Tản mạn về Better Call Saul - Định mệnh hay lựa chọn?

Khi đứng trước những lựa chọn trong cuộc đời, bạn có bao giờ tự hỏi “Liệu đây có phải là cột mốc sẽ thay đổi vận mệnh của ta mãi mãi?”. Rồi đến khi quyết tâm ôm ấp những lựa chọn đó, bạn có bao giờ thắc mắc tại sao ta lại chọn như vậy? Vì ta tin đó là điều đúng đắn? Vì ta biết rằng đó là lựa chọn tốt nhất? Hay chỉ đơn giản vì một thôi thúc mơ hồ từ tận sâu đáy lòng đã được bí mật cài đặt trong ta thông qua những lực lượng vô hình và cổ xưa trong vũ trụ mà ta vẫn hay gọi là số phận?

Nếu như số phận của Walter White đã được định đoạt ngay tại bước ngoặt khi ông ép buộc Jesse Pinkman cùng mình sản xuất và kinh doanh ma tuý đá, cuốn chúng ta vào chuyến tàu lượn nhân quả định hình nên toàn bộ sự kiện đã biết trong Breaking Bad, thì đến với Better Call Saul, chúng ta lại được thong thả chiêm nghiệm từng ngã rẽ, từng khoảnh khắc định mệnh của các nhân vật mà khán giả đã yêu mến như Saul Goodman, Mike Ehrmantraut, Gustavo Fring và hàng loạt các nhân vật mới toanh vô cùng ấn tượng như nữ luật sư Kim Wexler hay trùm cartel Lalo Salamanca.

Nếu trong Breaking Bad ta đứng trước một tương lai bất định, nhưng lại bất lực khi chứng kiến những dây chuyền sự kiện liên tục phản ứng được tự nhiên quy định theo một quy luật bất biến của hoá học, thì trong Better Call Saul, tuy ta vốn đã nắm bắt được kết cục, nhưng mỗi khi các nhân vât chuẩn bị đưa ra một lựa chọn nào đó, ta vẫn cố giữ lấy một chút hy vọng rằng họ sẽ vững vàng bước đi trên con đường chính đạo, và những bi kịch kia chỉ là một giấc mộng hư ảo.

Sự tài tình của Better Call Saul nằm ngay ở chỗ nó sắp đặt sự hồi hộp, kịch tính bằng cách đan xen diễn biến phát triển của những nhân vật cũ và mới vào nhau, khiến ta lo lắng cho cả những nhân vật mà ta đã biết chắc chắn rằng sẽ sống sót trong Breaking Bad, đồng thời không ngừng đặt câu hỏi về những nhân vật vắng mặt kia. Cách kể chuyện đó nhằm đưa ta đến chủ đề trung tâm của bộ phim đó là cách những lựa chọn của mỗi con người chúng ta chi phối số phận của cá nhân mình lẫn những người xung quanh như thế nào.

Ví dụ như trong trường đoạn Jimmy bị tấn công trên sa mạc khi vận chuyển tiền cho Lalo diễn ra trong hai tập 8 và 9 của mùa 4, căng thẳng được đẩy lên cao tột độ khi tất cả yếu tố được bày ra trên màn ảnh: Sự manh động và số lượng áp đảo của băng cướp Mexico; Jimmy là người không hề có khả năng chiến đấu; Diễn biến lại xảy ra tại vùng sa mạc hoang vu không bóng người; Nỗi bất an xé ruột của Kim Wexler khiến cô tự mình tìm đến Lalo. Thậm chí sau khi được Mike giải cứu, hành trình tha lôi 7 triệu đô tiền mặt bằng đôi chân trên sa mạc bỏng rát từ Mexico về đến đất Mỹ của hai nhân vật đã xuất hiện trong Breaking Bad cũng khiến ta phải thầm mong rằng không có bất trắc nào xảy đến với họ. Chỉ đến khi Kim Wexler bật khóc lúc nhận được điện thoại báo tin của Jimmy, thì lòng chúng ta mới nhẹ đi phần nào cùng với tri kỷ của Jimmy.

