[Tóm tắt sách] Tích cực độc hại

Hình ảnh sách

Giới thiệu tác phẩm

Tích cực độc hại là cuốn sách bàn về sự hối tiếc. Dựa trên các nghiên cứu tâm lý học, khoa học thần kinh, tác giả Daniel H. Pink khai thác phía cạnh tích cực đối của cảm xúc hối tiếc. Qua cuốn sách này, bạn có thể tìm thấy lời khuyên, những phương pháp cụ thể để biến đổi sự hối tiếc thành động lực mạnh mẽ để sống một cuộc đời lành mạnh, chất lượng.

Tác giả

Internet

Daniel H. Pink là tác giả của các cuốn sách bán chạy nhất của New York Times. Các tác phẩm của ông đã bán được hàng triệu bản, được dịch ra 42 thứ tiếng, dành được nhiều phần thưởng. Hiện tại Daniel H. Pink đang sống với gia đình sống tại Washington, DC.

Tóm tắt nội dung

Cuốn sách được chia ba phần lớn, bao gồm 14 chương

Phần 1: Biện sự cho sự hiện diện của tiếc nuối

Phần một nói về lý do tại sao sự hối tiếc lại cần thiết và quan trọng. Kết luận được đúc kết dựa trên nghiên cứu của các nhà tâm lý học, xã hội học về tâm lý - hành vi của con người.

1. Sự ngược đời đầy phá bĩnh của Sống không hối tiếc

Khẩu hiệu “Sống không hối tiếc” đã trở thành một xu hướng phổ biến trong văn hóa hiện đại, khi mà nhiều người muốn loại bỏ hoàn toàn cảm xúc tiêu cực, đặc biệt là cảm xúc hối tiếc.

Tuy nhiên, việc loại bỏ hoàn toàn sự hối tiếc không phải lúc nào cũng là một quyết định đúng đắn. Một ví dụ điển hình là nữ ca sĩ Edith Piaf - người được coi là biểu tượng của phong trào không hối tiếc với bài hát No Regret (Không hối tiếc). Bà khẳng định rằng bản thân đã sống một cuộc đời không hề hối tiếc.

Nếu nhìn vào tiểu sử cuộc đời của Edith Piaf, ta thấy rõ đó là một chuỗi các bi kịch và rắc rối. Bà đã sinh con ở tuổi 17, bỏ rơi đứa trẻ cho người khác nuôi, đứa trẻ qua đời lúc lên ba. Trong quá trình trưởng thành, bà trở thành người nghiện rượu và morphine. Bà tiếp tục sống cuộc đời đau khổ với nhiều mất mát trong tình yêu và mối quan hệ.

Thực sự không thể biết chắc liệu bà có cảm thấy hối tiếc về sự ra đi của đứa con, việc phụ thuộc vào chất kích thích làm kìm hãm tài năng, hay về những quyết định trong tình cảm của mình?

Tương tự những trường hợp khác, tác giả ví dụ về một vài người khi đối đầu với quyết định sai lầm trong quá khứ. Thay vì chấp nhận và thừa nhận cảm xúc của bản thân, họ chọn xăm lên cánh tay dòng chữ "không hối tiếc" như một cách từ chối cảm xúc mà họ phải đối mặt và trải qua.

Ở đây tác giả không hề có ý công kích, phản đối quan điểm, sự lựa chọn của mọi người. Ông chỉ muốn làm rõ sự thật về lời tuyên bố "không hối tiếc", đó là một lời nói dối, một cách phủ nhận về mặt cảm xúc.

Tại sao mọi người thường có xu hướng từ chối sự hối tiếc đến vậy? Phải chăng việc thừa nhận hối tiếc bị xem là điều xấu, là bất thường? Hay sự hối tiếc thường đi kèm với niềm tin nó khiến cuộc đời chúng ta trở nên bất hạnh. Có lẽ vì nhiều lý do mà mọi người thường cố gắng tuyên bố họ đã sống cuộc sống không hối tiếc.

