Tâm lý học về Tiktok

Hiện nay, có hơn một tỷ người dùng trên TikTok, bao gồm gần 25% ở Hoa Kỳ. Đồng thời, nhân khẩu học của TikTok hướng nhiều đến tệp khách hàng trẻ trẻ hơn, với 63% người dùng trên nền tảng dưới 30 tuổi.

Đây không phải là một hiện tượng hiếm gặp - Người dùng trẻ tuổi luôn có xu hướng là những người đầu tiên áp dụng một nền tảng mới và cũng là những người đầu tiên loại bỏ các nền tảng được cho là “quá cũ” hoặc lỗi thời. Vào năm 2020, 30% thanh thiếu niên đặt TikTok là ứng dụng mạng xã hội yêu thích của họ. (Trong khi đó, chỉ 2% thanh thiếu niên coi Facebook là trang yêu thích của họ.)

Từng là một ứng dụng dành cho thói quen hát nhép và nhảy 10 giây, nay Tiktok đã phát triển thành một ứng dụng khổng lồ trên toàn cầu và sẽ không sớm biến mất một cách dễ dàng. Nhưng điều gì khiến TikTok gây nghiện đến vậy? Tại sao người dùng quay lại ngày này qua ngày khác? Và TikTok ảnh hưởng đến tâm lý của chúng ta như thế nào, đặc biệt là ở những người dùng có bộ não vẫn đang phát triển rất nhiều như giới trẻ ?

Với mỗi video bạn xem, TikTok biết được điều gì đó về bạn. Trong vòng vài giờ, nó có thể phát hiện thị hiếu âm nhạc, khuynh hướng tình dục, sức khỏe tâm thần và khiếu hài hước của bạn. Vì vậy, nếu bạn xem một video về một chú chó dễ thương, TikTok sẽ cho bạn xem một video khác về thú cưng. Bạn đã coi mèo chưa? Rắn thì sao? Và trừ khi bạn bắt đầu bỏ qua những video về chó đó theo xu hướng “Tôi ăn gì trong ngày”, bạn sẽ thấy mình chìm sâu trong #dogsoftiktok ba giờ sau đó.

Vào tháng 12 năm 2021, The New York Times đã xem xét một trong những tài liệu nội bộ bị rò rỉ của TikTok, tài liệu này được phát triển để hướng dẫn các nhân viên không chuyên về kỹ thuật và thuật toán của nền tảng này. Tài liệu này ủng hộ ý tưởng rằng nền tảng muốn bạn sử dụng ứng dụng hàng ngày, miễn là nó có thể giúp bạn.

Điều thú vị là tài liệu chỉ ra rằng nền tảng này có mục đích hiển thị cho người dùng những video gần với những gì họ muốn xem, nhưng không chính xác. Bằng cách này, người dùng tiếp tục xem và tiếp cận với các video khác mà họ có thể quan tâm trong suốt quá trình.

Theo Julian McAuley, giáo sư khoa học máy tính tại UC San Diego, thuật toán không mới - nó chỉ là duy nhất. TikTok không chỉ có lượng dữ liệu khổng lồ và người dùng tương tác cao, mà nó còn có “một cài đặt mà người dùng có thể sử dụng nội dung được đề xuất theo thuật toán (nghĩ rằng có bao nhiêu cài đặt khác có tất cả các đặc điểm này!).” Vì vậy, trong khi Instagram cung cấp cho bạn chủ yếu nội dung từ những người bạn theo dõi, mặc định của bạn trên TikTok là luồng nội dung được đề xuất “Dành cho bạn”.

John Koetsier của Forbes đã coi TikTok là “cocaine giải mã kỹ thuật số cho bộ não của bạn”. Có thể anh ta không sai. Theo một báo cáo dữ liệu bị rò rỉ vào năm 2021, người dùng dành trung bình 89 phút mỗi ngày trên TikTok. Trong bài viết của mình, Koetsier đã phỏng vấn Tiến sĩ Julie Albright và thảo luận về việc khi chúng ta sử dụng TikTok, về cơ bản chúng ta đang đánh thuốc mê chính mình.

Tâm lý này tương tự như những gì chúng ta thấy trong các ứng dụng hẹn hò kiểu như Tinder. Chúng ta nhận được một lượng dopamine tuyệt vời khi chúng ta tìm thấy một video mà chúng ta thích trên TikTok, nhưng vì thuật toán phân phát cho chúng ta các video khác nhau trong suốt cả ngày, nên đó là một kết quả không chắc chắn. Điều này hiệu quả vì phần thưởng không thể đoán trước gây ra nhiều hoạt động “tích cực” hơn ở não bộ hơn là phần thưởng mà chúng ta biết là sắp đến.