Nhưng ta cũng không được thanh thản lâu hơn các nhân vật vốn đã dấn thân quá sâu vào thế giới ngầm khốc liệt. Khoảnh khắc Lalo gõ cửa nhà Jimmy khiến ta bứt rứt không yên vì đơn giản, Kim đâu có xuất hiện trong Breaking Bad! Liệu cái tài dối trá của Jimmy lần này có giúp anh đánh lừa thành công một Lalo hung hiểm? Vừa trải qua một cú sốc chấn động liệu anh có xảy chân để Lalo bắt thóp rồi hạ sát Kim để trừng phạt anh? Hay hắn sẽ tra tấn Kim để ép Jimmy phải thực hiện một nước đi khác chống lại Gus. Quá nhiều nỗi bất an mơ hồ trong một phân đoạn trông không có vẻ gì là kịch tính, chỉ có ba người nói chuyện trong một căn phòng, tuy nhiên với chúng ta, một khi đã yêu mến Kim Wexler và khiếp sợ trước hung thần Lalo Salamanca, từng nhịp tim của ta vẫn thình thịch bơm đầy adrenaline ra khắp các huyết mạch, thầm mong cho những diễn biến tiếp theo đừng xé nát trái tim ta.

Rồi tới khi nguy hiểm đã tạm trôi qua, nhịp thở đã đều đặn hơn ta mới bình tĩnh đặt câu hỏi: “Tại sao Jimmy lại lựa chọn rằng sẽ làm việc cho Lalo, nếu lúc đó anh từ chối thì sao? Những bất an của ta hình như đều xảy ra từ khi anh đồng ý làm bằng hữu của cartel để đổi lại một trăm ngàn đô kia mà! Nếu anh đã thực sự quan tâm đến an nguy của Kim thì sao anh lại dấn thân vào chốn giang hồ hiểm ác đó làm gì? Chẳng lẽ chỉ vì tiền thôi sao? Hay là vì anh thèm khát sự công nhận? Hay anh muốn trở thành một phần của thế lực có khả năng đương đầu với hệ thống pháp quyền luôn nhìn anh với con mắt khinh bạc?” Quá nhiều câu hỏi mà ta biết rằng, ở đâu đó trong Jimmy vẫn là một anh chàng ấm áp và yêu cái thiện, rằng Jimmy luôn có khả năng để chọn làm điều đúng đắn, chọn đem lại sự an toàn cho Kim và sự thanh thản cho chính bản thân mình. Ta mong điều đó xảy ra, nhưng nó chỉ kéo dài vừa đủ đến khoảnh khắc ta giật mình nhận ra rằng số phận đã an bài, cảm xúc xót xa xen lẫn tiếc nuối lập tức xâm lấn lấy toàn bộ tâm trí là điều không thể tránh khỏi.

Đó chính là cái hay mà Better Call Saul đã tạo ra để vượt lên và cùng song hành với Breaking Bad để trở thành một trong những tượng đài vĩ đại nhất của lịch sử phim truyền hình. 

Water White khiến ta không thể rời mắt vì trí tuệ siêu việt, khả năng thao túng tâm lý bậc thầy và một cái tôi cao ngạo vô cùng độc hại, ta luôn muốn biết tiếp theo ông sẽ biến hoá chiêu số thế nào để tiêu diệt kẻ thù và mở đường thoát thân. Còn đối với Jimmy hay Mike, dường như ta lại muốn né tránh khi theo dõi hành động tiếp theo của họ, vì ta không muốn định mệnh an bài. Ta không muốn Jimmy trở thành Saul Goodman loè loẹt, vô nhân tính, không bạn bè, không người thân và không có Kim ở bên, ta không muốn Mike trở thành lão sát thủ máu lạnh mất hết xúc cảm, phải chết trong cảnh đơn độc và mãi mãi không được nhìn đứa cháu gái lần cuối. Có phải đó là lý do mà ta có thể “cày” hết Breaking Bad trong 10 ngày liên tục để nhìn thấy cái kết của nó, còn với Better Call Saul thì ta cứ lần lữa, nấn ná không muốn nó khép lại hay không? 