Nhưng điều quan trọng bạn cần nắm rõ và đây cũng là thông điệp chính xuyên suốt cuốn sách: “Hối tiếc không phải là điều xấu, hay thứ cảm xúc cần tẩy chay, hối tiếc cũng có giá trị riêng. Nó soi rọi. Nó chỉ dẫn. Một khi thực hiện đúng, hối tiếc chẳng kéo chúng ta xuống, mà nó sẽ nâng chúng ta lên."

2. Cảm giác hối tiếc là đặc tính của con người?

Chương này nói về các nghiên cứu chứng minh cho bạn thấy rằng hối tiếc là một phần tạo nên cuộc sống con người. Hầu hết chúng ta đều có những hối tiếc, trải dài ở nhiều lĩnh vực đời sống. Điều đó hoàn toàn bình thường.

Trong một Dự án nghiên cứu về sự hối tiếc của người Mỹ (American Regret Project) với 4.489 người tham dự. Kết quả báo cáo cho thấy chỉ có 1% người trả lời rằng họ không bao giờ muốn làm điều gì đó khác đi; ít hơn 17% số người hiếm có dự định thay đổi điều gì đó; 43% số người luôn muốn thay đổi. Tổng cộng có 82% số người nói rằng hành động hối tiếc là một phần trong cuộc sống của họ.

2008, nhà tâm lý học xã hội Collen Safrey, Amy Summerville, Neal Roese kiểm nghiệm sự phổ biến trong cảm xúc tiêu cực của con người. Họ đặt ra câu hỏi về vai trò tần suất các cảm xúc như tức giận, lo lắng, buồn chán, thất vọng, sợ hãi, hối tiếc, buồn bã. Phần đông người tham gia đều nói rằng cảm xúc họ trải qua nhiều nhất chính là sự hối tiếc.

Một nghiên cứu 2016 theo dõi các lựa chọn và hành vi của 100 người Thụy Điển Cho thấy người tham gia hối tiếc khoảng 30% các quyết định họ thực hiện tuần trước đó. Một nghiên cứu khác lấy kinh nghiệm và thái độ vài trăm người Mỹ khiến tác giả đưa ra kết luận“ hối tiếc là thành phần thiết yếu trong trải nghiệm con người.”

3. Ít ra và giá như?

Tác giả phân tích chia sẻ về lối tư duy thường có ở chúng ta, đó là lối tư duy “ít ra” và “giá như” khi đối diện với sai lầm, tiếc nuối.

Trong hầu hết trường hợp lối tư duy “ít ra” khiến cho chúng ta cảm thấy hạnh phúc và thỏa mãn hơn. Còn lối tư duy “giá như” có thể khiến chúng ta đau khổ và cảm thấy bị tổn thương.

Nghiên cứu thú vị của tác giả về các vận động viên đạt vị trí hạng hai và hạng ba tại các cuộc thi lớn Thế vận hội. Những người đạt giải ba (huy chương đồng) hạnh phúc hơn những người đạt giải nhì (huy chương bạc). Người đạt vị trí thứ ba, huy chương đồng, “Ít ra tôi đã chiến thắng với cái huy chương, ít ra tôi đã không thất bại” trong khi những người ở vị trí thứ hai, huy chương bạc lại có suy nghĩ nghĩ “Giá như tôi bắt đầu chặng đường cuối cùng sớm hơn 2 giây, thì tôi đã giành được huy chương vàng.”

Có một điểm lưu ý ở đây, lối tư duy “giá như ” không phải lúc nào cũng xấu. Xét về bản chất thì lối suy nghĩ “giá như” có thể mang đến cho bạn nhiều sự đau khổ và cảm giác khó chịu nhất thời.

Tuy nhiên trong một số trường hợp, nếu ta sử dụng “giá như” để đào sâu về các nguyên nhân khiến bản thân chưa hoàn thành nhiệm vụ xuất sắc, chúng có thể trở thành đòn bẩy giúp ta tìm ra giải pháp tốt nhất cải thiện kỹ năng, khó khăn của mình. Đây là góc nhìn khá khác biệt, có thể suy ngẫm trong cuốn sách.

