TỪ “LÁ CẢI” THÀNH “CẢI TIẾN” - HÀNH TRÌNH TÁCH “BÁO” VÀ “LÁ CẢI” RA LÀM HAI

Không thể phủ nhận một điều rằng trong thời đại bùng nổ thông tin như hiện nay, tin tức được xuất hiện dưới rất nhiều dạng thức chứ không phải chỉ gói gọn trong báo chí. Mở điện thoại ra là tin tức từ vô số nguồn ập đến như những cơn bão không thể kiểm soát. Facebook, Tiktok, Youtube, … những nền tảng mạng xã hội đều đua nhau đưa ra những tin tức mới nhất nhằm kéo chân người dùng. Mà những tin tức thông thường thì ít ai quan tâm vì bên nào mà chẳng làm. Phải là những tin độc nhất, lạ nhất, gây tranh cãi nhất mới là những tin hút được người ta ở lại đọc nó.

Internet là một bước tiến của xã hội, mà theo tôi thấy thì nó quan trọng không kém gì việc con người tìm ra lửa. Và mạng xã hội - đứa con được sinh ra từ Internet, cũng là một phát minh vô cùng vĩ đại của loài người, giúp “là phẳng” thế giới, có thể kết nối 2 hoặc nhiều con người xa lạ ở 2 phía bán cầu. Mạng xã hội có một ưu điểm tuyệt vời và cũng là một nhược điểm chí mạng đó là ai cũng có thể đăng tải những nội dung họ muốn. Điều đó có nghĩa là một “nhà báo” cũng có thể được tạo ra từ một tài khoản vô danh nào đó trên mạng xã hội. Chỉ cần bạn đăng tin đủ nhiều, thu hút được một cộng đồng người theo dõi nhất định thì bạn cũng có thể trở thành một “nhà báo”. Mặc cho thông tin của bạn có đúng hay không, vẫn sẽ có những người tin vào thông tin bạn cung cấp, bàn tán và lan truyền nó. Đó là cách mà "báo lá cải" hiện đại ra đời.

Nếu như ngày trước “báo lá cải” chỉ dừng lại ở một vài tờ báo, hoặc một vài tin tức trên báo điện tử thì ngày nay, qua tác động của mạng xã hội, “báo lá cải” còn được tăng thêm vài phần “công lực” khi sức lan tỏa của nó mạnh mẽ hơn rất nhiều lần nhờ hiệu ứng "viral". Mà thông thường những thông tin không mấy tích cực mới là những thông tin được người ta bấm vào đọc. Rồi người đọc, người xem chia sẻ nó đến với nhiều người hơn, định hướng nhiều đối tượng công chúng hơn và lâu dần tạo thành một “văn hoá đọc” - chỉ tiêu thụ thông tin nhanh, giật gân và tranh cãi trên mạng xã hội.

Khi lang thang trên mạng xã hội, tôi cũng thường hay bắt gặp những thông tin sai lệch, bia đặt và mang tính định hướng. Đặc điểm chung của những thông tin này đó là tít rất thu hút, thậm chí có thể là những tít gây hiểu lầm hoặc những tít rất buồn cười, vô thưởng vô phạt. Và rõ ràng, với tâm lý của một người bình thường, chúng ta sẽ nhanh chóng click vào những thứ gây tò mò, và nếu thông tin đó còn gây tranh cãi thì ôi thôi, dưới phần bình luận phải gọi là vô cùng rôm rả. 

Đồng thời, cũng do thuật toán nền tảng, càng những thông tin có nhiều người xem và nhiều lượt tương tác thì những thông tin ấy lại càng “viral”, càng đến được tay của nhiều người dùng. Điều đó trả lời cho câu hỏi: Tại sao những loại "tin vịt" và "báo lá cải" có thể lan đến với người đọc và người xem nhanh hơn cả báo chí chính thống?

Chúng ta có thể thấy rõ "sự đàn áp" của "báo lá cải" đối với báo chí chính thống. Không chỉ xuất hiện nhiều với tần suất dày đặc, thậm chí nó còn gây ảnh hưởng đến uy tín của những tờ báo chính thống, khiến người đọc và người xem dần mất niềm tin vào báo chí nói chung.

Với ưu thế lan truyền mạnh mẽ như vậy, chẳng lẽ báo chí chính thống sẽ phải chịu "lép vế" trước "báo lá cải" ? Nhượng bộ hay bài trừ, đâu sẽ là giải pháp thiết thực giúp giải quyết vấn đề trên?

