Tài sản mềm của nước Mỹ
Đây là bài viết mình share lại của tiến sĩ Alan Phan,các bạn có thể tìm thêm thông tin về ông trên google.Bài viết lấy từ blog gocnhinalan.com . Xin phép để link bài viết gốc ở cuối bài

Tài sản mềm của một quốc gia thường tụ  hội từ nhiều nhân tố. Tài sản lớn nhất của Trung Quốc là 5 ngàn năm lịch  sử và văn hóa đặc trưng của Nho giáo, thể hiện qua lối sống của 1.3 tỷ  dân và hơn 100 triệu Hoa kiều. Mặt trời không bao giờ lặn trên đế chế  Anh 100 năm trước nên người Anh thường rất khôn ngoan trong những lựa  chọn về chính trị, kinh tế và xã hội…vì họ đã từng trải qua bao thời  vàng son cũng như khốn khổ. Hoa Kỳ thì chỉ mới lập quốc hơn 200 năm  nhưng hiện nay, tài sản mềm của nước Mỹ lan tỏa khắp hoàn cầu và tạo  hướng cho rất nhiều trào lưu trong sinh hoạt của nhiều dân tộc.
Dù đa dạng, phức tạp và có thể gây nhiều tranh cãi, trong góc nhìn của tôi, 5 năm tài sản mềm lớn nhất của nước Mỹ gồm có:
1.      Niềm tin của người dân
Nếu hỏi một người Mỹ là họ tin vào cái  gì, ngoài đức tin vào tôn giáo riêng, câu trả lời sẽ là một giao ước xã  hội (social contract).
Điều kiện đầu tiên của giao ước là tôi  bình đẳng và tự do trước mọi cơ hội để mưu tìm hạnh phúc cho mình và gia  đình, từ vật chất đến tinh thần. Tôi có thể là một đứa bé da mầu, lớn  lên trong khu ổ chuột nhưng tôi vẫn có thể làm Tổng Thống hay là người  giàu nhất nước Mỹ hay một văn nghệ sĩ tăm tiếng. Độ cao hay thấp của  hành trình hoàn toàn tùy thuộc vào khả năng và ước muốn của tôi.
Sau đó, tôi được chánh phủ cam kết là  không ai có quyền can thiệp hay ngăn trở bất cứ hành vi nào của tôi miễn  không phạm pháp. Căn bản cũng như chi tiết của hệ thống pháp luật này  phải được xây dựng hay hủy bỏ với sự đồng thuận của đa số cử tri hoặc  người đại biểu do dân bầu. Và tôi tin rằng trước pháp luật, tôi sẽ được  xét xử bởi những người dân khác (bồi thẩm đòan) hoàn toàn độc lập với  mọi quyền lực có thể ảnh hưởng đến kết quả.
Theo giao ước, để đánh đổi các quyền lợi  trên, tôi phải có trách nhiệm tôn trọng và bảo vệ quyền lợi của những  công dân khác, qua bổn phận đóng thuế hay nhập ngũ. Một phần tiền thuế  sẽ được dùng để cứu giúp và tạo một mạng lưới an toàn (safety net) cho  những công dân kém may mắn. Điều tranh cãi thường xuyên ở đây là chánh  phủ được quyền lấy bao nhiêu tiền của tôi để làm chi phí điều hành cho  bộ máy và bao nhiêu để giúp người khác? Đây cũng là đề tài chính cho bao  cuộc vận động tranh cử tại mọi tầng lớp xã hội.
Dù thế nào, đa số người dân Mỹ tin vào  giao ước xã hội này và những nhân quyền cùng sự tự do tiềm ẩn bên trong.  Niềm tin là nền tảng chung cho mọi thành phần trong sự vận hành quốc  gia và nó tạo sự bền vững cho mọi kế hoạch, ngắn và dài hạn, của cá nhân  hay của chánh phủ.
2.      Văn hóa Mỹ Quốc
Sau những đợt di cư đầu tiên từ Âu châu  vào thế kỷ 18, nước Mỹ bắt đầu mở cửa rộng rãi đón nhận mọị sắc dân từ  khắp thế giới. Họ đến với một “giấc mơ Mỹ Quốc” (American dream), họ  chấp nhận giao ước xã hội nói trên và đã không ngừng cùng nhau tạo dựng  một nền “văn hóa Mỹ Quốc” vô cùng đa dạng nhưng đặc thù, vô cùng năng  động nhưng giản dị và minh bạch.
