Vape and podsystem 101: What is vape and pod(system)? Cẩm nang Vape-pod: Định nghĩa Vape-pod

Sau đây là bài viết của mình về những điều cơ bản cần biết về thuốc lá điện tử hay còn gọi là vape, pod. Bài viết này dành cho những người muốn tìm hiểu về vape, những bạn trên 18 tuổi và những người mới sử dụng vape. Khái niệm "vape" trong bài viết là thiết bị sử dụng cho việc hấp thụ nicotine và chỉ nicotine. Bài viết có thể sẽ khá dài và miên man, bạn đọc có thể không thấy mượt và đồng bộ về mặt cường độ, ngôn từ và thái độ. Trong bài có sử dụng một số thuật ngữ và từ Tiếng Anh, bạn đọc có thể sử dụng công cụ tìm kiếm online, Google để hỗ trợ tra cứu.

Vaporizer (vape) là từ được sáng tạo ra từ danh từ gốc vapor (hơi nước). Dịch thuần ra vaporizer là máy hóa hơi, nhưng anh em sử dụng những thiết bị này gọi tắt là vape cho nó pzovjp. Lịch sử thực sự của vape xuất hiện từ khá lâu, từ thập niên 1920, tại nhiều nơi trên thế giới. Nhưng thời đó vape không thực sự phổ biến, một phần do công nghệ chưa phát triển để tạo ra được một thiết bị hóa hơi nicotine toàn diện, phần còn lại thì mình không chắc nhưng mình nghĩ là do việc thương mại hóa và quảng cáo, tuyên truyền của thuốc lá điếu căng thẳng quá, ông nào xem chả muốn hút. Chỉ cho đến năm 2001, thuốc lá điện tử hiện đại như hiện nay mới được phát minh. Câu truyện xoay quanh một ông chú người Trung Quốc, Hon Lik. Ông chú này làm thầy thuốc - dược sĩ, sau khi chứng kiến bố của mình "sang cát" vì ung thư phổi, đã chế tạo ra một bộ vape như chúng ta thấy bây giờ. Hiện nay, vape là 1 khái niệm chung để chỉ các thiết bị hóa hơi tinh dầu dùng để hấp thụ nicotine qua đường phổi bao gồm: box mod, mech mod, podsystem. Ba thuật ngữ này mình sẽ giải thích cụ thể vào các bài viết sau, hoặc mình mong là vậy.

Về cấu tạo của 1 thiết bị vape được chia thành 2 bộ phận chính: thân máy và atomizer - đầu đốt (hay còn gọi là buồng đốt, đầu tank, đầu pod, tùy theo ngữ cảnh và thói quen người nói).

Phần thân máy là thiết bị truyền tải điện và là nguồn điện còn đầu đốt là bộ phận dùng để build coil (lắp coil) và wick bông (xỏ và làm ướt bông). Về cơ chế, dòng điện từ nguồn thân máy sẽ được truyền lên đầu đốt, làm nóng dây coil và hóa hơi tinh dầu được thấm vào bông. Nói 1 cách khác, đầu đốt là nơi hơi nước được hóa hơi, đem theo các phần tử nicotine, và được hút vào trong phổi khi được hun nóng, từ đó nicotine được hấp thụ qua đường phổi. Công suất đốt thường được sử dụng trong vaping là từ 5W-300W, tùy vào nhu cầu và sở thích của người.

Coil dịch thuần từ tiếng Anh là cuộn dây đốt, và về bản chất coil vape chính là cuộn dây hoặc miếng kim loại nhỏ, kích cỡ dây đốt phổ biến được anh em dùng là từ 22 Gauge ( bán kính đường tròn dây 0.643 mm) đến 40 Gauge ( bán kính 0.08 mm), còn coil dạng miếng đốt thường được sử dụng là coil lưới (mesh coil). Coil thường được làm từ các chất liệu dây chịu nhiệt cao như kanthal, nichrome 80, nichrome 90, titan, stainess steel, ss316, etc. Trên thế giới có rất nhiều hãng và công ty lớn sản xuất và bán dây kim loại bán theo cuộn nhỏ để sử dụng chuyên cho các thiết bị vape ví dụ như: Kindey Puncher, Arnachist, Purecoil, Geekvape, etc. Tại Việt Nam, chất liệu dây phổ biến được anh em sử dụng và được các cửa hàng vape-pod kinh doanh là kanthal, nichrome 80.

