩm thật sự đỉnh cao, những người tiên phong đã định nghĩa lại thể loại phim siêu anh hùng. Thế nhưng lùi lại một chút, vào những năm 2000, người trẻ lúc đó cũng có cho mình những tượng đài siêu anh hùng riêng. Nếu hiện tại Captain America và Avengers là biểu tượng công lý, thì vào thời đó chúng ta đã có tổ đội X-men.

Trải qua 17 năm được phát triển kỹ lưỡng (2000 - 2017), có những tác phẩm thuộc vũ trụ X-men rất đỉnh cao như X-men (2000), X-men: The Last Stand (2006), The Wolverine (2013)... Cũng có những tác phẩm dù không thể nói là hay nhưng dở thì cũng không đến nỗi trong thời kỳ trước và sau X-men: The Last Stand (2006) như X-men: United (2003), X-men: Dark Phoenix (2018)... Và giữa khoảng thời gian đầy thử thách của Fox ấy, vào năm 2014, hẳn khán giả vẫn chưa thể quên được X-men: Days of Future Past - tác phẩm có thể coi là đã mãi mãi thay đổi lịch sử của X-men nói riêng và toàn bộ thế giới siêu anh hùng nói chung.

Ngay chỉ từ mở đầu của bộ phim đã cho khán giả một bất ngờ không nhỏ, một bộ phim đến từ Hollywood lại lấy bối cảnh mở đầu tại Moscow (Nga) - một quốc gia nổi tiếng là đối địch với nước Mỹ. Sau đó tiếp tục là một cú sốc với khán giả khi lập tức chuyển cảnh đến Trung Quốc sau cuộc tấn công của các Sentinel. Điều này có thể ngụ ý rằng loài người thực chất chưa bao giờ chấp nhận các dị nhân, dù họ chẳng mấy làm tổn hại đến thế giới của chúng ta. Và khi đã có kẻ thù chung thì dù là ai cũng sẽ ích kỷ như nhau cả mà thôi.

Bộ phim lấy bối cảnh trong tương lai, nơi dị nhân gần như tuyệt chủng bởi dự án Sentinel của tiến sĩ Boliva Trask và hành trình của Logan trong việc trở về năm 1973 ngăn Mistique giết Boliva. Như chúng ta vẫn biết, Wolverine trong các phần X-men trước vẫn luôn là một nhân vật quan trọng, nếu không muốn nói là quan trọng nhất. Anh thậm trí quan trọng đến nỗi có tới ba phần phim riêng là X-men Origins: Wolverine (2009), The Wolverine (2013) và Logan (2017), cùng với đó là số lần Cameo không đếm xuể. Thế nhưng trong phần phim lần này, chúng ta không phủ nhận Wolverine vẫn là một nhân vật quan trọng, thế nhưng mục đích ban đầu của anh (quay về quá khứ, cứu lấy tương lai) lại được thực hiện theo hướng chẳng ai nhờ tới nhất. Thay vì tập trung khai thác Logan quá mức như các phần phim trước, đạo diễn Bryan Singer thật sự đã rất táo bạo khi cho Logan không còn đóng vai trò quá quan trọng. X-men: Days of Future Past tập trung chủ yếu khai thác mối quan hệ vốn đầy phức tạp của giáo sư Charles Xavier trẻ, Erik Lehnsherr và Raven (Mistique). Thực chất cũng chẳng khó để chúng ta đoán được mối quan hệ giữa 3 nhân vật này. Những phần phim trước đó và đặc biệt là X-men: First Class (2011) cũng đã ngầm chấp thuận điều này.

Nhờ có phép màu của du hành thời gian, các fan trung thành có cơ hội một lần nữa chạm mặt các X-men gạo cội, nhưng cũng không làm lu mờ đi hình ảnh của dàn diễn viên trẻ tài năng. Có thể coi như sự kiện gỡ rối cho các sự kiện vốn có rất nhiều mâu thuẫn của X-men. Cho đến cuối cùng, cũng chính nhờ du hành thời gian, cả vũ trụ X-men như được tái sinh một lần nữa. Bộ phim khắc họa song song hai thế giới song song là hiện tại và quá khứ với cây cầu kết nối duy nhất là Wolverine - một khái niệm phức tạp đến mức hiếm có tác phẩm nào có đủ can đảm đề cập đến. Ngay từ đầu, nó vốn là nhiệm vụ du hành về quá khứ được giáo sư X và Erik Lehnsherr giao cho Logan, cũng chính nhờ vậy mà người xem vẫn có cảm giác được theo chân Logan. Một điểm mà phim đã làm tốt nữa là không khí cấp bách, hồi hộp ở hiện tại khiến cho bộ phim trở nên gay cấn hơn khi từng giây trôi qua, các Sentinel ngày một tiến gần hơn các dị nhân.

