Trả điểm trung bình về đúng chỗ của nó

Trong cái mùa hè chói chang không chỉ từ cái nắng của xứ Đông Lào mà còn từ ánh hào quang trong đôi mắt hình viên đạn của các tiger mom xứ Á chiếu rọi vào bàn học của những nam thanh nữ tú trong một trong những hội thi quan trọng nhất của học sinh nơi đây - Kì thi tuyển sinh lớp 10, một thanh niên bỏ học cấp 3 bỗng bất bình (tủi thân) vì điểm các bạn cao quá, hào nhoáng quá. Thanh niên quyết định flex khả năng toán, coding và viết bài diss các bạn điểm cao :)

Trong file excel tải về sẽ có 12 cột với số báo danh, ngày sinh, điểm từng môn, điểm được cộng thêm, tổng điểm thường và chuyên.

Phân tích qua pandas thì bảng điểm có 83524 dòng tức 83524 học sinh dự thi kì thi tuyển sinh.

Trong lần phân tích này, mình chỉ sẽ chú tâm vào cột điểm của 3 "môn chính" để tìm hiểu về khái niệm "điểm trung bình".

Từ hình mình có thể thấy được rằng chủ yếu các học sinh đều được điểm từ 6.5 (q1) đến 8.5 (q3) và số điểm trung bình (median) là 7.6 và 8.2 là số điểm đạt được nhiều nhất (mod). Hầu hết các học sinh đều có số điểm từ 3.5 đến 10. Rồi tiếp theo sẽ là môn Văn.

Với môn Văn thì chủ yếu các học sinh đều đạt từ 6.5 đến 8.1, trung bình là 7.4. Hầu hết đều đạt từ 4.1 đến 9.9.

Sao thấp thế nhỉ? Hèn chi bị scale-down trước năm 2021 :) Với môn ngoại ngữ thì chủ yếu đều đạt được từ 6 đến 8.3, trung bình là 7.1. Hầu hết đều đạt từ 2.9 đến 10.

Nhưng câu hỏi mình đặt ra là, tại sao gọi điểm trung là 5 mà điểm trung bình từ các hình ở trên của mình lại lần lượt là 7.6, 7.4 và 7.1? Và nếu trung bình là 5 thì phổ điểm phải tương tự như hình trên chứ không phải bị lệch phải (negative skewed) như điểm trong bộ dữ liệu (dataset). Thêm nữa, là nếu điểm trung bình là 5 thì các số điểm đạt được chủ yếu (q1 - q3) phải ở khoảng 4 đến 6 hoặc 3 đến 8 nhưng những gì mình thấy được là khoảng 6.1 đến 8.3, một số điểm quá cao so với trung bình.

Có chăng học sinh Việt Nam cực xuất sắc hay là hệ quả của việc chạy điểm có hệ thống, vì theo mình được biết thì nếu dưới trung bình thì bị ở lại lớp?

Trước khi nói tiếp, mình muốn làm rõ vài thứ. Mình viết bài này không phải để làm màu gì cả, cá nhân mình thấy việc điểm trung bình nó càng ngày càng gần con số 10 có nhiều ảnh hưởng. Thứ nhất là việc phân loại học sinh sẽ trở nên khó khăn hơn vì phổ điểm bị dồn hết về bên phải khiến nhiều học sinh bị trùng điểm. Thứ hai là việc tính điểm như thế này sẽ tăng độ nghiêm trọng của các sai số ngẫu nhiên (random error) ví dụ như bị bệnh khi thi chẳng hạn, thì độ cạnh tranh của người dự thi sẽ tụt nhiều hơn so với phổ điển normal distribution chuẩn.

Ưu điểm: Không có vấn đề chạy điểm trong năm học và dễ phân loại.

Nhược điểm: Thiếu thông tin trong việc phản hồi cho học sinh vì chỉ có đạt hoặc không.

2. Tính điểm theo phần trăm tức số điểm của một học sinh cao hơn bao nhiêu phần trăm của lớp

Nhược điểm: dễ được phụ huynh so sánh hơn và vẫn tăng ảnh hưởng của các sai số ngẫu nhiên.

3. Tính điểm theo hệ số mũ (exponential) chứ không tuyến tính (linear) như hiện tại và nó trông như thế này:

Đường màu đen là đường thể hiện scale của điểm còn màu đỏ là đạo hàm (derivative) của đường màu đen. Đạo hàm của đường màu đen bằng 1 khi x = 6 nên mọi điểm trên 6 sẽ bị thưa (sparse) đi còn dưới 6 sẽ bị dày (dense) đi.

Ưu điểm: có tính phân loại cao hơn vì điểm trung bình bây giờ là 7.5 và các điểm cao hơn 7.5 sẽ bị thưa đi.

Nhược điểm: Vẫn sẽ tồn tại vấn đề chạy thành tích tuy nhẹ hơn và tính điểm sẽ khó hơn.

Bản thân mình biết cách này là tối ưu nhất nhưng thay đổi thế nào thì đó vẫn còn là một câu hỏi khó. Spiderum đã có bài viết bàn về vấn đề này rồi (mà mình quên tên mất rồi T.T). Sang năm sau, chương trình cải cách cho cấp 3 bắt đầu được đưa vào giảng dạy, mình hi vọng đây là một bước tiến nhất định trong nền giáo dục quê nhà. Tuy nhiên, cá nhân mình nghĩ, chừng nào một hệ thống giáo dục còn achievement-oriented thì bệnh thành tích vẫn còn đó thôi.

Mong mọi người thích bài viết và đóng góp ý kiến dưới phần bình luận. Cá nhân mình chỉ mới tập viết nên sẽ có nhiều lỗ hổng, mong mọi người chỉ bảo :)