Nói qua về bông của vape, trên thị trường cũng có rất nhiều các hãng sản xuất bông dành cho vape. Bông dùng cho vape thường là bông sợi cotton, có thể tẩy hoặc không tẩy trắng, tùy vào hãng và mẫu mã sản phẩm bông khác nhau. Vào những năm đầu của ngành công nghiệp vape, khi mà chưa có nhiều hãng sản xuất và phân phối bông vape, người dùng không có điều kiện thường sử dụng bông Muji. Nôm na đây là tên của 1 loại bông tẩy trang không tẩy trắng, có màu hơi đục và sợi bông không được tơi và dai như bông vape. Anh em chọn loại bông này vì giá rẻ, bông k bị tẩy trắng nên khi hun nóng cũng đỡ hại, sợi bông dài, phù hợp với phong cách vape thủ công thời gian đầu.

Nhưng đó mới chỉ là thiết bị vape, là dụng cụ để làm nóng dây đốt và hóa hơi tinh dầu. Sản phẩm cốt lõi và quan trọng nhất ở đây là tinh dầu vape - nguồn nicotine tinh khiết mà người cai thuốc lá sử dụng thay cho nicotine dạng đốt cháy từ thuốc lá. Hầu hết tinh dầu vape bao gồm 4 thành phần chính: Glycerin thực vật -Vegetable Glycerine (VG), Propylene Glycol (PG), hương liệu - flavor, và nicotine dạng lỏng thuần khiết. VG và PG là 2 thành phần thiết yếu của tinh dầu vape. Theo hóa học, đây là 2 hợp chất vô cơ, không mùi, không vị, dạng lỏng ở nhiệt độ thường. Chúng thường được sử dụng làm thành phần cho các sản phẩm làm đẹp, mỹ phẩm, dung dịch về sinh, chất phụ gia, chất tạo mùi và chúng được Cục quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) công nhận là các hợp an toàn khi hấp thụ qua đường ăn. Về bản chất ở dạng lỏng, VG sẽ đặc hơn PG. Hiện vẫn chưa có nghiên cứu cụ thể nào chứng minh rằng 2 thành phần này 100% an toàn khi hấp thụ qua đường hô hấp khi hóa hơi. Trên văn bản chính thức của FDA, mới chỉ có VG là hợp chất được công nhận là an toàn khi hóa hơi bằng thiết bị hóa hơi chuyên dụng. Sở dĩ VG và PG là 2 thành phần không thể thiếu trong tinh dầu vape vì đây đều là 2 chất tạo hơi nước, tạo vị, tạo mùi cho tinh dầu. Cụ thể, VG là chất tạo ra nhiều hơi nước hơn PG. Thực chất, cơ chế tạo hơi nước của VG và PG hầu hết không phải qua hiện tượng bốc hơi của chúng. VG trong hóa học có tính giữ ẩm, vậy nên khi hóa hơi, các phần tử của VG sẽ hút hơi nước trong không khí, và tạo nên những luồng hơi nước dày và mịn như những đám mây. Đây cũng là lý do người dùng thường bị khô miệng, khô họng và khát nước sau khi họ vaping. Trong khi VG là chất chủ yếu tạo khói, thì PG là chất tăng thêm vị và throat hit (cảm giác nặng cổ khi hút thuốc lá). Chai tinh dầu bình thường của nhà máy trung bình sẽ được pha với tỷ lệ VG/PG với VG nhiều hơn PG. Nicotine và hương liệu là 2 chất không bắt buộc khi pha tinh dầu vape mà tùy vào nhu cầu sử dụng của mỗi vaper. Nicotine trong vape phổ biển được sử dụng dưới 2 dạng: nicotine dạng tinh khiết (freebase nicotine) và nicotine dạng base - ba-zơ (hay được gọi bằng thuật ngữ như salt nicotine, saltnic). Đặc điểm của 2 dạng nicotine này sẽ được mình giải thích và mô tả cụ thể hơn ở 1 bài viết khác. Hương liệu là thành phần giúp cho tinh dầu có vị và mùi hương thơm hấp dẫn. Hương liệu và nicotine của vape thường được làm và pha loãng cùng với các VG hoặc PG hoặc cả hai. Mỗi hãng tinh dầu vape sẽ có công thức pha tỉ lệ và tạo hương liệu khác nhau. Vì tinh dầu vape có thành phần đơn giản như vậy nên vaper hoàn toàn có thể mua các nguyên liệu về để tự pha tại nhà. Tinh dầu tự pha thủ công thường được gọi là hand-crafted juice. Khi một chai tinh dầu hoàn thiện được hóa hơi, hơi nước được tạo ra bởi VG và PG sẽ đem theo các phần tử nicotine và hấp thụ tại thành phổi, đồng thời các phân tử hương liệu sẽ bám vào các receptor cảm nhận mùi và vị ở lưỡi, khoang họng và mũi.