Vì ta cứ muốn tự phóng tác thêm những viễn cảnh khác trong tâm trí và tự chiêm nghiệm những tương lai khác cho mỗi nhân vật. Sẽ ra sao nếu Jimmy không bày trò tiết lộ bệnh tình của Chuck cho công ty bảo hiểm, nếu Chuck còn sống và hàn gắn tình cảm với Jimmy liệu Saul Goodman có được sinh ra và bao nhiêu cảnh người có còn phải khốn khổ nữa không? Nếu Kim Wexler từ bỏ việc chơi khăm Howard và tránh được cái chết cho anh thì liệu Jimmy và Kim có được đoàn tụ để giữ lại phần nhân tính cho Jimmy hay không? Nếu Nacho không vội vã phi tang lộ liễu chỗ thuốc giả ngay trước tai mắt của Gus, liệu anh có thể chót lọt rửa tay gác kiếm, thoái ẩn giang hồ để sống cuộc đời lương thiện và đảm bảo an toàn cho cha anh? 

Vâng, quá nhiều chữ nếu! Ở đó, các nhân vật của chúng ta lại luôn phải đứng trước những lựa chọn vô cùng trái ngang. Tuy có cảm giác họ đều làm chủ số phận của mình, nhưng trong thế giới của Better Call Saul/Breaking Bad họ chỉ là những con quân cờ nhỏ bé, mà cục diện thì lại luôn nằm trong sự chi phối của những nhân vật gian hùng như Gus Fring, Lalo, Hector Salamanca, Don Eladio hay thậm chí cả Chuck McGill.

Đối lập lại với các nhân vật chính của chúng ta luôn phải vật lộn để sinh tồn trong một thế giới khắc nghiệt, những gian hùng kể trên lại đem lại cảm giác như thể họ là những thế lực của tự nhiên, mạnh mẽ, tàn bạo và không bao giờ dừng lại để cân nhắc về tính đạo đức của hành động, họ sẽ thiết lập trật tự của riêng mình và sẵn sàng nghiền nát tất cả những kẻ ngáng đường. Ta biết rằng nếu có cho họ chọn lại hàng vạn lần thì họ vẫn sẽ luôn đưa ra những lựa chọn y như vậy. Chính sự thiếu tính “người” đó lại là sự sắp đặt hoàn hảo để tô đậm nên câu chuyện về sự bất toàn của các chuẩn mực đạo đức, nơi màu xám là màu chủ đạo trải dài trên khắp các diễn biến, ta bị đưa vào một mê hồn trận của các thế cục thiện - ác, đúng - sai, trắng - đen, công lý - vô đạo, hợp pháp - phạm pháp…vv. Thiết kế tài tình đó được dựng nên chính là nhờ công lớn của hệ thống phản diện đa dạng trong Better Call Saul.

Cái hay của những nhân vật phản diện này nằm ở sự cuốn hút bất tận toát ra nơi họ khiến ta như bị mê hoặc và đánh mất toàn bộ sự tỉnh táo để đưa ra các phán xét thận trọng và đúng đắn. Ai mà có thể rời mắt khỏi Gustavo Fring lúc ông là một chủ tiệm gà rán niềm nở, luôn lắng nghe và thấu hiểu mọi nhu cầu của khách hàng, nhưng chỉ trong tích tắc đã biến hình thành một thần chết uy quyền, ác sát, có thể tay không đoạt mạng bất cứ kẻ nào. Gus Fring đã được chúng ta ngưỡng mộ từ Breaking Bad, nay trong Better Call Saul vẫn giữ nguyên phong độ thậm chí còn có phần hùng bá hơn giai đoạn hậu truyện, ta được chứng kiến những thành công đầu tiên và cả cuộc chạm trán khốc liệt nhất của Gus trên hành trình huỷ diệt đế chế tội phạm của Don Eladio.