Căn bản của nền văn hóa dân gian này là  sáng tạo trong trí tuệ, hăng say trong công việc, chơi đùa và mua sắm  thỏa thích, tôn trọng riêng tư, không ngần ngại sử dụng quyền lực của  mình, minh bạch trong thông tin, cởi mở thân thiện với người lạ và ý  tưởng mới, không trừng phạt thất bại và tiếp tục cố gắng trong mọi hoàn  cảnh. Trên hết, người Mỹ lạc quan vào sự thành công tối hậu của mục tiêu  đời mình.
Dĩ nhiên, mặt trái của văn hóa Mỹ cho  thấy nhiều nhược điểm. Như một đứa trẻ giàu có, xã hội Mỹ khá ngạo mạn  và không quan tâm nhiều đến văn hóa truyền thống của nhân loại. Câu nói  “my way or highway” (lối của tôi hay lối xa lộ = không theo tôi thì cút  đi) thể hiện trong nhiều hành xử của người Mỹ từ chánh trị đến kinh  doanh. Nhưng đứa trẻ này lại rất sáng tạo trong thời đại của tri thức,  tạo nên những tài sản quý báu cho kho tàng nhân loại từ y tế đến nông  nghiệp, từ IT đến giáo dục, từ tài chánh đến chính trị.
Văn hóa Mỹ đã đóng góp rất nhiều cho bộ mặt ngày nay của ngôi làng toàn cầu với những thay đổi và cải thiện liên tục.
3.      Nguồn trí tuệ và tài năng
Ngày xưa mọi con đường đều dẫn đến La  Mã. Ngày nay mọi tài năng đều tìm về đấu trường Mỹ. Trung tâm quyền lực  chánh trị và quân sự tập trung tại Washington DC; tháp cao tài chánh nằm  ở Wall Street; trung tâm phim ảnh là Hollywood; thế giới của công nghệ  cao chọn Silicon Valley làm điểm tựa; và đỉnh cao trí tuệ (sorry, không  phải Hà Nội) là liên minh giáo dục của các đại học Ivy League.
Niềm tin về giao ước xã hội và văn hóa  cởi mở là lý do chính cho sự du nhập của các tài năng thế giới. Đất lành  thì chim đậu. Sự lựa chọn môi trường Mỹ để phát huy sáng tạo và xây  dựng sự nghiệp của họ là một minh chứng hữu hiệu gấp ngàn lần những khẩu  hiệu rỗng tuếch hay chánh sách đãi ngộ trên giấy tờ. Một lưu ý nhỏ:  suốt trăm năm qua, chánh phủ Mỹ chưa bao giờ “quảng cáo” mời gọi các di  dân đến Mỹ hay các Mỹ kiều quay về quê hương đóng góp.
Như một nàng con gái đẹp, thông minh,  đảm đang…nước Mỹ không thiếu những chàng trai trẻ sắp hàng cầu hôn. Ngay  tại những quốc gia mà dư luận thế giới cho là có thể vượt mặt Mỹ trong  vài chục năm tới như Trung Quốc, Nhật, Nga, Ấn Độ…các tài năng địa  phương này đã và đang ào ạt mua vé “một chiều” qua Mỹ. Trong một nền  kinh tế kiến thức, tài năng là những viên ngọc quý cho đội ngũ và Team  America chắc còn nắm lợi thế cạnh tranh này trong dài hạn.
4.      Thương hiệu quốc gia
8 trong 10 thương hiệu hàng đầu của thế  giới là của Mỹ. Dù Made in Japan và Germany có thể hấp dẫn khách hàng  trong vài ngành nghề và công nghệ, Made in USA tiếp tục hưởng một  premium (giá nâng cấp) khá cao trong suốt 100 năm qua.
Không phải thương hiệu Mỹ không có thử  thách và đối thủ nặng ký. Trong thập niên 80’s và 90’s kỹ nghệ ô tô Mỹ  bị lão hóa và Toyota, Honda nhẩy vào vị thế hàng đầu tại Mỹ về chất  lượng và doanh thu. Nhưng GM, Ford và Chrysler đã phục hồi nhanh chóng  và thương hiệu Mỹ về ô tô lại chiếm thế thượng phong trên thị trường.