4. Tại sao hối tiếc khiến chúng ta phát triển cảm xúc tích cực?

Nếu chúng ta giảm bớt thành kiến về sự hối tiếc, ngừng lo lắng hối tiếc là dấu hiệu của sự thất bại. Thì chúng ta có thể tận hưởng mặt tích cực của sự hối tiếc. Như hai mặt đồng xu, bất kỳ cảm xúc nào cũng có mặt tích cực nếu biết cách tận dụng và xử lý tốt. Chương này sẽ giúp bạn hiểu rõ về ba lợi ích hối tiếc: Hối tiếc có thể giúp bạn mài giũa, cải thiện kỹ năng ra quyết định; nâng cao hiệu suất làm việc; đồng thời mang lại những suy nghĩ sâu sắc hơn trong cuộc sống.

Phần 2: Tiết lộ bản chất của sự hối tiếc

Mô tả về nghiên cứu, đúc kết từ câu trả lời thu nghiên cứu tác giả chỉ ra bản chất của sự hối tiếc.

5. Bề ngoài của sự hối tiếc

Dựa trên khảo sát, văn hóa, chương này tác giả chỉ ra bạn những lĩnh vực tiếc nuối. Sự hối tiếc có thể có mặt ở hầu hết các lĩnh vực khác nhau như giáo dục, gia đình, các mối quan hệ, giáo dục, sự nghiệp, tài chính và sức khỏe…Sự hối tiếc mang tính phổ quát.

6. Bốn loại hối tiếc cốt lõi

Chương này định nghĩa những hối tiếc cốt lõi hàng đầu:

Hối tiếc cơ sở: Liên quan đến sự ổn định và an toàn như sự hối tiếc về giáo dục, tài chính và sức khỏe.

Hối tiếc về sự liều lĩnh: Liên quan đến những cơ hội bị bỏ lỡ, không thực hiện được.

Hối tiếc về đạo đức: Liên quan đến niềm tin vào lòng tốt về bản thân, cách chúng ta đối diện những ngã rẽ trên đường và các quyết định lựa chọn trong cuộc sống.

Hối tiếc về mối quan hệ: Là những phát sinh khi chúng ta bỏ qua, hoặc bỏ lỡ những người giúp ta thiết lập mối quan hệ ý nghĩa, bền vững.

7. Hối tiếc cơ sở

Chương này giải thích chi tiết về sự hối tiếc cơ sở. Nền tảng của hối tiếc này được nảy sinh sự hạn chế về tầm nhìn của bạn với sự thỏa mãn tức thời, hay sự chịu đựng “khó chịu” ngắn hạn để đạt được những mục tiêu lâu dài. Nó có thể liên quan về những vấn đề như trách nhiệm sức khỏe, đời sống cá nhân, giáo dục, sự lựa chọn, cách ứng xử, nuôi dạy con cái.

Một vài ví dụ về hối tiếc cơ sở

- Một người Úc 46 tuổi nói rằng: “Lẽ ra tôi phải chọn những môn học khác nhau và làm việc chăm chỉ từ sớm để có được những lợi ích kém trong suốt cuộc đời.”

- Một người đàn ông Michigan 33 tuổi: “Tôi rất tiếc vì đã không đánh giá cao việc đọc sách sớm hơn. Giờ tôi đã thấy giá trị của việc đọc và thường tự hỏi hiệu ứng kép sẽ ra sao nếu tôi bắt đầu từ 10 đến 15 năm trước.”

- Một người phụ nữ 45 tuổi ở Ireland cho biết: “Tôi đã không chăm sóc bản thân khi còn trẻ. Tôi đã uống rượu, hút thuốc quá đã và ngủ với nhiều chàng trai.”

