1. Chia sẻ về quy trình tham gia dự án Nuôi Em (NE) từ đầu tới lúc dừng nuôi. Đúng là cồng kềnh lắm.
Ngày 2/6/2019, tôi nhắn tin cho tài khoản facebook Hoàng Hoa Trung (HHT) là muốn nhận 2 mã em nuôi, tôi biết anh này từ vài năm trước, khoảng năm 2012-2013, khi mà website vicongdong.vn của tập đoàn FPT (do anh Vương Đăng Minh phụ trách) cung cấp tên miền miễn phí cho các đội nhóm thiện nguyện toàn quốc, và anh Trung là một thành viên năng nổ tới từ nhóm tình nguyện Niềm Tin với dự án Thiệp Nhân Ái khá nổi bật.
Hai ngày sau:
Ngày 5/6 tôi đã nhắn "Đồng ý", tới ngày 14/6:
Hai ngày sau tôi báo đã đọc kỹ và muốn được cấp 3 mã, thì hai ngày sau nữa:
Tôi nhớ đã kết bạn với bạn Thúy nhưng không nhớ đã trao đổi ra sao với bạn ấy nữa, không thấy tin nhắn cũ, và mãi tận 20 ngày sau mới lại ngoi lên, giờ nhìn lại thấy thực sự là lắm cửa ải, cứ như đang thi tuyển để làm dâu hào môn vậy.
Rồi tôi gửi ngay thông tin cá nhân cho họ, hai ngày sau chưa thấy phản hồi, tôi chấm một cái, hai ngày sau nữa mới được cấp mã. Từ 2/6 - 12/7, là 40 ngày tôi mới có mã nuôi em các mẹ ạ.
Ban đầu vẫn tưởng người trả lời chính là anh Trung thì về sau tôi mới biết tài khoản đó được cả nhóm thành viên dùng để liên lạc với những người nhận nuôi em, mà mọi người vẫn gọi là anh chị nuôi. Lúc trước tôi định nhận 2 mã thôi, nhưng đợt đó lương đang cao nên đã múc luôn 3 mã và họ đã cấp cho tôi các mã: NE1746 Giàng A Bách, NE1788 Tẩn Vần Xuân và NE1810 Lò Thị Hà Vy, đều ở Điện Biên. Tôi đã hỗ trợ tiền ăn trưa cho 3 nhóc này trong năm học 2019-2020.
Giờ dân mạng thi nhau kiểm tra xem có bị trùng mã không và phẫn nộ xì khói khi thấy tỉ lệ trùng cực cao, thế là chửi um lên, lý do đơn giản như này: Tới năm 2020-2021, tôi vẫn nuôi tiếp 3 mã kia, nhưng chỉ có mã NE1746 vẫn là tên Giàng A Bách, còn 2 mã kia lại là tên của 2 bạn nhỏ khác (Giàng Anh Văn và Quàng Thị Hồng Diễm). NE từ đầu có nói rõ nếu năm học sau mà tên học sinh thay đổi thì có nghĩa là em đó đã được Nhà nước hỗ trợ rồi nên không cần dự án nuôi ăn bữa trưa nữa. Tôi tạm cho là thế và không thắc mắc gì.
Tháng 11/2020, tôi đọc được bài đăng từ trang NE cần một số TNV online để hỗ trợ thông tin cho anh chị nuôi, lúc ấy khá rảnh và cũng tò mò muốn biết bên trong dự án ra sao nên tôi đã đăng ký làm tình nguyện viên. Tôi được hướng dẫn bởi bạn Trần Thị Thu Hương, hiện tại là phó chủ nhiệm của NE, mấy tình nguyện viên chúng tôi dùng chung tài khoản email của dự án để truy cập vào các tệp dữ liệu và dùng chung facebook cá nhân của bạn Hương (tài khoản chuyên đăng hoạt động thiện nguyện của NE) để hỗ trợ anh chị nuôi. Lúc ấy NE mới triển khai tính năng chatbot để hỗ trợ anh chị nuôi tra cứu thông tin của các em nuôi, nhưng con chatbot đó hay bị lỗi, nên cần người làm thủ công, lỗi ở đâu thì chúng tôi vào đó hỗ trợ trực tiếp. Có một bảng excel có các thông tin của em nuôi và anh chị nuôi, với mỗi mã được gửi xong thông tin thì chúng tôi sẽ ghi chú là đã gửi để mọi người khỏi mất công gửi lại. Đầu tháng 12 cùng năm đó, Trung cưới vợ, là bạn Lý, cũng là một thành viên chủ chốt của nhóm, mà mọi người vẫn tự gọi nhau là core team.
