Tại sao phương tây vượt trội? P1: Khởi Nguyên

TL;DR Chủ yếu là trích rút kiến thức từ 3 quyển sách sau đây và sự tổng hợp của bản thân: "Súng, vi trùng và thép" - Jared Diamond; "Văn Minh Phương Tây Và Phần Còn Lại Của Thế Giới" - Niall Ferguson; "Thành Cát Tư Hãn Và Sự Hình Thành Thế Giới Hiện Đại" - Jack Weatherford. Series bài viết này sẽ xoay quanh và trả lời cho câu hỏi "Tại sao phương tây vượt trội?"

Phân tích câu hỏi: - Phương tây ở đây là gì? Phương tây trong series này tức là Châu Âu. Vậy Mỹ đâu? Với series này thì "Người Châu Mỹ bản địa" chỉ người da đỏ vốn sống ở Châu Mỹ và đã bị tiêu diệt toàn bộ trong tiến trình lịch sử, còn "Nước Mỹ Hiện Đại" sẽ được đề cập ở phần cuối của series. - Vượt trội nghĩa là gì? Và vượt trội so với cái gì? Vượt trội về rất nhiều mặt khoa học - văn hóa - kỹ thuật - quân sự - tài chính - chủ nghĩa dân tộc. - Vượt trội trong thời gian nào? Khoảng thời gian mà các nước Châu Âu khai phá thuộc địa, cụ thể hơn là khoảng năm 1500.

Rất tiếc là tôi phải đưa các bạn đi một vòng lớn nhưng bạn cứ yên tâm là cuối cùng thì tôi cũng trả lời câu hỏi "Tại sao phương tây vượt trội?" hay "Tại sao không có chiếc tàu nào của Aztec đi vượt Đại Tây Dương và xâm chiếm Tây Ban Nha mà là ngược lại?"

Khoảng năm 1492, lúc mà Columbus đặt chân lên lục địa Mỹ. Tình hình các vùng lãnh thổ trên thế giới như sau: - Châu Á, Châu Âu và Bắc Phi là nơi có những nhà nước hoặc đế quốc vũ trang bằng kim loại, trong đó có vài nước đang ở ngưỡng cửa công nghiệp hóa. - "Châu Mỹ bản địa"- người Aztec và người Inca đang cai trị những đế quốc dùng công cụ bằng đá. - Châu Phi hạ Sahara - các quốc gia hay tù trưởng quốc nhỏ dùng công cụ bằng sắt. - Phần còn lại - cũng nhiều dân tộc lắm, nhưng cao lắm cũng chỉ dùng công cụ bằng sắt.

Nhìn mấy chữ in đậm thôi là cũng hiểu lợi thế của nhóm đầu tiên rồi. Nhưng tại sao lại có sự khác biệt lớn như vậy giữa các nhóm vào thời điểm đó?

Vậy chúng ta phải lùi mốc thời gian một chút về khoảng thời gian 11.000 năm TCN. Lúc này tất cả con người trên thế giới đều ở thời kỳ săn bắt hái lượm. Vậy điều gì đã xảy ra trong khoảng thời gian từ 11.000 TCN đến 1500 dẫn đến những sự khác biệt "chết người" giữa các vùng trên thế giới?

Tôi thấy rằng có những tác nhân sau:

Từ dưới lên: - Súng, thép, chiến thuật quân sự: Rõ ràng đây là những ưu thế lớn trong chiến tranh. - Chủ nghĩa dân tộc: do trống chỗ nên mình để vô thêm thôi =))), giỡn á, này to quá nên mình sẽ ngắt ra một bài viết riêng. - Cá nhân xuất chúng: Nhà quân sự, Đô đốc hải quân, Kỹ sư, Thương gia, Nhà sáng lập tôn giáo, Nhà khoa học, Nhà văn - Họa sĩ - Nhạc sĩ. Những người có phát minh, tác phẩm hoặc quyết định làm thay đổi tiến trình lịch sử thế giới. Ví dụ như một nhà quân sự lỗi lạc thì sẽ xoay chuyển được 1 trận chiến quan trọng, cũng từ đó mà dẫn đến ảnh hưởng vị trí các quốc gia. Hay là Tôn Tử, Tôn Tẩn thì nghiên cứu chiến thuật quân sự cho thế hệ sau dùng. Rồi nhà khoa học nghiên cứu ra vũ khí, phát minh ra vật liệu mới. - Chữ viết - một phát minh vô cùng quan trọng của loài người. Hình thành nhờ sự tập trung dân số đông, đòi hỏi sự hợp tác làm việc, lưu trữ sổ sách, lưu trữ kiến thức. Có chữ viết sớm sẽ hỗ trợ rất lớn cho lưu trữ - giáo dục - truyền đạt thông tin. - Dân số: Một tác nhân lớn có quan hệ mật thiết với sự tập trung sản xuất lương thực. Muốn tập trung sản xuất lương thực thì cần nhiều người sống cố định một chỗ và cùng nhau tham gia sản xuất lương thực mà càng nhiều lương thực thì hỗ trợ cho việc gia tăng dân số. - Nhà nước: Khi sản xuất lương thực dư thừa, dân số tập trung đông, đòi hỏi lập ra một người hoặc một nhà nước để quản lý. Tùy theo năng lực quản lý và nhu cầu của nhà nước mà sẽ hỗ trợ tạo ra các khoa học kỹ thuật tương ưng (hoặc du nhập + phát triển). - Vi trùng: Nghe hơi lại phải không? Thực ra số người Châu Mỹ bản địa và các dân tộc không phải Á-Âu chết vì vi trùng Á-Âu nhiều hơn chết vì vũ khí đấy bạn có thể đọc thêm ở đây. - Lương thực: Sắp đi đến cội nguồn của những tác nhân rồi đấy. Lương thực bao hàm tất cả những gì ăn được gồm cả chăn nuôi và trồng trọt. Lương thực nhiều dẫn đến dân số đông. Số lượng vật nuôi dùng cho sản xuất lương thực cũng làm tăng số lượng vi trùng mà người Á-Âu có so với các lục địa khác. - Mũi tên ẩn: là một tác nhân phải nói là nguồn cuội, tối quan trọng mà mình sẽ giành hẳn một bài viết để nói về.

Mình sẽ kết thúc P1: Khởi nguyên ở đây.