Trước khi biết đến nghề Business Analyst, tôi đã nghĩ dịch thuật là con đường duy nhất để kiếm tiền.
Thật vậy, với một đứa sinh viên học ngành tiếng Nhật và không có bất kỳ chuyên môn nào khác trong tay, giảng dạy hoặc dịch thuật là hai trong số những lựa chọn khả dĩ nhất nếu tôi muốn tiếp tục được sử dụng những gì mình đã học sau khi ra trường. Thế là tôi nộp đơn ứng tuyển vào một công ty công nghệ với vị trí là IT Communicator (Comtor) vì nghĩ rằng dù sao mình cũng không sợ IT cho lắm, ngày qua ngày lại có lẽ cũng chỉ ngồi dịch tài liệu và lâu lâu bị kéo vào họp để dịch cho ông này bà kia nghe, chứ còn lâu mình mới ngồi ở vị trí của một người lãnh trọng trách lớn của một dự án.
Nhưng tôi đã lầm. Vào đây, tôi mới biết rằng công việc của một người hỗ trợ tiếng Nhật cho dự án được thể hiện qua ba mức độ: Một là Comtor, hai là Business Analyst (BA), và ba là Bridge Engineer (BrSE).
Mức độ thấp nhất là Comtor: khách nói gì thì hiểu và truyền đạt lại nguyên xi. Nói đây là mức độ thấp nhất vì Comtor thường không có nền tảng kỹ thuật, vậy nên thường gặp rắc rối với cả khách hàng biết kỹ thuật (không biết diễn đạt ra sao trong cuộc họp) và với cả khách hàng không biết kỹ thuật (không đánh giá được yêu cầu của khách trước khi truyền đạt lại cho team dev, dẫn đến việc phải xác nhận lại nhiều lần). Sếp tôi chỉ nhận xét về Comtor như sau: "nói 5 hiểu được có 4".
Mức độ cao hơn Comtor là BA, những người hiểu được thế nào là "nghiệp vụ". Thế nào là hiểu được nghiệp vụ? Là hiểu được vấn đề khách hàng đang gặp phải trong quá trình họ làm kinh doanh, từ đó hiểu được lý do đằng sau yêu cầu ban đầu của khách và thậm chí là đưa ra được một giải pháp khác vừa đi thẳng vào vấn đề của khách, vừa có lợi nhất cho team dev nhà mình. Vì vậy, khả năng phân tích và "khơi gợi" yêu cầu là tối quan trọng với một người làm BA. Sự thật phũ phàng là không phải ai cũng biết mình muốn gì. Chúng ta thường tự làm mù mắt bản thân với những mong muốn nhất thời mà không tư duy đến bản chất của vấn đề. Vì có những vị khách như thế nên BA mới xuất hiện.
Mức độ cuối cùng là BrSE, những người hiểu kỹ thuật ở mức độ nhất định và điều hành dự án không khác gì một người quản lý dự án. Ở công ty tôi, họ làm việc ở bên Nhật và có thể trực tiếp gặp khách hàng để lấy yêu cầu về cho team Việt Nam. Từ lên plan theo phase, rã task, phân công, ấn định deadline đến thương thảo khách hàng họ đều làm hết. Bản thân khái niệm BrSE có lẽ chỉ xuất hiện ở thị trường Nhật. Nếu ở châu Âu, họ vẫn sẽ được xem là BA, nhưng mà là BA cao cấp. Nếu BA bình thường "nói 5 hiểu 8" thì BrSE "nói 5 hiểu đến 10".
Đầu việc hằng ngày của tôi được phản ánh trên ba mức độ này. Có dự án tôi làm cả ba, từ nói chuyện khách hàng, dịch tài liệu, phân tích tài liệu đến rã task và ấn định deadline cho team, nhưng cũng có dự án quan trọng có đến hai BrSE thì tôi chỉ làm BA, phân tích tài liệu do khách và BrSE gửi, cũng như trả lời những câu hỏi từ dev lẫn tester vì không phải BrSE lúc nào cũng rảnh để trả lời tin nhắn.
Chúng ta càng dễ hiểu hơn ba mức độ này nếu nhìn vào sự chủ động. Comtor là người ít chủ động nhất, nghe gì làm nấy. BA thì chủ động hơn một chút, có khả năng đưa ra những giải pháp nhỏ lẻ. BrSE là chủ động nhất, đưa ra tập hợp giải pháp lớn và biết thương lượng với khách. Nghĩ đến đây, tôi mới nhận ra rằng chính sự chủ động mới là thứ giúp mình phát triển trong cái ngành này nói riêng và trong thế giới này nói chung. Nếu bạn chỉ quan tâm tới những gì bạn được giao, từ chối tìm hiểu thế giới một cách có hệ thống thì nghề này sẽ không hợp với bạn.
Tôi biết mình còn nhiều thứ cần phải học. Tôi biết mình không được phép dừng lại. Nhưng trước khi thế giới này cuốn tôi đi như vũ bão, tôi biết mình cần phải viết ra những điều này.
Tâm sự