Và trong quá trình hỗ trợ gửi thông tin cho anh chị nuôi, tôi đã phát hiện ra 2 bạn Tẩn Vần Xuân và Lò Thị Hà Vy thực ra đã bị đổi sang mã khác, cụ thể lần lượt là NE05536 và NE07611 và do anh chị khác nuôi. Tôi nhắn hỏi thì được trả lời như này:
Như thế làm sao mà không trùng mã cho được, tôi dám khẳng định chẳng đời nào nhóm điều hành lại khốn nạn tới mức cố tình cấp 1 mã cho nhiều anh chị nuôi đâu. Khi một em không cần nuôi nữa thì mã đó sẽ được gán cho một em khác, nên các bạn thấy trùng là đúng. Như trường hợp của tôi thì 1 em mà có tận 2 mã đó. Nếu họa hoằn mà có từ 2 anh chị nuôi chung 1 mã với cùng tên 1 em nuôi thì là do sai sót, là lỗi vô tình, chứ nhất định các bạn core team không thể cố ý làm vậy. Tôi có niềm tin ở các bạn ấy.
Tôi được họ hướng dẫn là sau khi chuyển tiền xong thì gửi lại thông tin để họ đối chiếu, và họ sẽ xác nhận trong vòng 48h "do team tài chính là các bạn TNV hỗ trợ từ xa nên chỉ làm việc vào buổi tối". Có lần đúng là các bạn ấy đã xác nhận trong vòng 48h, nhưng cũng có lần là 4 ngày, 5 ngày. Về sau do số lượng mã cấp ra rất lớn nên họ cũng thay đổi thời hạn xác nhận đã nhận tiền là từ 4-5 ngày.
Có vụ là một chị nuôi chuyển tiền nhưng chưa được xác nhận ngay nên đã nhắn hỏi liên tục, nhưng vẫn không thấy ai trả lời nên nói NE là lừa đảo, sau đó anh Trung cũng có vào nói chuyện phải quấy, có vẻ khá bốp chát và đanh đá, cái này thì tùy mỗi người đánh giá, tôi thì thấy hơi hài hài thôi, không có gì to tát lắm.
Trong quá trình làm chị nuôi, tôi cũng được nhắc nhở chuyển tiền dù chưa tới hạn chót.
Tôi cũng chỉ làm TNV hỗ trợ được khoảng 3 tháng thì nghỉ, vì thấy mông lung quá. Tôi nhớ có hôm mình thức tới 2-3h sáng chỉ để gửi thông tin cho anh chị nuôi, và cứ kéo mãi kéo mãi những tin nhắn chờ đọc mà không thấy hết. Với tính cách hơi cầu toàn, tôi cảm thấy không thoải mái khi có người nhắn hỏi mà mình không thể kịp thời thông tin cho họ, nên cứ ngồi đó tra cứu, sao chép và dán thông tin miệt con nhà bà mài, cũng vì một phần hiểu được cảm giác của các anh chị nuôi đang ngóng thông tin của em nuôi. Dĩ nhiên đây là tôi tự nguyện làm, nên không có ý kêu ca gì cả, chỉ kể lại thực tế lúc đó thôi.
Là một chị nuôi, tôi cũng được thêm vào các nhóm điểm trường của các em nuôi để theo dõi tiến độ nuôi thông qua ảnh hàng tuần các cô giáo chụp hoặc clip các bạn ăn trưa (link của mỗi nhóm được gửi kèm trong thông tin của em nuôi, ai muốn vào thì gửi yêu cầu và trả lời câu hỏi là mã của mình thì mới được chấp thuận, khi làm TNV hỗ trợ thì chúng tôi cũng có nhiệm vụ xét duyệt thành viên vào nhóm). Các cô phụ trách cả 3 mã tôi nuôi đều đăng hình đầy đủ, mỗi lần có bài đăng là tôi lại mở từng ảnh để xem xem em mình là nhóc nào, cảm giác đấy khá là hí hửng háo hức, giống như các mẹ khi đi làm vẫn tranh thủ mở cam lên soi xem con mình đang làm gì ở nhà hoặc ở lớp vậy đó.