8. Hối tiếc liều lĩnh

Chương này giải thích chi tiết về sự hối tiếc liều lĩnh. Nội dung bàn về sự hối tiếc của những người không sống thật với chính mình, không thể hoàn thành một vài mục tiêu quan trọng trong cuộc đời ngắn ngủi, đã chọn sống quá an toàn, dẫn đến sự thất bại trong việc trở thành con người dũng cảm hơn, phát triển hơn bản thân có thể trở thành.

“Tôi hối hận vì đã không dũng cảm chiến đấu với tên nhóc Ray vào mùa hè năm 1991. Tôi bỏ đi và luôn hối hận vì đã không đứng lên để bảo vệ bản thân.” - Một người nam, 44 tuổi, ở Nebraska

“Tôi hối hận vì đã phá thai. Tôi còn trẻ, đang đi học đại học và sợ hãi, những việc này ám ảnh tôi kể từ đó.” - Nữ, 34 tuổi ở Indiana

“Mất quá nhiều thời gian để công khai mình là một người đồng tính nữ.” - Nữ, 32 tuổi, Brazil

9. Hối tiếc đạo đức

Chương này giải thích chi tiết về sự hối tiếc đạo đức. Trong đó, nói về việc mọi người hối hận vì đã không làm điều đúng đắn. Phần này nói về năm tội gây ra sự hối tiếc: làm hại, lừa dối, không trung thành, lừa dối, khinh bỉ.

“Hối tiếc về mặt đạo đức là một phạm trù hết sức đặc biệt. Chúng có số lượng ít nhất, nhưng là loại lớn nhất trong các loại. Chúng là những cá thể đau đớn nhất. Nhưng chúng cũng có thể nâng tinh thần tập thể lên cao nhất. Có điều gì khiến cho phụ nữ và đàn ông thức dậy vào ban đêm tuyệt vọng vì những sự cố xảy ra trong hàng thập kỷ trước trong cuộc sống của họ, ở đó họ làm tổn thương người khác, hành động không công bằng và làm tổn hại đến giá trị cộng động của họ. Nó gợi lên rằng, được khắc sâu đâu đó trong ADN và chôn giấu trong tâm hồn chúng ta là mong muốn hướng thiện.”

10. Hối tiếc về các mối quan hệ

Chương này giải thích chi tiết về sự hối tiếc trong các mối quan hệ.

Trong hầu hết mọi trường hợp, sự hối tiếc đều bắt đầu từ sự đổ vỡ trong mối quan hệ vẫn đang tốt đẹp, đôi khi là sự chia cắt bởi cái chết. Thông thường để cải thiện sự hối tiếc về mối quan hệ, đòi hỏi rất nhiều sự nỗ lực. Sự nỗ lực cải thiện mối quan hệ có thể mang lại nhiều cảm giác bấp bênh, bạn sẽ trải qua nhiều cảm khó chịu khi bị đối phương từ chối hoặc họ không sẵn sàng, giải quyết mâu thuẫn.

Mối quan hệ ở đây không chỉ là tình yêu lãng mạn, nó còn là phiên bản rộng lớn hơn của tình yêu, tình yêu gia đình, bạn bè, anh em, hàng xóm làng giềng.

11. Cơ hội và nghĩa vụ

Nhờ việc hiểu rõ cấu trúc sâu sắc của sự hối tiếc, tác giả tìm ra bốn nhu cầu quan trọng và thiết yêu của con người đó là: sự ổn định, sự phát triển, lòng tốt và tình yêu.

Sự ổn định: là sự vững chắc về mặt vật chất, thể chất, tinh thần.

Sự phát triển: chúng ta sẽ sử dụng một phần thời gian có hạn của mình để khám phá và phát triển, theo đuổi những điều mới lạ và táo bạo.

Lòng tốt là khao khát được làm những điều đúng đắn.

Tình yêu là sự kết nối và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với người khác, trân trọng mối quan hệ đó.

Cuộc sống sẽ trao cho chúng ta cơ hội để thực hiện, cũng có yêu cầu buộc chúng ta phải hành động để biến cơ hội đó trở thành những phần thưởng có ý nghĩa trong cuộc sống của chúng ta.