Phim cũng đặt ra cho chúng ta những bài học triết lý về sự công bằng và loài người. Ví dụ như chi tiết Erik bị bắt giữ chỉ vì bị nghi ám sát tổng thống John F. Kenedy (1963). Bí ẩn về viên đạn với quỹ đạo đến hiện tại vẫn là một bí ẩn không lời giải trong giới khoa học Hoa Kỳ. Có thể coi chi tiết này như một câu hỏi rất nổi tiếng rằng: "Thế giới này liệu có thật sự là công bằng?" Thực tế, Magneto không ám sát tổng thống Kenedy, anh thậm trí đã muốn cứu ông ta. Thế nhưng vào thời điểm năm 1973, khái niệm "dị nhân" vẫn là thứ gì đó quá xa lạ với thế giới loài người.

Khác với sự nổi tiếng của các Avengers, các dị nhân chưa bao giờ thật sự được coi là anh hùng, đến tận năm 2029 (Logan 2017) vẫn là như vậy. Họ chỉ được một số rất ít loài người coi là những kẻ mang lại bình yên. Họ bị xã hội sợ hãi và né tránh. Và dù sau bao chiến công hiển hách như vậy, sự đau đỡn vẫn chẳng bao giờ buông tha cho họ. Người xem chúng ta không ít thì nhiều hẳn cũng sẽ cảm thấy thật đau lòng khi phải chứng kiến sự sụp đổ của một giống loài ưu việt vẫn ngày đêm chiến đấu vì sự an nguy của chúng ta. Charles kể từ phần X-men đầu tiên chưa bao giờ sai khi cho rằng loài người và dị nhân có thể chung sống hòa bình. Thế nhưng Erik cũng đâu sai khi đứng lên vì sự sống còn của X-men. Cả hai bọn họ đều có những lý do riêng, chỉ là tư tưởng của họ vốn không giống nhau. Sau cùng, tính tới X-men: Days of Future Past (2014), dù muốn hay không, chúng ta cũng phải thừa nhận rằng Magneto mà chúng ta coi là phản diện lâu nay thật sự đã là người chiến thắng trong lý tưởng của mình. Chúng ta đều biết nhưng đâu phải ai cũng dám thừa nhận rằng dù có là dị nhân, dù có thể chất ưu việt hơn người, bên trong họ vẫn là những tâm hồn đáng thương, cũng biết đau, cũng cần được ôm.

Chales Xavier và Erik Lehnsherr vốn là hai người bạn thân đã từng kề vai sát cánh nhằm giúp con người thoát khỏi chiến tranh thế giới thứ 3 vào năm 1962. Đáng buồn thay, tư tưởng chính trị và mục tiêu đấu tranh quá khác nhau, họ đã chẳng thể thấu hiểu đối phương. Để rồi đến phần phim này, Erik trẻ từng là Magneto hùng mạnh trước kia nay đã gần như gục ngã hoàn toàn về mặt tinh thần sau khi chứng kiến quá nhiều sự hi sinh. Anh đánh mất mục đích sống và chấp nhận sống ngậm ngùi kiếp tù đày trong nhà giam đặc biệt ở Lầu Năm Góc, mang tội danh "ám sát tổng thống" mà thậm trí anh chẳng gây nên. Về phần Charles trẻ, sau khi bị người bạn thân phản bội, Charles ngậm ngùi sống kiếp tàn tật, cô con gái yêu thương rời bỏ, phải đóng cửa ngôi trường do chính mình gây dựng, bị giằng xé bởi những giọng nói đến mức chấp nhận hi sinh năng lực ngoại cảm mà sống một cuộc đời bình yên và khả năng đi lại. Anh có thể coi như đã mất tất cả. Thật không thể tin nổi nhà ngoại cảm, giáo sư thông thái bậc nhất trái đất giờ đây lại là một gã nghiện rượu sống vật vờ trong ngôi trường bỏ hoang.