Tới tháng 9/2021, tôi quyết định dừng nuôi, khi trước đó được gửi email xác nhận có nuôi tiếp hay không, tôi đã truy cập vào đường dẫn và xác nhận ngừng nuôi, không nhớ mình đã viết lý do dừng nuôi là gì, nhưng tôi nhớ câu cuối nhắn lại cho dự án là: mong sẽ có ứng dựng Nuôi Em. Được biết anh Trung từng học lập trình nên tôi nghĩ ứng dụng sớm muộn gì cũng sẽ được ra đời và nó sẽ giúp quản lý dự án và hỗ trợ cho anh chị nuôi hiệu quả hơn là cả nhóm cùng mần mò bảng tính với lượng dữ liệu khổng lồ kia. Vì tôi biết số lượng thành viên khá là đông, khi mà bao con người làm thủ công tập dữ liệu lớn đến vậy thì chắc chắn sẽ có sai sót, và thực tế là số lượng em nuôi cùng anh chị nuôi lúc đó cũng không ngừng tăng đều.
Tôi cũng từng góp tiền mặt cho Sức mạnh 2000, gần đây cũng tham gia ủng hộ với mua sách từ Sách này là để xây trường. Cũng góp ý cho họ khi thấy vấn đề, ví dụ như sách đã bán rồi mà họ vẫn đăng lên, hay tôi báo tặng sách gần 1 tháng mà họ chưa đăng bài.
Khi dừng nuôi, trong đầu tôi còn có suy nghĩ này, những cha mẹ của bọn trẻ khi sinh chúng ra thì việc cơ bản là phải lo cho chúng đủ ăn đã chứ, tại sao đã khó khăn rồi lại cứ đẻ hoài như vậy? Vào năm 2019 mà cha mẹ của mấy đứa nhỏ ấy còn không có cả điện thoại (theo thông tin của NE gửi). Liệu dự án NE có mãi mãi duy trì được không? Chẳng phải việc thiết thực hơn là vận động và giáo dục cho đồng bào trên đó, để họ tự ý thức trách nhiệm với việc sinh đẻ và cuộc sống của gia đình họ, rằng nếu nhắm nuôi được thì hẵng đẻ. Nhưng xét từ góc độ khác, vì cuộc sống không cào bằng, nên sẽ có những hoàn cảnh khác nhau. Có người khó khăn thì sẽ có người dư dả và đủ hào phóng để giúp đỡ, nên đẻ được thì cứ đẻ còn nuôi thì sẽ có người lo cho, đúng với tinh thần tương thân tương ái của nhân dân ta, nhờ đó mà tấm lòng thơm thảo được lan tỏa và nghĩa tình đồng bào sẽ được vun đắp bền chặt hơn, dù cũng có phản biện là người ta sẽ ỷ lại vào người khác hơn và sẽ nghèo bền vững. Nhưng phải công nhận là nhờ bữa trưa đầy đủ hơn ở trường mà tỉ lệ các em học sinh chịu tới lớp cũng tăng lên.
Trong quá trình làm TNV tôi cũng biết được kha khá người nổi tiếng cũng là anh chị nuôi, và họ cứ âm thầm nuôi 1-2 mã thôi. Còn Đen Vâu thì rõ ràng anh ấy đã tận dụng sức ảnh hưởng của bản thân để lan tỏa dự án tới nhiều người hơn, cái này không hề mang tính chất đánh bóng hay lăng xê cá nhân mà hoàn toàn xuất phát từ tấm lòng của Đen, tôi tin là hầu hết chúng ta đều tin vào điều này. Tôi không tin HHT 100% nữa nhưng Đen thì tôi hoàn toàn tin.