Phần 3: Biến hối tiếc thành động lực

Các phương pháp, cách thức biến hối tiếc thành một dạng độc lập tích cực để cải thiện cuộc sống của chúng ta.

12. Hoàn tác và Ít ra thì

Chương này tập trung “giải quyết” những quyết định vào sự hối tiếc.

Có hai bước để xoa dịu nỗi đau của sự hối tiếc:

Bước 1: Bạn có thể hoàn tác sự hối tiếc của mình bằng cách sửa chữa, đảo ngược các lựa chọn, hay loại bỏ các hậu quả.

Tương tự nhân vật Jeff được tác giả mô tả trong phần này của cuốn sách. Sau khi xăm dòng chữ "không hối tiếc" lên cánh tay, Jeff cảm thấy hối tiếc vì đã làm điều đó. Anh nhận ra rằng hối tiếc không phải là một điều xấu, thực tế cảm xúc này giúp anh suy nghĩ về hành động của mình. Jeff quyết định liên hệ với một bác sĩ da liễu để loại bỏ hình xăm, tuy nhiên chi phí của quá trình này tốn kém gấp 10 lần so với việc xăm hình ban đầu. Mặc dù hình xăm đã được xóa, nhưng trên cánh tay anh vẫn còn lại vết bầm tím. Điều này tương tự như nhiều sự hối tiếc trong cuộc sống của chúng ta, việc sửa chữa, loại bỏ không có nghĩa là hối tiếc hoàn toàn biến mất.

Nếu một chuyện gì đó khiến bạn cảm thấy hối tiếc, tác giả khuyến khích bạn có thể tự hỏi mình những câu hỏi như sau:

- Nếu tôi đã làm người khác tổn thương, nó liên quan hối tiếc đạo đức, hối tiếc kết nối, thì tôi có sửa chữa nó bằng lời xin lỗi hoặc món quà xin lỗi được không?

- Nếu tôi làm tổn thương bản thân (hối tiếc nền tảng và hối tiếc mối liên hệ), tôi có thể sửa chữa sai lầm được không

Nếu hành động bước 1 không thể sửa chữa sai lầm, vậy thì chúng ta cùng đến bước 2

Bước 2: Ngẫm lại cách chúng ta suy nghĩ về chúng. “Ít ra thì”

“Ít ra thì” giúp chúng ta đánh giá lại tình hình hiện tại. Nó có hữu ích cho những hối tiếc đáng kể như lựa chọn sai lầm trong hôn nhân.“Tôi hối hận vì kết hôn với một kẻ thất bại” nhưng “Ít ra thì tôi có những đứa trẻ tuyệt vời”, “Ít ra thì tôi cũng có một khoản chi phí hợp lý.”

“Ít ra thì” không phải luôn xuất hiện tự đầu một cách tự động. Bạn phải học cách triệu hồi chúng đúng thời điểm cần.

“Ít ra thì” có tác dụng như thuốc kháng sinh, thỉnh thoảng chúng ta cần mở tủ thuốc uống một vài loại thuốc cần thiết để củng cố hệ miễn dịch tâm lý để chống lại cảm xúc độc hại. Nhưng nếu lạm dụng thường xuyên có thể thuốc mất tác dụng. Vì vậy với “Ít ra thì” chúng ta cũng cần phải sử dụng một cách thông minh.

13. Cởi mở, trắc ẩn và khoảng cách

Có ba cách bạn có thể biến sự hối tiếc thành một điều tích cực trong cuộc sống của mình:

1. Bộc lộ bản thân hoặc chia sẻ sự hối tiếc của bạn với người khác hoặc viết vào nhật ký.

2. Thể hiện lòng từ bi với bản thân hoặc từ bi với bản thân vì những sai lầm, vấp ngã của bản thân.

3. “Tự xa cách” để phân tích và tìm ra chiến lược. Trong cách này chúng ta có thể thử đứng góc độ của người ngoài để nhìn nhận vấn đề bản thân, hay chúng ta hình dung thử nếu người bạn thân nhất cũng gặp vấn đề tương tự, bạn sẽ có phản ứng như thế nào. "Tự xa cách" hiểu đơn giản chúng ta dành tách sự chìm đắm sự bao vây của cảm xúc tiêu cực.

