Thảm họa vô hình

Có lẽ tới hiện tại, đã không thể nào tìm ra nơi nào trên Trái Đất để sống mà không có vi nhựa.

Trên đỉnh Everest hay dưới đáy vực Mariana, dù là trong lòng đất hay trên trời, trong phổi chú cún con hay trong não của bạn, nơi nào không ít thì nhiều cũng tồn tại vi nhựa.

Chúng ta đang bị bao vây bởi vi nhựa, cả bên ngoài lẫn bên trong.

Các nhà khoa học ước tính rằng lượng vi nhựa (lưu ý là chưa kể rác thải nhựa nhé) đã tương đương với 300 triệu chai nhựa, đủ để lấp đầy cả một hẻm vực Grand Canyon nổi tiếng.

Vi nhựa là các hạt nhựa có kích thước nhỏ hơn 5mm, đa dạng từ bằng hạt đậu cho tới nhỏ như đầu sợi tóc.

Khi đi giặt đồ, chỉ một sợi vải polyester trên chiếc áo của bạn khi ma sát với thành máy giặt có thể tạo ra vài tỷ mảnh nhựa li ti như thế, cuốn theo nước thải ra ngoài môi trường.

Chúng không chỉ nhỏ, nhiều, mà còn cực kỳ bền.

Các chuỗi polyme hàng tỷ các mắt xích này hầu hết đều bền với nhiệt, điện, các hoá chất và cả tia tử ngoại.

Đó là lý do mà các mảnh vi nhựa tốn hàng triệu năm để có thể phân hủy tự nhiên (vì chúng không thể bị phân hủy sinh học - bị vi sinh vật ăn).

Nếu có một loại ô nhiễm đáng sợ hơn cả, đó sẽ là thứ ô nhiễm tồn tại vĩnh viễn. Vi nhựa vừa nhiều, rất nhiều, lại cực nhỏ, khó nhìn thấy bằng mắt thường, và hơn hết là gần như không thể dọn dẹp.

Bởi mỗi năm người ta thải ra hàng trăm tỷ tấn rác thải nhựa, trong đó có vô số hạt vi nhựa li ti, trong khi việc dọn dẹp và thu gom rác thải nhựa ở thời điểm hiện tại vẫn còn rất manh mún và nhỏ lẻ, gần như không đáng kể.

Vi nhựa được chia thành 2 loại chính: sơ cấp và thứ cấp.

Nhựa sơ cấp, như cái tên, sinh ra trực tiếp từ quá trình sinh hoạt và sản xuất của xã hội loài người.

Từ những ma sát hằng ngày trong quá trình sản xuất ly nhựa, cho tới việc bạn vặn nắp một chai Coca Cola, tất cả đều sinh ra vô số hạt nhựa nhỏ gần như vô hình, len lỏi vào không khí, vào trong cả đồ uống của bạn.

Trong khi ngành công nghiệp thực phẩm, thời trang nhanh, các chuỗi cửa hàng bán lẻ đang hưởng lợi hàng tỷ dollar mỗi năm từ loại vật liệu thần thánh,

thì chính những đối tượng này cũng gián tiếp đẩy hàng tấn rác thải nhựa và vi nhựa vào môi trường mỗi năm.

Ước tính mỗi người chúng ta tiêu thụ 50.000 mảnh vi nhựa và nano nhựa mỗi năm. 

Các nghiên cứu thực nghiệm về ảnh hưởng sức khỏe của vi nhựa tới sức khỏe con người hiện vẫn còn rất hạn chế.

Song một điều dễ thấy là các vi nhựa này thật sự làm chậm tốc độ hấp thụ dinh dưỡng và trao đổi chất ở động vật , suy yếu hệ miễn dịch, làm chúng trở nên còi cọc, ốm yếu hơn.

Vì khi bị hàng chục nghìn mảnh nhựa li ti, như những cây kim đâm vào, các nang khí quản trong phổi không thể làm trao đổi khí tốt được, niêm mạc dạ dày không thể hấp thụ chất dinh dưỡng hiệu quả được.

Thế nhưng, khi trách nhiệm không đặt lên vai lên những người gây ra, toàn thể xã hội trở thành nạn nhân của thảm họa thầm lặng mới mang tên vi nhựa.

Tương tự cái thời mà vật liệu tử thần Asbestos (ở Việt Nam quen gọi là Amiăng) tạo ra thảm họa bệnh đường hô hấp suốt thế kỷ 20.

Amiăng cũng như nhựa, có quá nhiều đặc tính tuyệt vời hiếm có, dễ sản xuất, giá thành rẻ nên trở thành nguyên liệu không thể thiếu trong thế giới sản xuất công nghiệp.

Và cũng như nhựa, hình dạng sợi của Amiăng khiến nó rất dễ bị phân mảnh, lan tỏa vào môi trường, các sợi mảnh này sau đó đâm vào phổi, gây ung thư..

Dù cho những cái chết gây ra bởi Amiăng đã xuất hiện rất nhiều, nhưng mãi tới năm 1973 nó mới bị đưa vào danh sách chất gây ung thư nhóm 1 ở người bởi IARC (Cơ quan Nghiên cứu Ung thư Quốc tế).

Một phần nguyên nhân là do các bệnh ung thư phổi, u trung biểu mô gây ra bởi vật liệu này có thời gian ủ bệnh rất lâu (20 - 40 năm).

Cùng với đó, lợi ích khổng lồ mà Amiăng đem lại cho các tập đoàn tư bản, đã khiến việc cấm sản xuất nó trở nên khó khăn hơn bao giờ hết.

Hiện nay, rất nhiều quốc gia lớn như Nga, Trung Quốc, Brazil vẫn còn đang khai thác và sản xuất Amiăng ở quy mô lớn.

Điều này làm chúng ta liên tưởng tới chính vi nhựa.

Thứ mà ảnh hưởng sức khỏe của nó vẫn còn là nghi vấn, và lợi ích kinh tế của nó thì chẳng thua kém gì Amiăng cả.