Về cơ bản, khi sử dụng các ứng dụng truyền thông xã hội như TikTok, dopamine tác động vào não của bạn theo một trong hai cách:

1. Bạn nhận được một phần thưởng không thể đoán trước và bộ não của bạn thưởng cho bạn một liều dopamine lành mạnh.

2. Bộ não của bạn thích ứng với hệ thống phần thưởng không thể đoán trước và thưởng trước rủi ro dự đoán của bạn.

Thông qua hệ thống này, người dùng TikTok có thể phát triển một vòng phản hồi Pavlovian. Một khi não đã quen với việc giải phóng thần kinh, nó sẽ học cách đoán trước và thưởng cho cơ thể dù chỉ cần tiếp xúc với nguồn giải phóng đó. Nathalie Nahai báo cáo rằng đây được gọi là vòng lặp dopamine. “Đó là một cảm giác được thưởng và tìm kiếm nhiều thứ hơn thế nữa để có được một cú đánh kích thích.”

Theo Tiến sĩ Albright, “các nền tảng như TikTok - bao gồm Instagram, Snapchat và Facebook - đã áp dụng các nguyên tắc tương tự khiến người dùng trở nên nghiện”.

Ngày nay, nhiều phương tiện truyền thông đưa tin rằng TikTok đang gây ra những tác động tiêu cực về lâu dài đối với não bộ, đặc biệt là ở những người dùng trẻ tuổi, những người mà trí óc của họ sẽ không phát triển đầy đủ cho đến khi 25 tuổi.

Hầu hết các bài báo, bao gồm cả bài viết của John Koetsier’s Forbes, nói rằng TikTok đang giảm mức độ chú ý của người dùng. The Independent nhận thấy rằng hầu hết người dùng trải qua thời gian chú ý ngắn hơn sau khi sử dụng ứng dụng kéo dài, với lý do là nội dung giải trí dễ dàng, sẵn có và khoảng thời gian ngắn.

Tuy nhiên, nhiều tuyên bố liên quan đến khoảng thời gian chú ý bị rút ngắn mà không có sự chứng minh của khoa học - ít nhất là không khi nói đến TikTok. Do trạng thái mới hơn của ứng dụng, tại thời điểm này hầu hết các bằng chứng chỉ là tình tiết hoặc giai thoại.

Nhưng mặc dù TikTok có thể không phải là một thủ phạm thực sự được chứng minh tại thời điểm này, nhưng chúng ta biết rằng việc sử dụng mạng xã hội nói chung đang làm giảm mức độ chú ý của chúng ta. Một nghiên cứu năm 2019 cho thấy rằng các chu kỳ tin tức ngày càng trở nên ngắn hơn, với tỷ lệ doanh thu nội dung tăng lên hàng năm.

Nói chung, bất kỳ thời gian quan trọng nào trên điện thoại sẽ ảnh hưởng đến chức năng não của bạn. Rốt cuộc, bộ não của chúng ta phát triển và thay đổi dựa trên môi trường xung quanh - chúng ta tự hào vì mình là những sinh vật có khả năng thích nghi. Vì vậy, cho dù đó là sự gia tăng lo lắng và trầm cảm, gián đoạn giấc ngủ, teo chất xám hay vỏ não bên ngoài của chúng ta mỏng đi sớm, chúng ta đều biết rằng thời gian sử dụng thiết bị quá nhiều là không tốt cho chúng ta.

Mặc dù phần lớn bằng chứng về tác động tiêu cực của TikTok chỉ là giai thoại hoặc có thể được cho là do thời gian sử dụng thiết bị quá nhiều, nhưng có một số báo cáo thú vị liên quan cụ thể đến TikTok.

Tạp chí Phố Wall đã báo cáo về mối tương quan có thể có giữa sự gia tăng của các cô gái trẻ có các triệu chứng của hội chứng Tourette với việc họ xem các video nổi tiếng của Tourette trên TikTok. Điều này rất đáng chú ý vì chứng giật gân là một triệu chứng của sự đau khổ về tinh thần, ngoài ra nó còn là một triệu chứng của bệnh Tourette. Vì vậy, trong trường hợp này, TikTok có thể không gây ra một căn bệnh tiềm ẩn cụ thể, nhưng thay vào đó, nó đã thay đổi tính phổ biến và nhận thức về một trong những triệu chứng của nó.