Hiện nay, riêng ở Vietnam, các bạn có thể thấy từ khóa vape xuất hiện rất nhiều trong đời sống: trên TV, mặt báo, trên mạng xã hội, trường học, văn phòng, cafe và các khu giải trí công cộng khác. Mọi người ngày càng sử dụng vape một nhiều. Số luợng người dùng và doanh nghiệp kinh doanh thuốc lá điện tử ngày càng tăng lên. Mình đã chứng kiến từ những bạn học sinh cấp 2 cho đến những cô chú cao tuổi mua và sử dụng thuốc lá điện tử. Song, phân khúc lớn nhất mà các doanh nghiệp trong thị trường nhắm đến đó là độ tuổi 21-45. Họ sử dụng vape với mục đích khác nhau: người chơi khói hay chơi vị thì sẽ sử dụng tinh dầu có hàm lượng nicotine thấp hoặc không có nicotine, còn người muốn cai thuốc lá sẽ bắt đầu với mức nicotine cao hơn 1 chút (thường là từ 30mg-3% đến 50mg-5% dạng saltnic) sau đó mới giảm dần lượng nicotine xuống để cai và bỏ hẳn. Có một phân khúc người dùng khá đáng chú ý đó là các bạn chơi khói (cloudchaser). Đây có thể coi là 1 nghệ thuật, khi người dùng có thể tạo hình từ những đám hơi nước dày mà họ thở ra sau khi hút. Thậm chí, tại các chương trình cuộc thi "Tìm kiếm tài năng" của nhiều nước trên thế giới, vape-trick (biểu diễn nhả khói nghê thuật bằng vape) được biểu diễn không ít lần và được tán dương bởi những khán giả xem truyền hình.

