Vật chất có thực sự quyết định ý thức?

Tôi và bạn chỉ là những cỗ máy sinh học, dựng lên từ hàng loạt chuỗi DNA với nhiệm vụ duy trì nòi giống.

Nếu vũ trụ hoàn toàn cấu tạo từ vật chất, thì chúng ta cũng hoàn toàn cấu tạo từ vật chất.

Theo Wikipedia chủ nghĩa tự nhiên là quan điểm siêu hình rằng "tự nhiên là tất cả những gì tồn tại và tất cả các chân lý cơ bản đều là các chân lý của tự nhiên".

Chũ nghĩa tự nhiên cho rằng vũ trụ vật lý này là thế giới duy nhất tồn tại. Nếu một thứ không đo được, thấy được hay sờ được thì thứ đó không hề tồn tại. Nhờ khoa học chúng ta phát hiện ra các định luật vật lý, mô tả cái cách mà vũ trụ vật lí này hoạt động đều đặn với nhau.

Theo chủ nghĩa tự nhiên thì con người cũng không khác gì chính môi trường mà họ sống. Các quy luật vật lý chi phối vũ trụ như thế nào thì cũng chi phối con người như thế ấy. Bạn tin hàng loạt những quyết định trong đời đã giúp bạn có được ngày hôm nay, nhưng chủ nghĩa tự nhiên cho rằng: Ý chí tự do không hề tồn tại.

Là những thực thể vật lý, con người hoàn toàn chịu chi phối bởi quan hệ nhân - quả. Mọi hành động hôm nay đều là kết quả của nguyên nhân vật lý trong quá khứ. Nói cách khác: Mọi hành động của bạn đều đã được tiền định trước cả khi vũ trụ bắt đầu. Ngay cả các nhà chủ nghĩa tự nhiên cũng thừa nhận kết luận này. Nhà sinh học tiến hóa Richard Dawkins và nhà khoa học thần kinh Sam Harris khẳng định: Mọi hành động của chúng ta đều được định sẵn. Stephan Hawking viết:

Một khi thuyết tự nhiên được chấp nhận, cách nhìn về thế giới sẽ thay đổi hoàn toàn. Mỗi người chúng ta chẳng qua chỉ là con rối được điều khiển bởi các định luật tự nhiên. Chúng ta hoàn toàn sai lầm khi tin rằng tâm trí là nơi sinh ra mọi quyết định. Nếu trong con người không tồn tại thứ gì phi vật lý, thì ngay cả suy nghĩ của bạn cũng đã được định sẵn

Thuyết tự nhiên dẫn đến những hậu quả sau: Xã hội vốn tin rằng con người phải có trách nhiệm với chính quyết định của mình. Vậy tại sao lại trừng phạt một người khi người đó không thể có một lựa chọn nào khác? Không có ý chí tự do, chúng ta không thể đổ lỗi hay ca ngợi ai vì hành động và quyết định của họ. Richard Dawkins chỉ biết làm ngơ trước kết luận này, cho rằng đây chỉ là sai số mà xã hội loài người buộc phải chấp nhận.

Theo thuyết tất định tất cả các sự việc xảy ra là do những điều tất yếu và do đó là không thể tránh được. May mắn thay, thuyết tất định vẫn không phải câu trả lời, vì không hề có bằng chứng chứng minh lý thuyết này. Trái lại, chính khái niệm khẳng định thuyết tất định lại tự mâu thuẫn với chính nó.

Để lý trí có thể chấp nhận một thứ gì đó là đúng, nó buộc phải có tự do cân nhắc các bằng chứng. Nhưng nếu thuyết tất định là đúng, cái thứ "cân nhắc" này cũng đâu có tồn tại? Ngay cả việc tin vào thuyết tất định, bản thân nó cũng chỉ là nguyên nhân trong quá khứ!

Thuyết tự nhiên cũng không có giải thích xác đáng về tâm trí, cho rằng bộ não con người và nhận thức thật ra chỉ là một, rằng mọi tình trạng tinh thần đều có thể giải thích được bằng các trạng thái não và hoạt động thần kinh. Nhưng điều này là vô lí, vì một thứ vật chất như não thì chỉ có đặc tính của vật lý chứ không hề có đặc tính của tâm trí. Bản thân bộ não không hề cảm thấy vui buồn hay sợ hãi. Nỗi sợ đâu có đơn giản chỉ là một kiểu trạng thái não?

Nếu bộ não con người và các trạng thái tinh thần có khác biệt và không đồng nhất với nhau, thì ta kết luận được thuyết tự nhiên là sai. Làm thế nào để lý giải về tâm trí con người cho thỏa đáng?

Làm thế nào để dung hòa được ý chí tự làm của con người với các luật vật lý? Câu trả lời có lẽ đang nằm trong một khái niệm quen thuộc: Linh hồn

Suốt hàng ngàn năm con người tin rằng linh hồn cho phép chúng ta khả năng tự do suy nghĩ và quyết định. Nếu một thứ phi vật chất như linh hồn thực sự tồn tại thì chúng ta không còn phải chịu nô lệ của các định luật vật lý

Sự thiếu sót của thế giới quan tự nhiên phải khiến ta suy nghĩ lại về bản chất thực sự của thế giới. Liệu thế giới phi vật chất ấy có thực sự tồn tại? Hay chúng ta đành phải buông xuôi chấp nhận và tiếp tục sống với cái "sai số" ấy? Lựa chọn là ở bạn.