Một khía cạnh khác của TikTok là một sản phẩm của nền tảng hình ảnh của nó. Những người sáng tạo nội dung có quy mô lớn hơn có nhiều khả năng bị gắn cờ vì nội dung không phù hợp hoặc khiêu dâm hơn những người có nội dung mỏng hơn có bài đăng tương đương và, phần lớn những người sáng tạo nội dung hàng đầu của TikTok là những người trẻ, gầy. Cũng như các ứng dụng hình ảnh khác như Instagram, thấu kính méo mó của cơ thể “bình thường” này có thể gây ra vấn đề đối với hình ảnh cơ thể và lòng tự trọng của người dùng, đặc biệt là đối với thanh thiếu niên.

TikTok cũng có thể dẫn đến việc người dùng chẩn đoán sai các vấn đề sức khỏe tâm thần của họ. Các bác sĩ đã đánh dấu sự gia tăng rõ rệt ở những người trẻ tuổi tự chẩn đoán mắc chứng ADHD, OCD và tự kỷ. Và trong khi việc nâng cao nhận thức về những vấn đề này có thể vô cùng hữu ích, nó tiềm ẩn nguy cơ gây hại khi người dùng tự chẩn đoán với các tình trạng như Rối loạn Nhận dạng Phân ly. Điều này có thể dẫn đến chẩn đoán sai và điều trị không chính xác cho nguyên nhân cơ bản của lo âu, trầm cảm hoặc các vấn đề sức khỏe tâm thần khác.

Cuối cùng, thuật toán của TikTok có thể khiến những người dùng dễ gây ấn tượng tiếp xúc với nội dung cực đoan. Trong một nghiên cứu, các nhà nghiên cứu Abbi Richards và Olivia Little đã phát hiện ra rằng chứng sợ hãi xuyên suốt hoạt động như một "định kiến ​​cửa ngõ dẫn đến việc cực đoan hóa cực hữu rộng rãi hơn" trên ứng dụng. Các nhà nghiên cứu đã tạo một tài khoản và nhận thấy rằng họ càng tham gia vào nhiều nội dung xuyên tạc, thì càng có nhiều sự phân biệt chủng tộc, lạc đề và kỳ thị đồng tính trên trang For You của tài khoản thử nghiệm. Richards và Little đã tìm thấy một sự gia tăng đáng chú ý về nội dung phù hợp xung quanh 400 video, bao gồm cả những lời kêu gọi bạo lực rõ ràng. Mặc dù 400 video nghe có vẻ nhiều nhưng con số này thực sự không quá nhiều trong thế giới video 20 giây của TikTok. Richards nhận xét, "Một người dùng có thể tải xuống ứng dụng vào bữa sáng và được cung cấp nội dung về chủ nghĩa tân Quốc xã tối cao của người da trắng một cách công khai trước bữa trưa."

Thuật toán của TikTok thể hiện một tấm gương phản chiếu, trong đó nó tạo ra nội dung được cá nhân hóa phù hợp với hoàn cảnh riêng của chúng ta hơn bao giờ hết. Mặc dù điều đó có thể đi kèm với những mặt trái, chẳng hạn như chứng sợ xuyên suốt như một định kiến hoặc rối loạn hình ảnh cơ thể, nó cũng có thể cung cấp cho người dùng nhận thức ấm áp và quan trọng về ý tưởng về sự hòa nhập và thuộc về. Ví dụ: người dùng có sở thích riêng có nhiều khả năng tìm thấy những người khác có cùng sở thích, cho dù đó là cosplay, D&D hay bắn cung.

Những người dùng tìm thấy chính họ trên #mentalhealthtiktok hoặc #therapytiktok được tiếp xúc với những ý tưởng và từ vựng mới về các khía cạnh trong cuộc sống của họ mà trước đây họ có thể không hiểu rõ. Người dùng cũng đã báo cáo rằng bằng cách truy cập các khía cạnh này của ứng dụng, sự kỳ thị xung quanh sức khỏe tâm thần được giảm xuống và tăng bình thường hóa liệu pháp và thuốc. Như một người dùng đã nói, "10 năm trị liệu và những gì tôi cần nghe, tôi đã nghe trên TikTok."

Giống như hầu hết các phần của cuộc sống, có cả mặt tốt và mặt xấu. Chúng ta càng hiểu điều gì đó và ảnh hưởng của nó đến cuộc sống của chúng ta như thế nào, chúng ta càng có thể tương tác với nó tốt hơn.