[Tôi và AI] - Những kiến thức nền tảng để biến AI làm việc cho bạn (Kỳ 1)

Một trong những điều tôi muốn viết gần đây nhất là về AI. Có thể nói rằng đối với một người vừa làm công sở, vừa làm content creator như tôi, việc xử lý công việc thông minh, hiệu quả và tiết kiệm thời gian là cực kỳ quan trọng. Và thật tình cờ và bất ngờ, trong cả hai lĩnh vực là làm sản phẩm và sản xuất nội dung, AI thực sự đã có những bước tiến đáng kinh ngạc, và giúp tôi tăng năng suất công việc lên gấp nhiều lần.

Chịu khó quan sát hơn, tôi nhận thấy một tiềm năng vô cùng to lớn từ AI, đã và sẽ thay đổi hoàn toàn cuộc chơi, và tác động trực tiếp đến thị trường lao động như chúng ta. Tôi hoàn toàn tin rằng cách vận hành của thế giới trước và sau AI đang thay đổi nhanh khủng khiếp hơn những gì mắt thường có thể quan sát được, và thậm chí ảnh hưởng có phần còn lớn hơn cả hồi có cơn bão "Covid" (đến giờ thế giới đã phục hồi sau COVID).

Những người biết dùng và không biết dùng AI sẽ có sự khác biệt lớn về hiệu suất, rõ rệt như lính đi bộ và người biết lái xe tăng vậy.

Series tôi và AI được ra mắt, nhằm giúp tôi tổng kết lại những kiến thức mình khám phá được trong suốt thời gian qua, cùng với đó là chia sẻ với các bạn - độc giả thân yêu của tôi, để giúp các bạn "lái xe tăng" được dễ dàng hơn.

Thậm chí, trong buổi gặp khách hàng gần nhất, tôi đã pitch với khách hàng bằng một ví dụ.

1. "AI giống như một con rồng, việc của bạn là học cách cưỡi nó".

2. Và đừng có lo, "người cưỡi rồng" vẫn luôn có ích, chứ "rồng" không thể thay thế được "người".

Mệnh đề 2 thực tế là để trấn an khách hàng, vì tôi cảm nhận được sự lo lắng của họ khi tôi trót "chém" về một tương lai công việc của họ bị thay thế bởi AI.

Thực tế là, trong tương lai rất gần, nếu bạn không biết cưỡi rồng, thì những người cưỡi rồng và những con rồng sẽ hoàn toàn có thể "đốt và "ăn thịt" bạn.

Bài viết tạm cho là Kỳ 1, sẽ giúp các bạn có nhận thức đúng đắn về sức mạnh của AI từ những con người kiệt xuất trong thời đại, thông qua những gì viết trong cuốn Nexus của Yuval Harrari, và cuộc nói chuyện của Elon Musk với Jack Ma từ những năm 2019.

Vào ngày 29 tháng 8 năm 2019, tại Thượng Hải, một cuộc nói chuyện lịch sử đã diễn ra giữa Jack Ma và Elon Musk, hai nhà lãnh đạo của thế giới về chủ đề AI. Cả hai đều là tỷ phú lãnh đạo các doanh nghiệp công nghệ lớn, thuộc hai nền văn hoá khác nhau (Đông - Tây), và đều là những diễn giả tầm cỡ thế giới.

Jack Ma và Elon Musk, hai nhà lãnh đạo của thế giới về chủ đề AI. Cả hai đều là tỷ phú lãnh đạo các doanh nghiệp công nghệ lớn, thuộc hai nền văn hoá khác nhau (Đông - Tây), và đều là những diễn giả tầm cỡ thế giới.

Trong cuộc nói chuyện này, Jack Ma với một quan điểm đầy lạc quan về sức mạnh của con người so với AI, so với quan điểm bi quan hơn của Musk. Mọi người có thể nghe thêm ở đây.

Tôi sẽ ghi lại một số quote về quan điểm của Jack Ma ở đây 👇

"Con người sẽ không bao giờ tạo ra được một thứ thông minh hơn chính con người"

“Humans can never create another thing that’s smarter than humans.”

"Tôi rất lạc quan về tương lai của AI. Dù không phải là dân tech, nhưng tôi biết rằng công nghệ sẽ không thể thông minh hơn được con người"

“I’m quite optimistic about the future of AI. I’m not a tech guy, but I know technology will not be smarter than people.”