Không thể phủ nhận là HHT cùng NE đã có công rất lớn khi kết nối các đối tượng kể trên, không chỉ hô hào mọi người cho con cá mà còn cho cả cần, cả mồi, cả cách câu, cùng với cách đào ao nuôi cá khi vận động xây trường, xây kí túc xá, lắp điện, giúp thầy cô cắm bản bớt vất vả với mọi nguồn lực có thể gom góp và hỗ trợ. Công này rất đáng được ghi nhận và thực tế là nhiều năm qua, Trung và các dự án vẫn được đề cử và nhận được nhiều giải thưởng lớn nhỏ.
Tôi cho rằng bất cứ ai từng tham gia thiện nguyện vùng cao, khi thấy vụ việc ầm ĩ này, nhất định sẽ không dễ dàng gõ ra những lời phán tội, mạt sát, chửi rủa vô cùng ác độc như những đám đông cuồn cuộn chúng ta đang chứng kiến trong thời gian này. Vì nếu chỉ có tiền thì không bao giờ làm được đâu, nếu không chịu đầu tư thời gian, tâm huyết và kết nối với nhau để cùng làm. HHT đã bắt đầu tham gia tình nguyện từ hồi trẻ măng, khi còn là cậu học sinh mười mấy tuổi. Đúng là bộ dạng hiện tại của Trung khiến nhiều người bỉ bai và phán xét tiêu cực, nào là tâm sinh tướng, bộ râu thấy gớm, mặt gian... Nhưng chớ quên lão này vốn là Trung đồng nát nên chẳng thể mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao được, dù mấy năm nay trông phát tướng hơn chút. Bao lần xuất hiện trên truyền hình hay tới gặp mặt các lãnh đạo lớn, ông này toàn mặc mấy bộ đồ thổ cẩm, cũng có khi thấy diện sơ mi nhưng mặt trông vẫn đậm chất đồng nát chứ chẳng thấy sang hơn chỗ nào, chắc tại mọi người bị định kiến là cái người mỗi năm mua mấy mảnh đất, đi du lịch châu Âu cả tháng, mua mấy quả chung cư với xe sang vì đớp hàng tỷ tiền từ thiện thì trông phải lồng lộn bóng bẩy sang chảnh lắm chứ sao có thể xồm xoàm xấu xấu bửn bửn như thổ phỉ thế kia!
Thì là thế đó, hắn ta vẫn xuất hiện theo cách mà người nào quý thì thấy hồn nhiên phổi bò, ai không ưa thì kêu lấc cấc văn hóa thấp với lùa gà. Nhưng Trung cũng chỉ là một người bình thường có cha mẹ già và gia đình nhỏ cần cáng đáng, cũng đã in dấu chân trên vô số con đường lên bản cao, nên trước khi buông lời hạ nhục thì mong những con người đang phẫn nộ kia đừng nhân danh công lý hay lẽ phải để phán định một kẻ đang bị nghi ngờ là đại tội đồ, mà trước hết quý vị vui lòng nhìn nhận họ cũng là đồng loại của mình với những nhu cầu căn bản để tồn tại và các cung bậc cảm xúc chẳng khác gì chúng ta, cứ bình tĩnh chờ cơ quan chức năng đưa ra kết luận sau cùng. À mà như Thủy Tiên hay Phan Anh được phán vô tội mà dân mạng cũng có buông tha đâu, vẫn cứ mặc định họ ăn chặn tiền từ thiện mà. Hay là từ nay cứ mặc kệ miệng lưỡi của dân mạng đi, cơ bản họ chỉ tin điều họ muốn tin thôi, nếu có thể thì tôi chỉ biết cầu nguyện cho dân mạng không còn biết mang giận nữa. Cơn thịnh nộ của đám đông là một thứ vừa xấu vừa ác, thường để lại hậu quả hơn là hiệu ứng tích cực.
Tôi cũng vô cùng mong mọi chuyện nhanh chóng được làm sáng tỏ, để sự thật được phơi bày, lúc ấy công-tội cụ thể ra sao, mức độ như nào lôi sạch ra, thì tất cả cùng phán xét vẫn chưa muộn. Chứ thấy mọi người nhảy choi choi lên chửi rủa rồi phán "sét" liên cù cước mà hãi quá.