Trong ngành điện thoại di động, Nokia và  RIM (Blackberry) đã nắm thời cơ và dẫn đầu thị trường trong thời gian  ngắn. Tuy nhiên, các công ty Mỹ lại sáng tạo và thay đổi cuộc chơi với  công nghệ và ứng dụng mới. Ngày nay, hệ điều hành của Apple và Google  Android đã thống lĩnh thị phần.
Sự thay máu nhanh chóng của tư duy, tầm  nhìn và trí tuệ Mỹ là một vũ khí rất năng động để giữ vững giá trị của  thương hiệu khi đối diện với cạnh tranh.
5.      Cơ chế chánh trị và xã hội
Sau cùng, các tài sản mềm trên lại được  quản lý bởi một cơ chế vô cùng bền vững suốt lịch sử non trẻ của Mỹ. Yếu  tố chính là sự phân quyền rõ rệt của 3 bộ phận: lập pháp, hành pháp và  tư pháp. Hiến pháp Mỹ không cho phép một bộ phận nào có thể thao túng  một bộ phận khác bằng các cuộc bầu cử độc lập và tự do; cũng như việc  chia quyền để các chánh phủ tiểu bang và địa phương không bị sự khống  chế của chánh phủ liên bang (trung ương).
Cẩn thận hơn, các nhà khai sáng nền dân  chủ Mỹ còn đặt tự do ngôn luận vào đệ tứ quyền để đảm bảo minh bạch và  đầy đủ thông tin từ các mạng truyền thông. Chánh phủ Mỹ không được phép  dính líu qua hình thức sở hữu, tài trợ hay kiểm duyệt bất cứ mạng truyền  thông nào tại nội địa Mỹ. Việc xuất bản sách vở và báo chí không cần  bất cứ một giấy phép gì từ chánh phủ. Quyền tự do ngôn luận này được xác  nhận rõ ràng khi Tòa Án cho phép người dân quyền đốt cờ Mỹ hay biểu  tình ủng hộ các kẻ thù của Mỹ.
Cơ chế nào cũng đều tồn tại những sai  lầm hay xung đột mâu thuẫn. Tuy nhiên, nền tảng phân quyền và dân chủ  tạo nên một minh bạch rất cần thiết để ngăn ngừa sai phạm. Những tranh  luận tự do khắp nơi khắp lúc đem đến cho người dân một cảm nhận là họ  đang tham dự vào việc điều hành đất nước và mọi quyết định quan trọng về  hướng đi của chánh sách công phải được sự đồng ý của họ. Cơ chế này là  yếu tố quan trọng để tạo niềm tin.
Tóm lại,  qua bao cơn bão lớn nhỏ của  tình hình thế giới, trong chiến tranh hay hòa bình, các tài sản mềm quý  báu này đã góp phần quan trọng nhất để giữ vững đế chế Mỹ hiện nay. Sức  mạnh quân sự, thủ thuật chánh trị, chiến lược tài chánh…không phải là  những nhân tố để làm nuớc Mỹ vĩ đại. Thực ra, nhiều người đang phản biện  đây là những nhược điểm của hệ thống Mỹ. Tôi vẫn thường nói, nửa đùa  nửa thật, là Mỹ đã thắng Liên Xô nhờ những giấc mơ từ Hollywood, thủ thì  hàng ngày với người dân Nga và Đông Âu rằng, cái thiên đường thực sự  của chúng ta là sự tự do của trí tuệ và con tim qua các câu chuyện thần  kỳ trên màn bạc hay trên TV. Ngày nay là Internet.
Cố Tổng Thống J. F. Kennedy bầy tỏ rõ  ràng hơn về giá trị của tài sản Mỹ,”Chúng ta phải tin là dân Mỹ đủ trí  khôn để phán xét các sự kiện bất ổn, các ý tưởng ngoại lai, các triết  thuyết lạ kỳ và các giá trị khác biệt. Bởi vì một quốc gia không dám để  cho người dân quyền quyết đoán về sự thật và giả dối trong một môi  trường tự do là một quốc gia sợ sệt ngay chính người dân của mình.”