Tôi viết series này cho các bạn sinh viên, đặc biệt là sinh viên năm nhất. Vì tôi nhận thấy nhiều thế hệ sinh viên đánh giá môn Triết học Marx – Lenin là khô khan và khó học. Mục tiêu học môn này thường chỉ dừng lại ở đủ điểm qua môn, chứ không phải thực sự hiểu và áp dụng nó.
Đây là một điều đáng tiếc. Vì tôi cho rằng Triết là một môn học hay. Triết học nói chung và Triết học Marx – Lenin nói riêng, nếu được vận dụng đúng cách, thì có thể trả lời cho những câu hỏi mang tính hiện sinh. Chẳng hạn như: chúng ta sinh ra để làm gì, ý nghĩa của cuộc sống là gì, liệu việc chúng ta đang làm có đúng không…
Bởi vậy, tôi muốn series này chạm tới những sinh viên đang chật vật với Triết học. Thay vì việc nói lại kiến thức trong giáo trình, tôi sẽ cố gắng lựa chọn những góc tiếp cận khác. Tôi hi vọng có thể giúp các bạn yêu thích môn học này hơn. Từ đó, các bạn sẽ có cái nhìn sâu sắc hơn về mọi thứ.
Một trong top 10 cuốn sách thay đổi cuộc đời bạn. Hoặc bạn trở thành triết gia, hoặc bạn nợ môn.
Một trong top 10 cuốn sách thay đổi cuộc đời bạn. Hoặc bạn trở thành triết gia, hoặc bạn nợ môn.
Những gì bạn sẽ đọc trong series này là kinh nghiệm học Triết của một cựu sinh viên Báo chí được 8,5 điểm hết môn Triết học, rồi lại được 3 điểm thi Triết học trong kì thi tuyển sinh cao học. Dù sao, mong các bạn không coi những điều tôi viết ra là những bài giảng. Thay vào đó, đây chỉ là những kiến thức mà tôi muốn thảo luận với các bạn. Nếu bạn có ý kiến phản biện, đừng ngần ngại bình luận để tôi tiếp tục phát triển series này hay hơn nữa.

Triết học là gì?

Chữ “triết” trong “triết học” là một từ Hán – Việt. Trang web Từ điển Hán Nôm của thivien.net giải nghĩa “triết” là: “khôn”, “trí tuệ”.
Theo Từ điển tiếng Việt (GS. Hoàng Phê chủ biên, 2003), “triết học” được định nghĩa là:
Khoa học nghiên cứu về những quy luật chung nhất của thế giới và sự nhận thức thế giới.
“Triết học” tiếng Anh là “philosophy”. Từ này có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp cổ đại "philosophia", trong đó "philo-" có nghĩa là "yêu" và "-sophia" có nghĩa là "tri thức". Như vậy “triết học” là “yêu tri thức”. Hiểu rộng ra, “triết học” phản ánh tinh thần khám phá của con người với tri thức.
Theo từ điển Cambridge, “philosophy” là:
The use of reason in understanding such things as the nature of the real world and existence, the use and limits of knowledge, and the principles of moral judgment.
(Tạm dịch: Sử dụng lý trí để hiểu về bản chất của thế giới thực và sự tồn tại, về vai trò và những giới hạn của tri thức, và về các nguyên tắc đánh giá đạo đức).
Còn theo giáo trình Triết học Marx – Lenin dành cho bậc đại học chuyên lý luận chính trị (Bộ Giáo dục và Đào tạo, 2021), triết học được định nghĩa như sau:
Triết học là hệ thống quan điểm lý luận chung nhất về thế giới và vị trí của con người trong thế giới đó, là khoa học về những quy luật vận động, phát triển chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy.
Từ các định nghĩa trên, có thể rút ra những nội dung quan trọng nhất của “triết học” là: tổng hợp tri thức chung nhất về thế giới; nghiên cứu về thế giới và mọi thứ trong thế giới đó; và vai trò của con người trong thế giới, cụ thể là nhận thức thế giới và ứng xử với thế giới.