"Tôi không nghĩ AI là một sự đe doạ. AI sẽ không tiêu diệt các công việc, mà thay vào đó sẽ giúp chúng ta hiểu bản thân mình hơn"

“I don’t think AI is a threat. I don’t think it will destroy jobs. It will help us understand ourselves better.”

"Mấy kẻ lo lắng về AI thực ra là bọn sinh viên ngáo chữ (we call them "college smartness"). Với những kẻ tinh thông đường phố, đầu có sỏi (street smart) như tôi, thì còn lâu tôi mới sợ. Tôi nghĩ có AI thì rất là vui, con người chúng ta sẽ thử thách bản thân để nắm bắt cơ hội này".

“to me, artificial intelligence is just like—people worry a lot about this today are those people, I called them college smartness. People like us, street smart, we aren’t scared of that. We think it's a great fun, and we want to challenge ourselves to embrace it.”

Nếu bạn hâm mộ Jack Ma, nghe nhiều bài giảng từ ông, và từ đó tin vào điều ông nói về AI, thì bài viết này hy vọng sẽ thay đổi hoặc thách thức quan điểm của bạn.

Câu trả lời của tôi về buổi nói chuyện hôm đó cũng được upvote tới tổng cộng 55 lần trên Quora với gần 10000 views.

Tôi thuộc nhóm những người đồng ý với Elon Musk, và cười vang khi ông đã bình luận mỉa mai những quan điểm trên của Jack Ma là "những lời trăng trối nổi tiếng của những kẻ sắp chết" - "famous last words".

Hơn năm năm đã trôi qua kể từ thời điểm đó, Jack Ma sau buổi nói chuyện trên cũng đã biến mất dần khỏi giới startup của Trung Quốc (từ tháng 11 năm 2020), và Musks thì đã trở thành người giàu nhất thế giới (tháng 1 năm 2021). Loài người trong thời gian này đã sống sót qua Covid (2020-2022) để đến với ngày mà chatGPT ra đời (tháng 11, năm 2022).

"Không nên cho kẻ sắp chết biết tương lai" - cũng là câu nói của Toranaga trước khi chém Yabushige trong Shogun.

Nếu như bạn đã xem Shogun, và hiểu sự thay đổi của nhân vật chính (John Blackthorn) trước và sau khi thấm nhuần hành trình của câu chuyện văn hoá Nhật Bản, thì bạn chắc chắn hiểu ý của tôi khi tổng kết ở trong bài rằng 👇.

Chúng ta, giống như gã John Blackthorn, trong mắt họ (người Nhật) chỉ là những kẻ du mục man di , làm sao có thể đánh giá khi mà chưa hiểu hết thứ văn hoá đồ sộ kia?

Nhưng chẳng phải John đã bị giật như một con rối Tây trong thế giới của Shogun, nơi mà nền văn hoá Nhật cần quá nhiều thời gian để hiểu,..đó sao?

Lấy gì làm đảm bảo chúng ta đang không giống như John, quá tự tin và kiêu ngạo dù không hề hiểu gì về khả năng to lớn của “giống loài” AI?

Hãy xem Elon Musk nói gì về điều này:

"Tốc độ thay đổi của công nghệ đang diễn ra quá nhanh, vượt quá khả năng hiểu biết của loài người chúng ta. Tôi chịu không biết điều này là tốt hay xấu."

"The rate of change of technology is incredibly fast. It is outpacing our ability to understand it. Is that good or bad? I don't know."

"Người biết nhiều thì thường không dám nói mạnh, kẻ nói mạnh thì lại thường không biết" - Lão Tử

“He who knows does not speak; he who speaks does not know.” – Lao Tzu

Đừng như Jack Ma, nghĩ và đánh giá AI như những gì mà bạn vốn biết, và trở nên bàng quan về sự thay đổi khủng khiếp đang xảy ra.

Sức mạnh của AI không giống với bất kỳ thứ sức mạnh nào khác mà công nghệ đã từng hỗ trợ chúng ta. Chúng ta không thể đánh giá AI dựa trên những gì chúng ta đã nhìn thấy smartphone đã làm với điện thoại, hay động cơ hơi nước đã làm với cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ nhất.

AI có tiềm năng tạo thay đổi NHIỀU hơn tất cả những thứ trên, với việc nó là một thực tế có tư duy riêng biệt. AI là một giống loài mới do con người tạo ra.

