Triết học ở ngay bên trong ta và có thể là những suy nghĩ khi ta ngồi ỉ*

Chúng ta phần lớn có lẽ ai cũng từng trải qua một thời sinh viên và được trải nghiệm qua một thứ có tên là "Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lenin", với những câu "châm ngôn" bất hủ đã trở thành meme khi nhắc về môn học này: "Tư bản thể xuất hiện từ lưu thông và cũng không thể xuất hiện ở bên ngoài lưu thông. Nó phải xuất hiện trong lưu và đồng thời không phải trong lưu thông",... Có lẽ cũng vì đó mà giờ đây mỗi khi nhắc đến từ "triết học", phần lớn chúng ta ai cũng nghĩ về nó như một thứ gì đó rất cao siêu, khó hiểu và không dành cho những con người bình thường. Trong vòng nội dung bài viết này và với kiến thức hạn hẹp của bản thân, mình xin giải thích tại sao nên tìm hiểu về triết sau đó đề xuất một định nghĩa về triết học một cách gần gũi, dễ hiểu trong khi tránh đi vào chi tiết bất cứ tư tưởng triết học nào và theo đó chỉ ra tại sao những suy nghĩ khi bạn đi ỉ* có thể chính là triết học.

Tại sao phải học triết? Theo mình, từ "Triết học" nghe rất đỗi thần bí, nhàm chán nhưng thực ra thân thuộc đến bất ngờ và để thực hành triết học thực ra chả cần phải biết định nghĩa triết học là gì cũng được, như chúng ta đã nói được Tiếng Việt trước cả khi học về môn Tiếng Việt bằng các bản năng quan sát, lắng nghe mọi người xung quanh. Triết học cũng vậy, nó xuất phát từ bản năng tò mò, hiếu kì của con người và cho dù mình chưa từng nghe về từ "Triết học" nhưng chắc chắn không ít chúng ta đã thực hành triết học trước cả khi biết về nó, nó nằm ngay bên trong bạn. Tuy vậy, việc tìm hiểu và đưa ra được cho mình một định nghĩa và cách học riêng về triết học là điều hết sức ý nghĩa vì tiềm năng triết học trong mỗi người cũng như đất sét vậy, chúng đã có sẵn rồi, chúng vốn không có hình dạng rõ ràng và nhìn bên ngoài chúng chỉ là một cục đất nhão nhẹt, chả có công dụng gì cả. Chúng chỉ trở nên có ích qua quá trình nào nặn nung nấu để tạo nên những vật dụng thật sự có ích cho con người, việc định nghĩa và tìm hiểu về triết học chính là quá trình định hình cho triết học bên trong ta, tạo nên một thứ gì đó thật sự có ích cho riêng bạn, thậm chí có thể cho nhiều người xung quanh nữa. Cũng như khả năng giao tiếp, bạn có thể nói cả đời mà không học bảng chữ cái nhưng bạn có thể dễ dàng mường tượng được cuộc một người không biết viết sẽ khó khăn thế nào, tương tự như triết học chúng đều là những khả năng có sẵn trong mỗi người và sẽ thật phí phạm nếu không cố gắng mài giữa chúng phục vụ cho cuộc sống của mình nhỉ.