Cụm từ "báo lá cải" là một cách nói mỉa mai để hạ thấp giá trị của báo chí. Không phủ nhận rằng vẫn có những bài viết kém chất lượng được đăng tải nhưng ta không thể lấy cái cụ thể mà quy chụp cho cái toàn cảnh được. Vẫn có những bài viết chất lượng; vẫn có những nhà báo, phóng viên, biên tập viên ngày đêm miệt mài trăn trở để làm sao có để đưa đến tay độc giả những bài báo khách quan, toàn diện và sâu sắc. Nhưng làm sao để khiến công chúng tin vào những điều trên? Từ ấy ta có thể rút ra được rằng: Đã là báo chí thì phải có giá trị - Một trách nhiệm của nhà báo và nên là một lời cam kết đối với độc giả. Và cách để độc giả thôi không gắn "báo" và "lá cải" thành một đó là khẳng định rõ ràng được giá trị đó.

Theo những gì tôi quan sát hiện nay, các cơ quan báo chí cũng đã bắt đầu có những bước tiến nhằm gia tăng lượt tiếp cận trên mạng xã hội. Một ví dụ mà tôi thấy khá tiêu biểu là Báo Nhân dân. Bắt nguồn là một tờ báo truyền thống, sự thay đổi của Báo Nhân dân khiến tôi hoàn toàn bất ngờ. Mấy năm trở lại đây, hoạt động trên mạng xã hội của Báo Nhân dân được đẩy mạnh hơn hẳn, đặc biệt là trang Tiktok với khoảng 570 nghìn lượt người follow. Đồng thời, khoảng vài tháng trước, Báo Nhân dân cũng đã “tạo trend” khi mở quán Nhân dân Cà Phê ở ngay dưới dân tòa soạn. Điều này đã giúp tăng độ nhận diện của tờ báo đối với công chúng, nhất là đối với những người trẻ.

Vậy nên, theo tôi thấy, trong thời đại mà mạng xã hội đang trở nên vô cùng thịnh hành như hiện nay, cách tốt nhất để báo chí có thể tiếp cận với công chúng đó là tăng tần suất xuất hiện trên mạng xã hội. Nhưng dĩ nhiên là phải theo hướng tích cực. Nghiên cứu hành vi và đáp ứng nhu cầu của công chúng chính là giải pháp mà tôi mong muốn. Đối với trường hợp của Báo Nhân dân ở trên thì đó là việc tăng cường xuất hiện trên nền tảng Tiktok và "tạo trend" trên mạng xã hội. Trong trường hợp này không phải chỉ có mình Báo Nhân dân đang truyền thông cho chính mình mà những người trẻ mới là những người đang gián tiếp lan truyền nó. Tôi vô cùng hưởng ứng "nước đi" trẻ hóa này của Báo Nhân dân và cách mà người trẻ đón nhận điều ấy. Có thể thấy rằng các tờ báo truyền thống cũng đã bắt đầu trở nên "thân thiện" hơn với bạn trẻ và các bạn trẻ cũng đang dần mở lòng để học cách hiểu và yêu những điều truyền thống.

Nhưng hơn hết, để tạo uy tín và giành được lòng tin của độc giả, báo chí nên khẳng định được những giá trị của mình. Giá trị cốt lõi của báo chí vẫn là cung cấp nhưng thông tin xác đáng đến với công chúng. Bên cạnh đó, trong thời đại mới, những yêu cầu đối với báo chí cũng cần phải khắt khe hơn, đòi hỏi cần đáp ứng được nhu cầu thị hiếu của đa dạng đối tượng. Làm sao để không bị đào thải trong một môi trường cạnh tranh khốc liệt? Làm sao để vẫn có thể bắt kịp và hòa nhập mà không bị đánh mất đi bản sắc? Đó là số ít trong vô vàn những vấn đề được đặt ra nhằm duy trì và khẳng định vị thế của báo chí.

Còn với những bài đăng trên các trang tin, quan điểm của tôi là không nên bài trừ hoàn toàn. Bên cạnh đó, những trang tin tuân thủ theo quy định, đăng những tin bài chất lượng thì vẫn nên được tán dương. Chính vì vậy, thay vì bài trừ, nên đưa ra các giải pháp cụ thể hơn. Các trang tin nên tuân thủ nghiêm túc hơn những quy định trong việc kiểm soát nội dung đăng tải, tránh đăng những tin bài gây tranh cãi hoặc mang tính định hướng cao.

Còn về phía người đọc là chúng ta, chắc chắn sẽ có những lúc ta không thể tránh khỏi mà ấn vào một “tin vịt” vu vơ trên mạng xã hội. Vậy thì theo tôi, chúng ta nên bật “cơ chế tự phòng vệ” lên, xác minh tính chính xác và báo cáo đến nền tảng nếu như đó là một tin tức sai lệch. Một “tin vịt” xuất hiện, qua góc nhìn thông thường có thể nó sẽ không ảnh hưởng đến bạn. Nhưng khi nó được “thổi phồng” và lan tỏa đến nhiều người, nhất định nó sẽ gây nên hậu quả khôn lường nào đó đến cho cộng đồng. 

Mong các bạn đừng thờ ơ vì thờ ơ với điều xấu chính là đang giết chết những điều tốt đẹp.