"Khi mà không phải ai cũng là chuyên gia về AI, thì AI là công nghệ đầu tiên trong lịch sử có thể tự nghĩ ra một ý tưởng của chính nó. Nó không chỉ là một công cụ (tool), mà là một kẻ thừa hành (agent)"

“While not all of us can become an AI expert, AI is the first technology in our history that can create ideas of its own. It’s not a tool but rather an agent.”

Yuval Harrari viết về AI như vậy trong cuốn Nexus của ông. Ông coi AI là một "thực thể" riêng, có khả năng biến đổi và tạo ra những giống loài mới mà không phải là hữu cơ (non-organic form).

Sự ra đời của chatGPT tới công chúng năm 2022 đã tạo nên một cuộc cách mạng lịch sử: công chúng đã có thể đối thoại trực tiếp với AI. Kể đó, chúng ta có những cánh cổng thần kỳ giúp chúng ta tiếp cận với "phép thuật" của máy tính bằng suy nghĩ và trí tưởng tượng.

Việc tiếp nhận và hiển thị kết quả nhanh chóng giúp cho chúng ta quay lại thời kỳ tiếp xúc với máy tính qua những câu lệnh, nhưng dưới dạng cuộc đối thoại. Cùng với đó, đáp án của máy tính đưa ra ngày một đa dạng và thông minh hơn, vì nó không còn là những câu lệnh được "lập trình" sẵn có bởi các kỹ sư nữa.

"Thực thể" AI "lắng nghe" được suy nghĩ của chúng ta, và "trình bày" đáp án của nó theo cách mà chúng ta muốn nghe. Thực thể này ngày càng thông minh hơn theo thời gian với cấp số mũ. Thực thể này không cần ăn uống và nghỉ ngơi, thay vào đó là làm việc liên tục với năng suất của cấp số mũ.

"Với cái nhìn của tôi, loài người chúng ta như là một kẻ mớm thức ăn (boot loader) cho thực thể trí tuệ nhân tạo"

Elon Musk nói. "Với những ai không hiểu khái niệm về boot loader, thì đây là một dòng code nhỏ, tối thiểu nhưng máy tính sẽ không thể khởi động mà không chạy nó. Giống như một con chip vi mạch, mọi máy tính đều cần một chút "vật lý" để có thể vận hành được".

Hãy cùng tôi phân tích ý này của Musk;

Trước khi có chat GPT ra đời, các mô hình AI được tương tác trong phòng thí nghiệm với các kỹ sư phần mềm. Họ cho nó "ăn" bằng những dữ liệu và đưa ra những đáp án xem câu trả lời đủ tốt hay chưa.

Mỗi vòng lặp này cần nhiều bước "mớm thức ăn" - boot loader, và AI cần nó để có thể lớn lên.

Vấn đề là con người quá chậm, còn AI thì quá nhanh. Khi chúng ta kết thúc một vòng lặp 24h với 8 tiếng ngủ, 2 tiếng ăn, vài tiếng chơi và lướt mạng xã hội, cùng lắm là chỉ một số tiếng có đóng góp "deep work" cho đời, thì với AI là full 24 tiếng liên tục.

Chưa kể, trong một giây, khi chúng ta còn chưa kịp mở miệng ngáp, AI đã có thể truyền đạt và tính toán xong hàng triệu thuật toán phức tạp cho nhiều máy tính khác nhau.

"Như bạn biết, theo tôi thì nếu AI biết nghe, chúng sẽ nghe thấy giọng nói của con người như giống như một tiếng ù dài, như tiếng của loài cá voi" - Musk nói.

So you know, I always think like human speech, to a computer, will sound like very slow tonal wheezing. It’s kind of like whale sounds …

Khác với não người, AI xử lý nhanh đến mức, mọi thứ sẽ giống như trong cảnh Quick Silver đang làm đủ mọi việc, còn chúng ta thì vẫn còn đang chưa gõ phím xong vậy.

Chat GPT đã khiến cho AI gặp nhiều kẻ "mớm thức ăn" hơn, và mở rộng hạn chế về "đường truyền (bandwidth) thông tin". Nhiều mô hình chat AI khác ra đời, và các đáp án liên tục được mớm vào các mô hình, tuỳ thuộc vào tốc độ gõ phím của chúng ta, nhằm giúp chúng ta cùng cải thiện các mô hình đó.