2. Trong những rừng bình luận chủ yếu là tiêu cực về HHT và NE , tôi có thấy nhiều người rủ nhau sang hỗ trợ một tổ chức chuyên nhận nuôi trẻ mồ côi mà tôi không tiện nhắc tên ở đây. Hồi năm 2018, sau khi thấy bài chia sẻ của MC Phan Anh, tôi cũng đăng ký trở thành một người đỡ đầu cho một nhà ở Hải Phòng, và đã có một sự việc với tôi là đáng nhớ trong khoảng thời gian hơn 4 năm tham gia đỡ đầu. Ban đầu mức hỗ trợ của người đỡ đầu cam kết là 300.000đ/tháng, tôi nhớ trong 3 tháng đầu tiên tôi đã chuyển đúng khoản tiền kia, nhưng tới tháng thứ 4 tôi lại ngựa ngựa tự ý chuyển 400.000đ, vì tháng đó tôi được tăng lương, từ các tháng sau tôi lại chuyển 300.000đ như mặc định (sau này có tăng lên 350.000đ). Tổ chức đó có công khai danh sách người đỡ đầu và tổng số tiền đã hỗ trợ trên website nên tôi có vào xem qua. Và tôi thấy nó bị thiếu 100.000, chính là nó. Tới tận tháng 12 năm đó tôi vẫn thấy tổng tiền bị thiếu nên đã gửi email thắc mắc, nhân viên của họ đã tiếp nhận và sửa lại khá nhanh. Cảm giác cấn cấn trong tôi vẫn còn. Nhưng tôi vẫn tiếp tục tin tưởng và tham gia thêm 3 năm nữa thì mới dừng, sau khi báo dừng mà bên họ vẫn chưa cắt hẳn liên lạc, vẫn còn gửi email chúc mừng sinh nhật với báo cáo tình hình của các con trong nhà. Giờ này thì thôi hẳn rồi.
3. Tôi có thấy anh Trung thường xuyên chia sẻ cuộc sống và công việc trên tài khoản cá nhân. Thấy ngôi nhà cấp 4 đơn sơ ở quê chứ làm gì có biệt thự. Theo chia sẻ của vài người quen biết Trung ngoài đời thì chuyến đi châu Âu là do anh được tài trợ vé, còn vợ anh thì tự túc chi phí, anh vẫn đi con xe cà tàng đạp mãi mới nổ máy, nhà anh thì như cái kho vì anh là đồng nát nên mọi người mang đồ qua cho để khi nhóm lên núi sẽ khuân lên cho các cháu, anh từng lấy lương của mình ra để nuôi các bạn trong core team, hồi anh chơi Ai là triệu phú được tiền thưởng đã dùng để mua cho mỗi bạn trong đội 1 chỉ vàng. Tôi thì thấy anh chia sẻ hồi tháng 8/2024 là mua chung cư 2.3 tỷ, trong đó 2 tỷ vay ngân hàng, gần đây anh chia sẻ là anh đã làm Momo được 5 năm và công việc ở đó đã giúp anh mua được căn chung cư cũ hiện tại. Thực tế tôi quan sát với hóng hớt được là vậy, còn thực hư ra sao thì chỉ có Trung mới biết được.
Tôi nhờ Grok cho ý kiến về vụ này và nó phán rằng khả năng Trung bị còng tay là dưới 20%. Suy cho cùng, sự việc này nổ ra là vì điều gì? Vì mong muốn dòng tiền được sử dụng đúng mục đích, đúng đối tượng, nuôi em chứ không phải nuôi Trung, vậy thì lại càng cần bình tĩnh chờ báo cáo của bên kiểm toán thôi. Tôi chỉ khó hiểu sao dân mạng họ chửi khỏe chửi khéo và bon mồm đến vậy, điều gì đã nuôi dưỡng cho cơn phẫn nộ bừng bừng 24/7 thế nhỉ?
Tôi thì chẳng giận, dĩ nhiên là có nghi ngờ, nhưng vẫn còn niềm tin vào những điều tốt đẹp trên đời và nhân tính vẫn chưa mục nát hoàn toàn. Còn một phát hiện dễ thương là tôi từng bắt gặp ba anh em ruột trong danh sách em nuôi được đặt tên lần lượt là Nước - Việt - Nam.
Thời sự Hôm nay tôi nghĩ