Cuốn sách thứ 2 mình đọc năm nay là Tội ác và Hình phạt (Crime and Punishment - CAP) của Doetoevsky. Nếu không có Kindle chắc mình không đọc được 1 cuốn sách 750 trang trong vòng 3 tuần như vậy, vì đã đọc tiểu thuyết tương đối nhiều rồi nhưng đây mới là cuốn tiểu thuyết mô tả tâm lý nhân vật nhiều và xuất sắc như vậy
Câu chuyện bắt đầu với việc anh sinh viên Raxkonikov, vì suy nghĩ rằng phải loại trừ những kẻ xấu (theo anh là mụ già cho vay tiền nặng lãi) đã giết chết mụ già và vô tình giết cả người em gái về đúng lúc khi chị mình bị giết. Từ đó trở đi là một tâm trạng nặng nề, đấu tranh, suy nghĩ không ngừng của Raxkonikov với bản thân anh. Từng bước, từng bước các lớp nhân vật bắt đầu hiện ra, người bạn thân Razumikhin, mẹ và em gái Dunia của Raxkonikov, gia đình nhà Marmelazov, Xvidrigailov và đặc biệt là viên dự thẩm cảnh sát Pofiri. Raxkonikov không muốn đi thú tội vì có suy nghĩ hơi mang tính "thượng đẳng" của mình khi cho rằng loại trừ những kẻ xấu kia là tốt và ngay như Napoleon cũng giết những kẻ phản kháng để phục vụ cho 1 mục tiêu cao cả hơn. Thế nhưng có ai phạm tội mà không để lại dấu vết, chứng cứ..., nhất là một vụ giết người. Anh sinh viên trường luật Raxkonikov, dù đã bỏ học rồi, nhưng mỗi lần có một chứng cứ, một suy luận nào đó từ cảnh sát là lại suy nghĩ, lo lắng đến mức phát ốm. Doetoevsky dần dần đưa người đọc vào một cuộc đấu trí giữa Raxkonikov và Pofiri, một tay dự thẩm với khả năng sử dụng các đòn tâm lý cực tốt. Cuộc đấu tranh tư tưởng của Raxko cuối cùng cũng đã kết thúc khi Pofiri đánh đúng vào những suy nghĩ của Raxko, vì cả tình yêu thương của Dunia và Sofia đã khiến Raxko quyết tâm đầu thú, và vì cái chết của Xvidrigailov nữa. Tất cả những điều đó đã cảnh tỉnh Raxko để anh có thể tự mình ra đầu thú trước pháp luật.
Tuy nhiên tới phần cuối của quyển truyện, tâm lý của Raxko vẫn chưa hề hối hận hoàn toàn. Anh vẫn chỉ nghĩ rằng do thần kinh mình quá yếu nên không thể che giấu được lâu chứ không nên đi ra đầu thú như vậy (quả thật anh còn có thể hơn). Cho đến khi anh bị bạn bè trong tù hắt hỉu, và lại một lần nữa, cảm nhận được tình yêu của Sofia, người theo anh tới cuối đất cùng trời dù có phạm tội tới đâu. Khi đấy, Raxko mới hoàn toàn thức tỉnh để làm lại 1 cuộc sống đẹp hơn sau khi ra tù. Bản chất của Raxko là người tốt chứ không phải kẻ xấu. Anh sẵn sàng bỏ những đồng tiền cuối cùng của mình cho người khác. Anh chăm cho người bạn bị ốm cả 1 thời gian dài. Và khi anh giết mụ già cho vay nặng lãi, anh lấy tiền chỉ để phân phát cho người nào cần (thực tế sợ cảnh sát phát hiện được nên cũng đem đi cất 1 chỗ chứ không tiêu gì). Anh chỉ giết vì cho rằng đây là 1 con rận đáng sợ cần phải loại trừ đi khỏi cuộc sống.
******
Như thường lệ khi đọc truyện và xem phim nước ngoài, mình xác định phải tới 60% đầu tiên sẽ không hiểu gì. Giống như bộ phim Parasite vừa xem xong, cao trào chỉ đẩy lên khoảng 30p cuối cùng, Tội ác và Hình phạt cũng làm mình đi hết từ bất ngờ này tới bất ngờ khác ở chương cuối. Có lẽ tác giả đã làm quá tốt việc miêu tả tâm lý nhân vật đến mức người ra mong chờ nhiều tình tiết hơn, và chương cuối cùng là như vậy. Kết hợp thêm với ý nghĩa của tình yêu trong việc cảm hóa con người, TA&HP xứng đáng là 1 tác phẩm kinh điển của văn học.
Và nếu để nói về chi tiết đáng nhớ nhất với mình trong truyện là buổi tối trước ngày Raxkonikov đi đầu thú, anh đã đến với mẹ mình. Bình thường anh cáu gắt với mẹ, bà mẹ thì luôn sợ con, nhưng những đoạn hội thoại của 2 mẹ con đã làm mình thắt lại:
- Mẹ ơi, dù có xảy ra chuyện gì, dù mẹ có nghe nói gì về con, dù họ cói nói gì với mẹ về con, mẹ có còn thương con như bây giờ nữa không?
- Rodia, con có chuyện gì thế, sao con lại có thể hỏi như vậy. Mà ai sẽ nói gì với mẹ về con. Mẹ sẽ không tin ai đâu, dù ai cũng thế, hễ đến là mẹ đuổi ra ngay.
- Con đến để xin mẹ tin cho rằng xưa nay bao giờ con cũng vẫn yêu mẹ và bây giờ chỉ có mình mẹ với con thế này, con mừng lắm. Con đến đây để nói thẳng với mẹ rằng, dù sau này mẹ sẽ khổ sở chăng nữa, nhưng con cũng xin mẹ biết rằng bây giờ con thương yêu mẹ hơn cả bản thân con, và tất cả những điều mẹ và em đã nghĩ cho con. Là con tàn nhẫn và không biết thương mẹ, thương em.
Bà Punkheria Alekxandrovna lặng lẽ ôm lấy con, siết chặt vào ngực và khóc thầm....Lòng chàng dường như bỗng dịu lại sau cả cái thời gian khủng khiếp ấy, chàng phục xuống trước mặt mẹ, hôn chân mẹ, và hai mẹ con ôm nhau khóc.



Khi đọc những dòng ấy, mình bỗng nhớ về 1 câu hỏi trên Quora: Do the parent still love their adult child after they commit a heinous crime  
Mình vẫn hay suy nghĩ về câu hỏi này. Đứa con của chúng ta, nuôi nấng, bế ẵm hàng ngày, một ngày kia có chẳng may phạm lỗi, liệu mình còn yêu nó không.
Tội ác và Hình phạt của Doetoevsky đã kể cho mình nghe 1 câu chuyện về bản án lương tâm, cũng như tình yêu thì luôn chữa lành mọi thứ. Nên câu trả lời cho câu hỏi mà mình vừa đặt ra, thật may mắn, đã có trong ngày hôm nay.