Ban đầu ta thấy Charles hết mực từ chối Logan, nhưng về sau lại quyết định đồng ý giúp người bạn từ tương lai. Anh nhận ra đây chính là cơ hội hàn huyên và có thể mang một Raven tàn bạo trở về làm cô bé tốt bụng năm xưa. Thế nhưng cũng phải nhấn mạnh rằng Charles đã nói: "I'll help you get her. Not for any years future but for her". Chính vì vậy, dù mục đích ban đầu phim đưa ra là du hành thời gian, nhưng nếu nhìn theo một khía cạnh khác, Days of Future Past là hành trình chuộc lỗi nặng tính cá nhân của Charles, Erik và Raven. Cũng chính vì vậy mà khán giả sẽ được chứng kiến không ít các cuộc chiến mãn nhãn, hội ngộ, rồi cả chuộc lỗi từ hai người đàn ông đứng đầu giới dị nhân. Nhưng tất cả cũng chỉ vì những mục đích con người nhất. Để rồi cuối cùng Charles cũng nhận ra rằng đối với những người mình yêu thì nên để họ làm điều mình muốn. Ông có thể nhìn thấu tâm trí, điều khiển đầu óc của bất kỳ ai, nhưng lại chưa bao giờ hiểu Raven thật sự muốn gì. Chính nhờ vậy mà Charles rút ra bài học rằng tình yêu không đến từ sự kiểm soát, nó là chấp nhận điều mà đối phương muốn trở thành.

Những bạn đã xem phim hẳn vẫn còn nhớ rất nhiều những phân cảnh cảm xúc, ví dụ như cảnh Logan và Charles trẻ lần đầu hội ngộ, cảnh chạy chậm kinh điển của Peter Maximoff... Thế nhưng nếu để chọn ra ba cảnh có thể xem là kinh điển nhất, mình xin chọn cảnh Magneto trẻ bốc cả một sân vận động RFK tại Washington D.C trong quá khứ và cái bắt tay làm hòa ở hiện tại của Charles già và Erik già. Về phần Magneto bốc cả sân vận động và hướng toàn bộ máy quay phim về phía mình như một sự khẳng định chắc nịch rằng: "Chúng tôi là dị nhân, chúng tôi đang ở đây, chúng tôi vẫn đang tồn tại, chúng tôi cũng có quyền được sống như loài người. Tại sao chúng tôi phải sợ hãi?" Vừa ngông cuồng nhưng lại rất đúng với bản chất uy nghiêm của Magneto trong X-men (2000). Về phần cái bắt tay hữu nghị giữa hai người bạn già. Cái bắt tay không chỉ là sự làm lành giữa hai người, nó như một tuyên bố hòa bình từ hai vị thủ lĩnh thuộc hai phe đối lập. Có lẽ phải cho tới lúc cuối đời này đây, khi cái chết cận kề, cả hai mới nhận ra rằng suốt thời gian từ trước tới nay, việc phải đứng ở hai chiến tuyến đối lập, đối đầu từ năm này qua năm nọ thật là vô nghĩa, khi mà sau cùng, tất cả rồi cũng sẽ chết. Đáng buồn thay, cái bắt tay mang ý nghĩa hòa giải ấy lại tới quá muộn màng, giá như những khoảng thời gian ấy có thể quay lại một lần nữa. Sau cùng, làm sao không thể không kể đến thời khắc Logan tỉnh lại tại học viện X-Manson với đầy đủ dị nhân như chưa từng chia ly - khoảnh khắc có thể coi như sự tri ân to lớn của đạo diễn Bryan Singer dành cho các fan lâu năm. Có lẽ chỉ cần như vậy đã là quá đủ với chúng ta rồi.

Vừa rồi là tất cả những gì mà mình cho rằng là thứ đã khiến X-men: Days of Future Past (2014) trở nên xuất sắc đến vậy. Dù di sản của các thế hệ dị nhân đi trước đã mãi nằm lại trong bộ phim Logan (2017), thế nhưng sức ảnh hưởng của họ cho đến hiện tại vẫn là không thể phủ nhận. Có thể kể đến như sự trở lại của Giáo sư X trong Doctor Strange In The Multiverse of Madness (2022), hay gần đây hơn là sự trở lại của Wolverine trong Deadpool & Wolverine (2024) sau khi Disney mua lại Fox. Một ngày nào đó không xa, có lẽ chúng ta sẽ lại một lần nữa được chứng kiến các dị nhân cùng kề vai sát cánh.