Kẻ cản đường Gus lần này chính là Lalo Salamanca, một sáng tạo trên cả tuyệt vời của Better Call Saul để đặt cạnh một Gus đã quá hoàn hảo. Như đã biết, Gus bại trận dưới tay thầy White trong một phút chủ quan tại thời điểm bị lửa hận bốc lên che mờ mắt, vậy chỉ khi xuất hiện một kẻ thù nguy hiểm hơn Mr. White gấp nhiều lần như Lalo mới có thể khiến Gus vượt qua giới hạn vốn đã rất bá đạo của chính mình. Lalo sở hữu tất cả những đặc điểm để làm nên một phản diện chuẩn mực: sức mạnh thể chất vượt trội; khả năng chiến đấu thượng thừa; đầu óc chiến lược phi phàm. Hắn có thể một tay hạ sát toàn bộ nhóm siêu sát thủ được cử đến bao vây mình trong một tình thế vô cùng bất lợi, thậm chí còn lợi dụng chính cửa tử này để lật ngược thế cờ, thuyết phục cả thế giới ngầm lẫn lực lượng hành pháp rằng mình đã chết. Sau đó, khủng khiếp hơn, bằng sự nhẫn nại đáng kinh ngạc và phương án chiến thuật tài tình, hắn đã xuyên thủng qua toàn bộ hàng rào phòng thủ và đánh lừa Gus để chui vào được địa điểm bí ẩn nhất của Albuquerque - chính là phòng chế đá huyền thoại mà chúng ta đã biết, để một mình đối diện với Gus và tiến đến kết cục bi tráng của mình. 

Lalo luôn mang trên khuôn mặt một nụ cười rạng rỡ, cách nói chuyện hóm hỉnh, thân tình, đem lại cảm giác còn chân thật hơn cả Gustavo khiến hầu hết chúng ta bị đánh lừa và mất cảnh giác khi hắn lần đầu xuất hiện. Mang cái tên Salamanca đương nhiên sự điên loạn và hiếu sát là sẵn có trong Lalo, tuy nhiên hắn lại mang trong mình nét lịch thiệp và quyến rũ khác biệt hoàn toàn so với các thành viên khác của dòng dõi này. Ta không hề căm ghét hắn như đối với Hector hay Tuco mà ngược lại, ta mong chờ giây phút tiếp theo hắn xuất hiện để thưởng thức cái khí chất ung dung tự tại và nụ cười ngạo nghễ của hắn.

Có lẽ ban đầu chúng ta những tưởng Lalo giống Gus khi luôn đeo trên mình chiếc mặt nạ hoà nhã để khiến thuộc hạ và kẻ thù mất cảnh giác, vậy thì có gì khác biệt cơ chứ? Nhưng không, ở điểm này Lalo khác xa toàn bộ các nhân vật chủ chốt trong thế giới ngầm của Breaking Bad, những kẻ luôn đặt mục đích sống và làm việc ở tiền bạc, quyền lực hay sự phục thù, để đạt được điều đó họ luôn trưng ra một bộ mặt giả tạm nhằm hoà nhập vào xã hội lương thiện, hoặc để thăm dò và đánh lừa đối phương, bất kể đó là thuộc hạ hay đối thủ.

Lalo thì không bao giờ “giả vờ”, thực tế hắn gần như luôn luôn sống trong tâm trạng vui vẻ, và sự hoà nhã của hắn là vô cùng chân thật vì đó chính là con người của hắn. Hắn tận hưởng mọi điều trong cuộc sống một cách say mê và tao nhã khiến ta nhiều khi phải thán phục và có chút ghen tị. Hắn vừa nấu ăn vừa nhảy nhót, vừa làm việc vừa ngâm nga, suýt xoa từng miếng gà Los Pollos, thích ngồi sau vô lăng, phấn khích trước cảnh đàn em chạy trốn cảnh sát, và đặc biệt là hắn yêu thích công việc của mình. Còn kẻ thù nào nguy hiểm hơn loại đam mê chính cái việc tiêu diệt bạn? Lalo thích chơi trò mèo vờn chuột với Gus, hắn muốn nhìn thấy Gus phải nhượng bộ, phải dối trá, phải lép vế trước mình để cuộc đi săn của hắn thêm ngọt ngào.