Vậy vape-pod có đặc điểm gì khác so với thuốc lá truyền thống? Tại sao nó lại được quảng cáo là có thể cai được thuốc lá? Hàm lượng nicotine trung bình của 1 điếu thuốc lá là 6mg-12mg. Nhưng thực tế người sử dụng thuốc lá truyền thống không thể hấp thụ được hoàn toàn nicotine trong thuốc lá do đầu lọc thuốc lá đã hấp thụ 1 phần. Bên cạnh đó, hấp thụ nicotine qua hình thức đốt cháy như thuốc lá truyền thống sẽ phơi nhiễm rất nhiều hóa chất độc hại, cụ thể là hơn 4000 hóa chất, trong đó có hắc ín (Tar) và Phô-man-đê-hít (Formaldehyde). Đây là 2 chất cực kỳ độc, sinh ra từ phản ứng cháy các chất hữu cơ, ảnh hưởng rất xấu đến sức khỏe đặc biệt là phổi. Trong khi hắc ín gây ra hiện tượng đen phổi và sinh đờm, triệu chứng thường gặp của những người hút thuốc, thì Formaldehyde gây ra căn bệnh "phổi bỏng ngô", nghe qua chắc các bạn cũng đủ hiểu dính phải bệnh này là rất dễ liệm rồi. Vì cơ chế của vape là hóa hơi, nên những tạp chất nó tạo ra khi làm nóng coil và tạo hơi nước sẽ lành hơn rất nhiều so với bạn hút 1 đám cỏ khô cháy cuốn bằng giấy tẩy trắng và vãi hết hắc ín dính lên môi, miệng, họng và phổi. Theo Tổ chức y tế công đồng Anh Quốc vào năm 2016, vape an toàn hơn thuốc lá 95%. Anh cũng là một trong những quốc gia đầu tiên hợp pháp hóa sử dụng và mua bán sản phẩm thuốc lá điện tử. Họ bán thuốc lá điện tử ở mọi nơi: trên phố, trong khu trung tâm thương mại, bệnh viện, nhà ga, bến cảng và sân bay. Nhưng công bằng mà nói, vape không hoàn toàn an toàn cho người dùng. Trong khoảng thời gian từ 2016-2017, nhiều công ty sản xuất và kinh doanh tinh dầu vape tại Mỹ và Châu Âu đã bị kiện do những cáo buộc như người dùng bị phơi nhiễm Formaldehyde trong phổi. Nhiều vụ tai nạn đáng tiếc đã xảy ra khi thiết bị vape của một số người dùng bị phát nổ. Nếu đem lên bàn cân thì cái chết gây ra do thuốc lá điện tử SỬ DỤNG NICOTINE là chưa là gì với con số người chết do thuốc lá điếu truyền thống.

Mnh là 1 vaper đã được 6 năm. Mình sử dụng vape với mục đích giải trí để chơi vị và chơi khói. Ngoài ra, mình đam mê với nghệ thuật build coil thủ công. Khách quan mà nói, vape-pod là sản phẩm phù hợp để cai thuốc lá nhất khi nó có thể đáp ứng nhu cầu của người dùng về mức giá, độ an toàn và tiện lợi. Mình đã chứng kiến nhiều người bỏ được thuốc lá nhờ sử dụng vape và nhiều người không. Tại Việt Nam, định kiến, tư duy và qui định về chất kích thích vẫn chưa được nới lỏng, vì thế thuốc lá điện tử vẫn chưa được chấp nhận và hợp pháp hóa. Hiện thuốc lá điện tử tại Việt Nam được xếp vào danh mục hàng hóa tự do, nghĩa là không phi pháp, cùng không hợp pháp. Điều này khiến thị trường người dùng vape tại Việt Nam trở nên rất phức tạp. Nhu cầu về nicotine của mình là không nhiều, trừ khi gặp phải traumatize và khi cần sự tập trung. Hàm lượng nicotine sử dụng của mình trước giờ là 3mg-6mg dạng freebase. Mình cũng đã trải nghiệm dùng tinh dầu nicotine cao hơn và mình cũng đã từng thử thuốc lá. Mình nhận ra rằng nicotine trong thuốc lá điện tử tinh khiết hơn, thể hiện ở cách nicotine ngấm vào trong cơ thể, nó nhanh và rõ hơn thuốc lá rất nhiều. Ngoài ra, vị và hương trong thuốc lá điện tử khá là tăng cảm giác thèm ăn (appertize). Cá nhân mình thấy việc cai thuốc lá truyền thống bằng thuốc lá điện tử là điều hoàn toàn có thể. Việc nhà nước Việt Nam chưa đưa ra các chính sách quản lí sản phẩm này khiến người dân chưa được phổ biến rõ cũng như chưa có nhiều kiến thức về sản phẩm vape. Vape có thể sử dụng để cai thuốc lá truyền thống nếu được hướng dẫn, tư vấn, cung cấp liều lượng cụ thể và phù hợp. Người đang hút thuốc không thể nào cai thuốc bằng vape nếu họ cứ mua bừa một sản phẩm vape bất kì mà không có sự hướng dẫn, tìm hiểu. Mình rất mong rằng Việt Nam sẽ hợp pháp hóa các sản phẩm thuốc lá điện tử trong tương lai. Đây không chỉ là một dụng cụ y tế dành cho người nghiện thuốc lá, nó còn là văn hóa, một cộng đồng, sở thích và đam mê của nhiều vaper.