TRUNG QUỐC VÀ CƠ HỘI TẠO LIÊN KẾT VỚI HÀN QUỐC

Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng tại Trung Đông, đặc biệt là cuộc giao tranh giữa Iran và Israel gần đây, khu vực Đông Á, dù tương đối yên bình, vẫn tiềm ẩn nguy cơ xung đột, với tâm điểm là bán đảo Triều Tiên. CHDCND Triều Tiên (Bắc Hàn) đã và đang phát triển chương trình hạt nhân và hỏa tiễn xuyên lục địa, xem đây như lá chắn bảo vệ quốc gia này trước áp lực từ các đồng minh của Mỹ như Hàn Quốc, Nhật Bản, và Đài Loan. Nếu một kịch bản xung đột tương tự Iran-Israel xảy ra giữa Bắc Hàn và Hàn Quốc, hậu quả có thể nghiêm trọng hơn do sự hiện diện của vũ khí hạt nhân và vị trí địa lý gần gũi. Bài viết này phân tích kịch bản này, đánh giá chiều hướng phát triển và xem xét vai trò của Trung Quốc, dựa trên bối cảnh địa chính trị hiện nay.

Năm 2024, Tổng thống Trump trở lại Nhà Trắng, mang theo những thay đổi lớn trong chính sách đối ngoại và thương mại của Mỹ. Chính quyền Trump công khai xoay trục chiến lược từ châu Âu sang châu Á, như được Bộ trưởng Quốc phòng Pete Hegseth nhấn mạnh tại Hội nghị Shangri-La. Mục tiêu chính là kiềm chế Trung Quốc, đối thủ chiến lược hàng đầu, giữa lúc căng thẳng thương mại leo thang với các biện pháp thuế quan. Dù hai bên đạt được một số thỏa thuận sơ bộ, tính cách khó đoán của Trump khiến các cam kết này thiếu chắc chắn.

Để củng cố vị thế ở Đông Á, Mỹ tăng cường liên kết với các đồng minh truyền thống như Hàn Quốc, Nhật Bản, Philippines, và Đài Loan, đồng thời tìm cách lôi kéo các nước Đông Nam Á như Thái Lan, Malaysia, và Indonesia, vốn đang có xu hướng nghiêng về Trung Quốc. Ngược lại, Trung Quốc thúc đẩy Sáng kiến Vành đai và Con đường, mở rộng tuyến hàng hải từ châu Á sang Nam Mỹ và châu Âu, thách thức trật tự hàng hải tự do do Mỹ thiết lập sau Thế chiến 2. Các chuyến công du của Chủ tịch Tập Cận Bình tới Đông Nam Á cho thấy Bắc Kinh không nhượng bộ, tích cực lôi kéo các đồng minh cũ của Mỹ thông qua hợp tác kinh tế và thương mại.

Nếu chính sách thuế quan của Trump áp mức cao lên các nước Đông Nam Á mà không đạt được thỏa thuận thương mại, các quốc gia này có thể tăng cường quan hệ với Trung Quốc để giảm thiệt hại kinh tế. Trong bối cảnh này, Hàn Quốc, một đồng minh quan trọng của Mỹ, trở thành mục tiêu chiến lược để Trung Quốc lôi kéo, đặc biệt dưới thời tân Tổng thống Lee Jae Myung.

Hàn Quốc vừa trải qua khủng hoảng chính trị nghiêm trọng khi Tổng thống Yoon người theo đường lối bảo thủ, bị phế truất vào tháng 12/2024 sau nỗ lực thiết quân luật để đối phó với phe đối lập. Sự kiện này làm suy yếu phe bảo thủ (Đảng Quyền lực Nhân dân), mở đường cho Lee Jae Myung, thuộc Đảng Dân chủ (cánh tả), đắc cử tổng thống vào tháng 6/2025.

Lee Jae Myung theo đuổi chính sách thực dụng và tiến bộ, khác biệt với lập trường nghiêng hẳn về Mỹ của người tiền nhiệm. Ông cam kết cải thiện quan hệ với Trung Quốc, đối tác thương mại lớn nhất của Hàn Quốc (chiếm 25% kim ngạch xuất khẩu), để khôi phục kinh tế nội địa, đặc biệt trong các ngành điện tử, ô tô, và bán dẫn. Trong chiến dịch tranh cử, ông gọi Trung Quốc là “đối tác quan trọng” và hứa ổn địnhquan hệ song phương. Quan điểm này tạo cơ hội để Bắc Kinh tăng cường ảnh hưởng, thông qua hợp tác kinh tế và vai trò trung gian trong vấn đề Bắc Hàn.