Và ngay khi chính tay Gus kết thúc cuộc đời của hắn, thì trên gương mặt Lalo chỉ còn xót lại một nụ cười, như thể cuộc vui của hắn trên thế gian đã quá trọn vẹn rồi. Dù mới chỉ xuất hiện từ mùa 4 nhưng Lalo đã đem lại quá nhiều phút giây vừa thú vị vừa nghẹt thở cho chúng ta, nếu như hắn không phải là con cháu nhà Salamanca mà chỉ là một người bình thường trong xã hội thì thật đáng trân trọng biết bao! Nói qua riêng về Lalo như vậy để nhớ lại rằng dàn phản diện của Better Call Saul nguy hiểm và đáng nhớ đến chừng nào.

Tiện đề cập đến những nhân vật mới, hãy nhắc một chút đến Kim Wexler, một nhân vật nửa chính nửa tà cuốn hút không kém gì Lalo mà ta ngày càng yêu mến khi phim đi tới những mùa cuối. Ngay từ tập đầu tiên của mùa 1, Kim xuất hiện lần đầu tiên một cách trầm tư ở bãi đỗ xe với điếu thuốc trên tay, thân người dựa nhẹ vào bức tường được ánh đèn hắt sáng một phần, toàn bộ gương mặt cô chìm trong bóng tối cùng phần còn lại của khung hình, ngầm ngụ ý với ta rằng người ta đang thấy trắng đen còn chưa rõ ràng, đừng đem định nghĩa tốt xấu đặt lên họ một cách quá vội vàng. Một sắp đặt đơn giản nhưng hiệu quả, đủ để nói lên sự tài tình trong cách kể chuyện bằng hình ảnh của bộ phim, tuy rất dễ bị chúng ta vô tình đưa tay "skip" hoặc bỏ lỡ nếu đang xem phim trong một tâm thế vội vàng.

Quả đúng là như vậy, hành trình của Kim Wexler không đơn giản nằm ở hai chữ “break bad” mà đó là hành trình đào sâu tìm kiếm và chấp nhận bản thể chân thật nhất của một con người, có nhiều nét tương đồng và dường như được lấy cảm hứng từ chính câu chuyện của Walter White và Jesse Pinkman. Better Call Saul đem đến một nhân vật nữ chính có hành trình riêng song hành cùng với Jimmy McGill, tạo thành hai chủ đề riêng biệt trong một bản sonata dù độc lập về mặt tông điệu nhưng cùng mang một ý tưởng trung tâm, dễ dàng hoà quyện trong sự phát triển của câu chuyện để đưa ta đến một hồi kết vừa bùng nổ nhưng cũng vừa sâu lắng.

Skyler White của Breaking Bad thuần tuý đóng vai trò là vật cản trên con đường hắc hóa của Walter White, thì vai trò của Kim Wexler đối với Saul lại phức tạp hơn như thế rất nhiều. Ban đầu cô vạch ra những đường biên rõ ràng về đạo đức nghề nghiệp và khái niệm công lý cho một Jimmy còn đang bỡ ngỡ trong xã hội đầy rẫy những quy tắc phức tạp, nhưng không hẳn vì Kim cố chấp với những giá trị đó mà đơn thuần cô mong muốn Jimmy nhanh chóng nắm bắt được luật chơi để anh có thể tự mình toả sáng. Dần dần theo những diễn biến tiếp theo, chính Kim lại trở thành tập sự được Jimmy dẫn dắt vào mê cung của những mánh khoé và những trò lừa gạt đầy mê hoặc khiến cô trở thành một “partner in crime” đầy quyền năng bên cạnh ảo thuật gia Saul Goodman.