Chat GPT đã khiến cho AI gặp nhiều kẻ "mớm thức ăn" hơn, và mở rộng hạn chế về "đường truyền (bandwidth) thông tin". Nhiều mô hình chat AI khác ra đời, và các đáp án liên tục được mớm vào các mô hình, tuỳ thuộc vào tốc độ gõ phím của chúng ta, nhằm giúp chúng ta cùng cải thiện các mô hình đó.

Do đó, hạn chế đường truyền về thông tin về cả đầu vào lẫn đầu ra đang ngày được nâng cấp chóng mặt. AI cũng có nhiều hình thức biểu diễn đa dạng các câu trả lời, bằng hình ảnh, âm thanh, và chữ viết.

Và chiếc hộp Pandora này giờ đã được mở cho tất cả. Dù vẫn gặp những vấn đề trong tính chính xác của thông tin, nhưng có thể nói rằng, chúng ta đang ở kỷ nguyên mới mà thông tin không còn được tạo bởi các thực thể "hữu cơ" nữa. Suy nghĩ, tốc độ truyền đạt thông tin của AI vượt xa những gì mà con người có thể giao tiếp được với nhau.

Dù không thể nói là cái gì thì AI cũng sẽ thông minh hơn, nhưng AI có những siêu sức mạnh riêng mà trong phần lớn trường hợp, bạn đơn giản là không thể cạnh tranh được do đơn giản khác biệt về sinh học là quá lớn.

"AI là công nghệ quan trọng cho phép chúng ta chinh phục các thử thách cận kề, bao gồm bệnh tật, đói nghèo, ô nhiễm môi trường, ... hay tất cả những hạn chế khác của con người"

"Tồn tại những tiềm năng huỷ diệt chưa từng có, dù vô tình hay có chủ đích, đến từ năng lực to lớn của những mô hình AI"

"AI is the pivotal technology that will allow us to meet the pressing challenges that confront us, including overcoming disease, poverty, environmental degradation, and all of our human frailties"

"There is potential for serious, even catastrophic harm, either deliberate or unintentional, stemming from the most significant capabilities of these AI models,”

Đây là hai câu quote tương phản nhau tôi trích ra từ cuốn sách Nexus mới nhất của tác giả Yuval Harrari, đại diện cho hai góc nhìn về tác động của AI đối với lịch sử loài người trong tương lai.

AI có thể mang đến nhiều kịch bản rất tươi đẹp, nhưng cũng rất tồi tệ. Với AI, bạn sở hữu một chú mèo máy thông minh, hay một Jarvis để hỗ trợ bạn trong bất kỳ vấn đề nào gặp phải.

Tương tự như smartphones, rồi sẽ rất nhanh con cháu bạn sẽ không thể tưởng tượng ra một thế giới trước khi có AI nó hoạt động như thế nào 👇.

Một mặt khác, AI đang thay đổi âm ỉ và tác động đến nền kinh tế và việc làm. Các công ty tech lay off hàng loạt không hẳn là vì họ nghèo, mà bởi vì nhiều công việc đã được AI thay thế rất tốt.

Hãy hỏi nhỏ bất kỳ một anh chàng coder nào ở Việt Nam, anh ấy sẽ thủ thỉ với bạn rằng giờ anh làm việc rảnh hơn nhiều vì AI đang code hộ anh mỗi ngày.

Là người làm Product, cá nhân tôi cũng đang shock và dần quên mất mình đã làm cái quái gì suốt 8 năm qua khi mà chưa có AI. Những tài liệu Product tôi từng dành một buổi để viết, thì AI có thể soạn ra trong vài giây.

Liệu những chuyên gia viết docs (BA) có còn cần thiết nếu PO có thể dùng AI để làm việc này trong 10 năm tới? (Tôi hiểu một số bạn BA có thể không đồng tình hoặc tự ái nghề nghiệp, nhưng điều này không làm thay đổi bản chất về câu hỏi của tôi).

Trong mọi công việc, AI hoàn toàn có thể trở thành một trợ lý đắc lực, và đáng tin cậy. Và tôi tự hỏi nếu công việc của bạn không có cái gì đó sáng tạo và cần kinh nghiệm, thì lấy gì làm đảm bảo rằng AI sẽ không thay thế bạn?

Nếu một senior dùng AI có thể nâng năng suất hơn một team có một senior và 04 juniors, thì liệu công ty có chỉ cần tuyển và nâng lương cho 01 Senior thay vì trả chi phí nuôi cả một team?