14. Sẵn sàng đối diện với sự hối tiếc

Chương này nói về những ưu và nhược điểm của việc dự đoán trước sự hối tiếc. Ưu điểm là nó có thể giúp chúng ta ngăn chặn những hành động gây ra sự hối tiếc. Nhược điểm là chúng ta luôn cần chuẩn bị tinh thần đối mặt sự hối tiếc chúng ta sẽ trải qua trong đời sống.

Tìm cách tối ưu hóa cuộc sống để tránh hối tiếc, nhưng đừng sống quá cảnh giác để né tránh hoàn toàn cảm xúc này. Cuộc sống là một chuỗi trải nghiệm không thể dự đoán trước. Đôi khi, chúng ta cần chấp nhận rủi ro, sự không chắc chắn của cuộc sống để trở nên trưởng thành hơn.

Quan trọng là chúng ta luôn cần sẵn sàng học hỏi từ những sai lầm để rút ra bài học kinh nghiệm, không lặp lại, bước đi cũng cuộc sống với trái tim kiên cường, trải nghiệm mọi dư vị trên hành trình này.

Cảm nhận mình về cuốn sách

Điểm cộng, cuốn sách phân tích kỹ về cảm xúc hối tiếc, chỉ ra mặt tích cực của cảm xúc này. Kiến thức trong sách giúp bạn hiểu rõ tầm quan trọng việc thừa nhận sự hối tiếc, nhìn nhận nó cách khách quan, định hướng đến những giải pháp vượt qua sự hối tiếc trong cuộc sống.

Tuy nhiên, cuốn sách cũng có một số nhược điểm.

Nhược điểm đầu tiên là vấn đề về tựa đề của cuốn sách. Tên tiếng Anh của cuốn sách "The power of regret" nếu dịch sát nghĩa là “Sức mạnh của sự hối tiếc". Tuy nhiên, tựa đề tiếng việt của cuốn sách lại là "Tích cực độc hại", điều này có thể gây hiểu lầm, nếu chỉ đọc tựa đề bạn sẽ nghĩ rằng cuốn sách này viết về tất cả các cảm xúc độc hại.

Ban đầu, khi nhận được cuốn sách, mình cũng hy vọng nó sẽ nói về tất cả các loại cảm xúc độc hại. Do đó, mình đã có chút thất vọng khi đọc và biết rằng cuốn sách chỉ tập trung vào cảm xúc hối tiếc.

Điểm thứ hai, cuốn sách hơi khó đọc, dài dòng, ý lặp lại, nhiều phần tác giả lập luận chưa chặt chẽ, chưa thuyết phục như lúc phần nói về ưu điểm lối tư duy “giá như”.

Tổng kết

Nhìn chung, cuốn sách này cung cấp một góc nhìn giá trị về cảm xúc hối tiếc, khuyến khích chúng ta thành thật với cảm xúc của bản thân.

Sau khi đọc cuốn sách này, mình phần nào cảm thấy nhẹ nhõm hơn khi có thể thẳng thắn thừa nhận những điều khiến mình hối tiếc trong quá khứ. Trước đây, mình thường phủ nhận cảm xúc này do sợ bị chế giễu. Nhưng hiện tại, mình cảm thấy thoải mái hơn khi nói về những điều đó, bởi vì biết rằng không có gì xấu hổ trong việc thừa nhận rằng chúng ta có nhiều điều để hối tiếc trong cuộc sống.

"Tích cực độc hại" là cuốn sách thuộc thể loại self-help trong lĩnh vực Tâm lý học, bạn có thể cân nhắc và tham khảo để hiểu sâu hơn về cảm xúc hối tiếc.

Sách kỹ năng