Lee Jae Myung cũng tiếp tục chính sách “Ánh dương” của các cựu tổng thống Kim Dae Jung và Moon Jae In, ưu tiên đối thoại với Bắc Hàn để “hàn gắn vết thương” từ Chiến tranh Triều Tiên. Tuy nhiên, ông phải cân bằng giữa liên minh quân sự với Mỹ và lợi ích kinh tế với Trung Quốc, trong bối cảnh cạnh tranh Mỹ - Trung ngày càng gay gắt.

Một vấn đề đặt ra, liệu Bắc Hàn có chấp nhận hòa giải với Hàn Quốc hay không. Hay họ tiếp tục theo đuổi chương trình hạt nhân như một biện pháp bảo vệ quốc gia của mình. Nhưng nếu Trung Quốc giải quyết vấn đề này thì nhiều khả năng mối quan hệ giữahọ và Hàn Quốc sẽ lên một tầm cao mới. Xét về yếu tố lịch sử liên minh quân sự Hàn Quốc – Nhật Bản đều phụ thuộc vào Mỹ, nếu Mỹ không đảm nhận vai trò điều tiết cân đối các quyền lợi thì liên minh này khó mà bền vững. Liên minh này phòng thủ với chính phủ bắc Hàn, nếu Triều Tiên không còn mối đe dọa với Hàn Quốc thì liên minh Hàn- Nhật sẽ còn bền vững không ? Hàn Quốc nhìn về quá khứ trước năm 1945 có những vấn đề lịch sử không mấy tốt đẹp với Nhật Bản.

Chúng ta hãy giả định xung đột xảy ra, tương tự Iran trong các cuộc tấn công Israel, Bắc Hàn phát động một cuộc tấn công tên lửa và máy bay không người lái vào Hàn Quốc, như phản ứng trước các cuộc tập trận Hàn-Mỹ hoặc lệnh trừng phạt mới. Hàn Quốc với sự hỗ trợ của Mỹ, có thể đánh chặn bằng hệ thống phòng không tiên tiến của Mỹ , đồng thời đáp trả bằng các cuộc không kích vào cơ sở quân sự hoặc hạt nhân của Bắc Hàn. Tuy nhiên, khác với xung đột Iran-Israel, xung đột bán đảo Triều Tiên có nguy cơ leo thang thành chiến tranh khu vực do vũ khí hạt nhân của Bắc Hàn. Vì Bắc Hàn khả năng đã có vũ khí hạt nhân qua các xung chấn dưới lòng đất ở Bắc Hàn nghi là thử bom.

Trung Quốc với tư cách đồng minh lâu đời của Bắc Hàn, đóng vai trò then chốt trong kịch bản này. Bắc Kinh xem Bắc Hàn như vùng đệm chiến lược ngăn cách lãnh thổ mình với lực lượng Mỹ tại Hàn Quốc. Tuy nhiên, các điện tín WikiLeaks vào năm 2010 cho thấy một số quan chức Trung Quốc sẵn sàng chấp nhận bán đảo Triều Tiên thống nhất dưới sự kiểm soát của Hàn Quốc, miễn là không có quân Mỹ gần biên giới Trung Quốc.

Trung Quốc có thể tận dụng vị thế trung gian để thúc đẩy đàm phán phi hạt nhân hóa Bắc Hàn, củng cố niềm tin với chính quyền Lee Jae Myung. Điều này sẽ tăng cường quan hệ Trung-Hàn, đặc biệt nếu Mỹ không thể đóng vai trò tương tự, như thất bại trong các hội nghị Trump-Kim (2018-2019)

Trong ngắn hạn, một xung đột toàn diện giữa Bắc Hàn và Hàn Quốc là không chắc chắn do lợi ích của các bên trong việc duy trì ổn định. Hàn Quốc dưới thời Lee Jae Myung sẽ theo đuổi chính sách cân bằng: cải thiện quan hệ kinh tế và ngoại giao với Trung Quốc, nhưng duy trì liên minh quân sự với Mỹ. Seoul có thể đóng vai trò trung gian trong các vấn đề khu vực, như đàm phán phi hạt nhân hóa Bắc Hàn hoặc giảm căng thẳng Mỹ-Trung. Điều này giúp Hàn Quốc tối đa hóa lợi ích từ cả hai siêu cường mà không từ bỏ vị thế chiến lược.

Nếu xung đột xảy ra, Trung Quốc sẽ ưu tiên kiềm chế leo thang thông qua ngoại giao, thay vì cho phép Hàn Quốc tấn công Bắc Hàn hoặc can thiệp quân sự trực tiếp. Tuy nhiên, vai trò trung gian của Trung Quốc có thể củng cố quan hệ với Hàn Quốc, làm thay đổi cán cân địa chính trị ở Đông Á nếu Mỹ không đáp ứng được kỳ vọng của Seoul trong vấn đề Bắc Hàn.