Được rồi, ông úp mở hoài, tôi vẫn chưa hiểu triết học là gì đây? Đúng thật, từ đầu đến giờ đã liên tục dùng từ "Triết học" rồi bảo nó là thứ có sẵn, bla bla nhưng lại chả giải thích nó thật sự là gì nhỉ. Thật sự theo mình không có một định nghĩa chính xác cho triết học và nó tùy thuộc vào mỗi người. Trong tiếng anh philosophy (Triết học) có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại philosophia có nghĩa là "Tình yêu đối với sự thông thái". Triết học theo wikipedia được định nghĩa là bộ môn nghiên cứu về những vấn đề chung và cơ bản của con người, thế giới quan và vị trí của con người trong thế giới quan, những vấn đề có kết nối với chân lý, sự tồn tại, kiến thức, giá trị, quy luật, ý thức, và ngôn ngữ hay theo mình hiểu đơn giản hơn chúng chính là những suy nghĩ, những câu hỏi nhằm tìm ra một câu trả lời, sự thật về chính mình, về con người và thế giới xung quanh. Chúng có thể là những câu hỏi như "Trưa nay ăn gì cho nó lành mạnh?","Tại sao quả táo lại rơi?", "Tại sao nhỏ lại giận mình nhỉ?" hay đến những câu hỏi không bao giờ có câu trả lời như "Ý nghĩa của cuộc sống là gì?", "Làm thế nào để sống hạnh phúc?",... Chúng ta, ai cũng luôn có những câu hỏi, suy nghĩ như thế trong cuộc sống hàng ngày, chúng có thể đến mọi lúc, mọi nơi khi bạn làm việc, ăn uống, xem tivi hay thậm chí đi ỉ*..., đôi lúc các vấn đề đó không thật sự hình thành rõ ràng các câu hỏi như thế nhưng chúng ta vẫn luôn cảm nhận được và cố gắng trả lời các câu hỏi đó, đó là những lúc bạn đang cố gắng tìm hiểu sự thật về bản thân , môi trường xung quanh mình và chúng chính là các vấn đề của triết học. Học chữ cái giúp định hình cho tiếng nói, học triết là học cách suy nghĩ, hỏi sao cho đúng, hợp lí và học triết để giúp định hình cho suy nghĩ, tri thức của chúng ta, cách chúng ta nhìn nhận bản thân và thế giới xung quanh. Triết học đã xuất hiện từ rất lâu, trước cả khi người ta thực sự nhận ra và định nghĩa về nó. Mình nghĩ không hề sai khi nói rằng triết học chính là cha đẻ của rất nhiều bộ môn khoa học mà chúng ta có hiện nay: triết học tự nhiên phân ra thành vật lí, thiên văn học, hóa học, sinh học,...; triết học luân lí trở thành các bộ môn nằm trong khoa học xã hội; triết học siêu hình lại đẻ ra các bộ môn luận lí, toán học,... và còn rất nhiều nữa. Một trong rất nhiều ví dụ điển hình cho việc triết học là cha của mọi môn khoa học đó là cuốn sách "Newton's Mathematical Principles of Natural Philosophy" (1687) được xem là một cuốn sách vật lí nhưng có dùng cụm từ Natural Philosophy (Triết học tự nhiên) trong đó vì đó là cách ngày xưa người ta hiểu về "vật lí học". Đến ngày nay khi nhắc về tiết học chúng ta xem nó như một phạm trù riêng biệt so với các bộ môn khác mà quên đi công lao rất lớn của nó trong nền tri thức nhân loại. Gần như mỗi nền văn hóa và quốc gia trên thế giới đều tồn tại những quan điểm triết học riêng biệt có thể kể đến các tôn giáo như Phật giáo, Kito giáo, Hồi giáo, Đạo giáo,... đều được xem là các trường phái triết học ngoài ra còn có chủ nghĩa Khắc kỉ, chủ nghĩa Hiện sinh, chủ nghĩa Mác-Lênin và còn rất nhiều nhiều trường phái khác nữa, qua thời gian, chúng giao thoa, tương tác qua lại lẫn nhau, tạo nên nhiều trường phái triết học mà chúng ta có ngày nay. Mục đích của chúng là đều nhằm giúp con người mở mang tri thức và sống một cách trọn vẹn, ý nghĩa hơn hơn.

Lời nhắn cho bạn Bạn thấy đó, triết học mang ý nghĩa hết sức là rộng lớn nhưng thật sự lại quá đỗi gần gũi với cuộc sống hàng ngày, quá trình thực hành triết học, không ngừng đặt và trả lời câu hỏi đã đưa con người chúng ta đi xa được như hiện nay, nếu xem tuổi của trái đất 4,5 tỉ năm là 1 năm thì chúng ta chỉ mới xuất hiện ở 23 phút cuối cùng của năm đó, chỉ với nhiêu đó thời gian mà xem chúng ta đã thay đổi trái đất như thế nào. Với mình mục tiêu khi đến với triết học không phải là tìm một trường phái, một tôn giáo nào mình thích rồi cứ đọc và tuân theo nó. Không không, mình sẽ lụm chỗ này "có lí" một chút, chỗ kia "hay" một chút, suy nghĩ một chút, phản biện một chút, không chấp nhận những cái có sẵn, tạo nên một món gì đó của riêng mình, triết học của mình, nó chắc không phải là món ngon cho mọi người nhưng ít nhất hợp khẩu vị của mình, hi vọng bạn cũng thế nha, hãy đi đến vùng đất triết học và tự tìm cho mình riêng một cái đi!