Chúng ta thường nghe nhiều về cụm từ "Tự Do Ý Chí". Nhưng có bao giờ bạn tự hỏi: Nó thực sự là gì? Có phải chỉ đơn giản là lựa chọn giữa công việc này hay người kia?
Với tôi, Tự Do Ý Chí giống như mối quan hệ giữa Tác Giả và Nhân Vật trong một câu chuyện.
Ban đầu, tôi từng nghĩ: "Tự do ý chí là thứ ta ban tặng cho nhân vật—mình cho nó tự do thì nó mới được tự do." Cứ như thể ta là đấng sáng tạo, nắm quyền sinh sát, dẫn dắt mọi thứ theo ý mình.
Nhưng rồi tôi nhận ra:
Có những lúc, chính Tác Giả cũng bị cuốn vào dòng chảy của nhân vật. Bạn dự định viết một cái kết buồn, nhưng rồi nhân vật 'sống dậy', cất tiếng nói riêng, khiến bạn bất ngờ thay đổi toàn bộ hướng đi.
Bạn đọc lại và thốt lên: "Ồ, sao mình viết hay vậy? Mình đâu có chủ ý!"
Đó chính là lúc Tự Do Ý Chí thực sự xuất hiện – không phải là sự sắp đặt một chiều, mà là cuộc đối thoại liên tục giữa ta và chính những phần sâu thẳm trong mình.
Vậy, Tự Do Ý Chí là gì?
Là khi Nhân Vật đủ mạnh để kéo Tác Giả vào thế giới của chính nó, và cả hai cùng viết nên một câu chuyện mà không ai có thể đoán trước.
Chúng ta vừa là Tác Giả, vừa là Nhân Vật của chính mình. Và hạnh phúc thay, chúng ta luôn có quyền... tự viết tiếp!
Tâm_lý_học Sáng_tác Truyện ngắn Tản văn