Trong buổi gặp khách hàng cho một công ty luật gần đây, về giải pháp cho vấn đề giao tiếp với khách hàng để lấy những tài liệu chứng từ liên quan, tôi có vẽ ra viễn cảnh dùng AI để làm chat bot và thay thế việc phải có người chat qua lại với khách hàng. Khi nhìn khách, tôi giật mình nhận thấy sự hoảng sợ và lo lắng trong phần lớn những nhân viên văn phòng ở đó. Họ ngay lập tức nói chỉ muốn AI hỗ trợ công việc đang lặp đi lặp lại của họ, chứ không phải thay thế.

Chưa bàn đến những điều cao xa về việc AI kiểm soát con người như thú cưng trong một cuộc sống ảo và trò chơi rat race mới do chúng tự dựng lên (xem the Matrix), thì ngay trước mắt chúng ta, những nhân viên văn phòng mẫn cán đang dần trải nghiệm cảnh mà các "xe ôm" từng bị thay thế bởi "sinh viên dùng app công nghệ".

Và tương tự như việc xe ôm giờ đây dùng điện thoại thông minh và khoác áo Grab, bạn không thể biết rằng những gì diễn ra là tốt hay xấu? Cho bạn hay cho thế giới này?

Như tôi từng nói trong bài cuộc sống không hề nhị nguyên, thì câu trả lời hoàn toàn có thể nằm đâu đó ở giữa, hoặc ở ngoài không gian hai chiều của xấu và tốt.

Nếu bạn không thể đánh bại xu thế sử dụng AI, thì tại sao lại không hùa theo nó?

If you can't beat them, join them.

Tôi tin rằng bạn càng sớm học cách sử dụng AI, bạn sẽ càng giỏi lên nhanh và nhiều hơn.

AI có thể giúp bạn học và nhanh chóng tạo ra sản phẩm ở những lĩnh vực mới mà bạn chưa từng có kiến thức trước đây.

Thay vì phải tự đối thoại với chính mình, bạn có AI để cùng brainstorm, tranh luận, vẽ phác thảo ý tưởng, chỉnh sửa, cùng 1001 tools online khác nhau để kiểm thử ý tưởng của mình tới người đọc.

Thay vì phải viết sql, bạn dùng AI để lấy số liệu, đưa ra các thông số cần thiết ở ngành nghề cần thiết.

Thay vì thuê hoạ sĩ thiết kế, AI có thể vẽ hộ bạn những logo, hoạ tiết đơn giản. Thay vì viết văn từ đầu, AI hoàn toàn có thể tự nhảy ra ý riêng, vừa tóm tắt vừa minh hoạ các ý mới.

Việc dạy và học ở trường lớp đang quá lạc hậu với AI, cùng với đó là các kỹ năng văn phòng khác.

Tôi từng nói viết là siêu năng lực của thời đại mới, thì AI là đôi cánh để bạn phát triển hơn nữa những siêu năng lực này.

Hãy đón đọc các số sau cùng tôi, để tìm cách unlock những việc tủn mủn từng ngốn của bạn 2-3 tiếng, xuống chỉ còn từng giây, từng phút.

Sự có mặt của AI trong cuộc sống không còn chỉ nằm ở trong những bộ phim viễn tưởng nữa, mà nó đang diễn ra ngay lúc này, thầm lặng và dữ dội, trong chính thế giới của chúng ta.

--

Ở các kỳ sau, mình sẽ viết thêm về những kiến thức cơ bản và một số công cụ đơn giản giúp bạn nhanh chóng bắt nhịp và sử dụng AI cho nhiều kỹ năng văn phòng chốn công sở, x5 x10 công suất của bạn.

Dàn ý của mình dự kiến là như sau:

1. Hiểu biết cơ bản về AI

2. Cách tư duy để giao tiếp với AI qua chat

3. Có nhiều hơn một ChatGPT (Các nền tảng chat khác cũng rất thú vị)

4. Có nhiều hơn một cách giao tiếp với AI là chat

5. Sử dụng AI nào cho công việc đặc thù nào (làm nội dung, sản phẩm,...)

Bạn nghĩ sao về bài viết này? Đừng quên subscribe và chia sẻ bài nếu bạn thấy những kiến thức trên có ích nhé 😉! Do Spiderum đang có lỗi nên để đọc trải nghiệm tốt nhất, mời các bạn đọc đầy đủ ở đây