Tại sao bạn được dạy triết học Marx – Lenin?

Tôi chắc chắn bạn đã từng nghĩ thế này: “Tại sao mình lại phải học môn khô khan này nhỉ? Nó giúp ích gì cho chuyên ngành của mình? Chẳng để làm gì cả. Chỉ cần học cho xong, qua môn là kết thúc.”
Suy nghĩ này vừa đúng vừa không đúng. Đúng là Triết học Marx – Lenin không giúp ích trực tiếp cho công việc bạn làm, trừ phi bạn làm công việc liên quan tới lý luận. Nhưng nó không hoàn toàn đúng, vì triết học đóng vai trò là nền móng cho mọi việc làm của bạn.
Bạn hãy hình dung hệ thống tri thức của công việc bạn làm là một cơ thể. Quá trình lao động của bạn sẽ là làn da – những thứ bạn thấy rõ bên ngoài cơ thể. Những kiến thức bạn áp dụng để lao động là hệ vận động của cơ thể. Còn lý luận triết học đóng vai trò là xương sống. Triết học tuy không trực tiếp giúp bạn kiếm tiền, nhưng nó đảm bảo bạn luôn có một nền tảng vững chắc để hiểu và phân tích thế giới xung quanh. Từ đó đưa ra những quyết định đúng đắn và phù hợp. Triết học giúp bạn định hình tư duy và phát triển khả năng phản biện.
Nhưng tại sao lại là Triết học Marx – Lenin? Tại sao không phải là một trường phái khác?
Tại sao lại là các vị này? Tại sao không phải Aristotle, Khổng Tử hay Thích Ca Mâu Ni?
Tại sao lại là các vị này? Tại sao không phải Aristotle, Khổng Tử hay Thích Ca Mâu Ni?
Mục tiêu của giáo dục đại học là đào tạo nhân lực chất lượng cao cho xã hội. Nguồn lao động trình độ cao sẽ đưa xã hội phát triển về nhiều mặt: chính trị, kinh tế, văn hóa,… Điều này phù hợp với tinh thần cơ bản của học thuyết Marx – Lenin: xây dựng một xã hội phát triển, nơi không còn tình trạng người bóc lột người. Người lao động được làm chủ xã hội, mục tiêu lao động là cống hiến cho xã hội của mình và được hưởng thành quả tương xứng với cống hiến của mình. Nói tóm lại, bạn được dạy Triết học Marx – Lenin để hiểu về thế giới xung quanh, để làm chủ nó và xây dựng nó tốt đẹp hơn theo cách của riêng bạn.
Tôi nghĩ lí do nhiều sinh viên không học được môn này là vì Triết học bị dạy theo lối tuyên truyền. Kiến thức trong sách mặc định là đúng, không cần chứng minh. Cách dạy này không khuyến khích sinh viên đào sâu và tìm hiểu. Trong khi phương pháp học Triết tốt nhất là liên tục đặt câu hỏi về thế giới xung quanh, cùng nhau đưa ra những quan điểm và phản biện lẫn nhau.
Và vì vậy, tôi hi vọng series này sẽ khơi lên được tinh thần đó ở bạn đọc. Tôi sẵn sàng trả lời các câu hỏi của bạn, dựa trên kiến thức tôi đã có. Tôi cũng sẽ đón nhận những ý kiến mới lạ để hoàn thiện tư duy của mình, cũng như để có những bài viết tiếp theo trong series hay hơn nữa.

Kết luận

Đây là bài số 0 của series “Triết học cho sinh viên”. Các bài viết tiếp theo sẽ tập trung vào những nội dung cụ thể, không chỉ của riêng Triết học Marx – Lenin mà còn của một số trường phái khác. Điều này sẽ giúp bạn có sự so sánh và hiểu được những giá trị độc nhất của Triết học Marx – Lenin.
Hi vọng bài viết và toàn bộ series được độc giả đón nhận. Cảm ơn vì bạn đã đọc đến đây.
Thinking_Out_Loud Giáo_dục