Không chỉ có vậy, trên hết, Kim còn là một người đồng hành đáng tin cậy, một tâm hồn đồng điệu hiếm hoi trên quãng đời đầy thăng trầm của Jimmy. Khi cả thế giới quay lưng lại với anh, thì Kim luôn ở đó. Nếu như Skylar White không ngớt lời càm rằm, tra hỏi, giận dỗi khiến thầy White cũng như chính chúng ta nhức óc và có phần nào căm ghét (vâng xin đừng nhắc đến Ted), thì ở Kim ta luôn thấu hiểu cho từng cảm xúc lẫn thái độ tiêu cực của cô mỗi khi Jimmy lỡ xảy chân, vì ta biết, cô thực lòng mong muốn điều tốt đẹp nhất dành cho Jimmy.

Kim vừa mang trong mình nét nữ tính duyên dáng, vừa toát lên khí chất trang nghiêm của một người đại diện pháp luật, cô chuyên nghiệp, tự tin và đầy năng lực giữa một thế giới mà đàn ông thống trị, nhưng cũng có lúc đôi vai và đôi chân cô mệt nhoài trước những áp lực miên man của xã hội hiện đại.

Đặc biệt Kim luôn có sự đồng cảm sâu sắc dành cho những con người thuộc tầng lớp yếu thế trong xã hội, đó chính là quá khứ của cô, là thực tại của Jimmy cũng như thực tại của nhiều người khác trong xã hội không được hệ thống nâng đỡ, luôn phải chịu những bất công mà đáng nhẽ ra chính hệ thống kia phải tìm cách xoá bỏ. Điều này khiến ta thấy rõ hơn phần nào tình cảm đặc biệt mà cô dành cho Jimmy.

Công lý tuyệt đối chính là điều khiến Kim trở thành luật sư, và cũng chính là lý do khiến cô bước qua lằn ranh mong manh của luật pháp để từ vùng đất của trật tự sang đến lãnh địa của hỗn loạn. Rồi đến tận khi hồi kết mở ra, Kim Wexler mới khiến chúng ta mới vỡ oà về đáp án cho câu hỏi: “Điều gì tạo nên giá trị đích thực nơi một con người?”, và điều gì có thể giúp một Jimmy đang lạc lối trong vòng xoáy tội ác phải thức tỉnh và tìm thấy sự thanh thản ngay trong trái tim của mình dù phải dành hết phần đời còn lại sau song sắt. Nếu bạn chưa xem phim thì hãy mở ngay Better Call Saul lên để có được đáp án cho mình nhé!

Mặc dù bối cảnh của toàn bộ câu chuyện phần lớn chỉ diễn ra tại vùng sa mạc New Mexico, tuy nhiên Better Call Saul lại đem đến cho chúng ta một thế giới vô cùng sống động nơi con người vận hành từng ngày, nơi tồn tại trùng trùng phe phái, hắc bạch phân tranh không ngừng nghỉ, với trung tâm là những nhân vật thân mang đầy tuyệt kỹ cùng với những cá tính độc đáo và kèm theo đó là cả những số phận vô cùng bất định. Better Call Saul đã mở rộng thế giới của Breaking Bad, giới thiệu thêm rất nhiều nhân vật và câu chuyện mới bên trong lực lượng tư pháp bên cạnh một thế giới ngầm đã quá chi tiết, cho ta cái nhìn sâu hơn về cả hai phe chính tà trong lòng nước Mỹ. Tất cả đều được tổ chức vô cùng chặt chẽ với những quy luật rõ ràng nơi thiện và ác chỉ là hai biến số trong cùng một phương trình. Con người nơi đây được quy định và bị chi phối bởi tổ chức và lợi ích mà họ phục vụ, đôi khi ta thấy họ thật nhỏ bé và đáng thương, nhưng đôi khi ta cũng thấy họ thật bất khuất và can trường khi dám vùng thoát ra khỏi trật tự được định sẵn dù có phải chọn lấy sự diệt vong.

Việc điểm qua về một chủ đề chính cũng như vài nhân vật trác tuyệt xem ra vẫn chưa thể nói hết được một phần mười cái lâm ly của bộ phim có một không hai này. Có lẽ chúng ta có thể tạm dừng ở đây để tiếp tục thưởng thức và suy ngẫm về nó, để dành những phần còn lại cho những bài viết khác.