Nhiều khi tự hỏi, tại sao mình cứ hở ra là overthinking cái này cái nọ dù là cái chuyện nó bé tí nhưng vẫn phải suy hoài nghĩ hoài. Giờ mà ai nhắn tin thả like cái là tui nghĩ đến 7749 viễn cảnh chiến tranh vũ trụ rồi á!
Vậy rốt cuộc, vì sao chúng ta lại hay overthinking đến vậy? Để trả lời câu hỏi này, cùng Kiến Tâm lý tìm hiểu những giải thích từ tâm lý học để khám phá lý do đằng sau he.

Overthinking từ “sự không chắc chắn”

Bộ não con người, như đã viết, là một “cỗ máy dự đoán, và 'tạo ra tương lai' là điều quan trọng nhất mà nó làm” (Gilbert, 2006).
Con người luôn muốn kiểm soát được các sự kiện trong tương lai dù chưa chắc chắn điều đó sẽ xảy ra. Nhưng nếu sự phản ứng dự đoán (anticipatory responding) càng ngày trở nên không bình thường và quá mức thì sẽ khiến tinh thần mòn mỏi (Grupe & Nitschke, 2013).
Ở đây, ta có thể nhìn nhận Overthinking như kiểu là cơ chế tự vệ: ta nghĩ rằng nếu mình nghĩ đủ kỹ thì sẽ tránh được rủi ro. Nhưng nghịch lý ở chỗ – càng nghĩ nhiều thì càng lo nhiều, và càng mất đi sự rõ ràng.

Overthinking từ “méo mó nhận thức”

Sự méo mó về nhận thức (Cognitive Distortions) có rất nhiều kiểu và hầu hết chúng đều tiêu cực hoặc phi lý. Một số “méo mó nhận thức” tiêu biểu giải thích cho sự overthinking là Khái quát hóa quá mức (Overgeneralization) và Thảm họa hóa (Catastrophizing)  (Hope, 2025).
Khái quát hóa quá mức là kiểu suy nghĩ mà bạn dựa vào một sự kiện ngẫu nhiên trong quá khứ để tạo ra một quy luật hoặc kỳ vọng cố định cho tương lai. Ví dụ như bạn đã từng bị phản bội và bạn suy nghĩ rằng ai yêu mình rồi cũng phản bội.
Thảm họa hóa thì sẽ là xu hướng phóng đại rủi ro, tưởng tượng ra kịch bản tồi tệ nhất ngay cả khi xác suất xảy ra rất thấp. Kiểu như bạn tự suy nghĩ khi có ai đó chưa trả lời tin nhắn của mình thì bạn đã tự xem xét mình đã lỡ nhắn gì sai hay không rồi tưởng tượng ra luôn 10 kịch bản chia tay trong đầu.

Overthinking từ “chủ nghĩa hoàn hảo”

Chủ nghĩa hoàn hảo được đặc trưng bởi việc đặt ra các tiêu chuẩn quá cao, đánh giá bản thân một cách khắc nghiệt cùng với suy nghĩ quá mức và liên quan đến những suy nghĩ lặp đi lặp lại không hiệu quả, đã được chứng minh là ảnh hưởng đến kết quả tâm lý (Donachie, 2025).
Người theo chủ nghĩa này thường đặt ra tiêu chuẩn rất cao và không linh hoạt. Họ sợ sai sót vì gắn giá trị bản thân với sự hoàn hảo. Điều này khiến họ liên tục suy nghĩ: “Liệu mình đã đủ tốt chưa?”, “Có còn lỗi nào chưa nhìn ra không?”.
Overthinking có thể là cách những người cầu toàn tự tra tấn mình bằng kỳ vọng. Thay vì làm tốt thì họ mãi nghĩ cách làm “tốt nhất”, và khi không tìm thấy câu trả lời hoàn hảo, họ dừng lại ở trì hoãn và tiếp tục lo lắng.
Hy vọng sau khi lần tìm tòi “gốc rễ” của cái sự overthinking này, mình có thể nhìn nó bớt căng thẳng hơn. Thay vì rối rắm mỗi lần não bắt đầu quay vòng, thì mình có thể mỉm cười:”Lại suy nghĩ hơi bị nhiều rồi đó nha!”. Overthinking khó có thể “dừng lại ngay lập tức” nhưng mình có thể học cách dắt nó đi từ từ và điều chỉnh dần. 
—
Follow Kiến để cùng nhau thức học tâm lý nhoa ❤ #kientamly #kienthuc #tamly #psychology #tamlyhoc
===
TLTK: Donachie, D.T. (2025). Perfectionism, Overthinking, and Psychological Consequences. https://www.mdpi.com/journal/behavsci/special_issues/1422B6C7TP Grupe, D. W., & Nitschke, J. B. (2013). Uncertainty and anticipation in anxiety: an integrated neurobiological and psychological perspective. Nature reviews. Neuroscience, 14(7), 488–501. https://doi.org/10.1038/nrn3524 Gilbert,. D. T. (2006). Stumbling on Happiness. New York: Random House. Hope,. M. D. (2015). Negative Thoughts Are Gaslighting You into a Downward Spiral: How to Stop Overthinking and Self-Doubt: Proven Strategies to Stop Negative Thoughts, Escape the Overthinking Trap, and Reduce Stress.  Lcsw, A. M. (2024, June 18). How to stop Overthinking. Verywell Mind: https://www.verywellmind.com/how-to-know-when-youre-overthinking-5077069
Life_style Tâm_lý_học Giáo_dục Đương đầu với áp lực Tâm lý học trong công việc Tâm lý học thường ngày Tâm lý học chữa lành Tâm lý học etcetera