I. THAM VỌNG KINH TẾ TRUNG QUỐC: CÂU CHUYỆN VỀ THAM VỌNG VÀ THÁCH THỨC TOÀN CẦU

Tham vọng và sự chuyển mình phi thường

Trung Quốc, từ vị thế của một quốc gia nông nghiệp nghèo nàn, đã đạt được một kỳ tích kinh tế khó ai sánh kịp trong vòng hơn bốn thập kỷ. Sự tăng trưởng GDP từ 191,4 tỷ USD năm 1980 lên 17,96 nghìn tỷ USD vào năm 2023 không chỉ thể hiện tham vọng của nước này mà còn minh chứng cho tầm nhìn chiến lược, sự lãnh đạo quyết đoán và khả năng điều hành kinh tế xuất sắc.

Tuy nhiên, sự phát triển này không hoàn toàn suôn sẻ. Đằng sau những con số ấn tượng là những thách thức nội tại và áp lực từ bên ngoài. Ba trụ cột - tiêu dùng nội địa, bất động sản, và xuất khẩu - vốn là động lực chính cho sự tăng trưởng, nay đều đối mặt với những chuyển biến lớn, đòi hỏi những điều chỉnh mạnh mẽ.

Trụ cột 1: Thị trường tiêu dùng nội địa

Sự bùng nổ tầng lớp trung lưu trong giai đoạn 2010-2020 đã tạo ra một thị trường tiêu dùng khổng lồ, với sức mua lớn hơn toàn bộ dân số châu Âu. Đây chính là cơ sở để Trung Quốc chuyển hướng từ nền kinh tế dựa vào xuất khẩu sang thúc đẩy tiêu dùng nội địa.

Tuy nhiên, những khó khăn về kinh tế trong năm 2023 đã làm giảm niềm tin tiêu dùng nghiêm trọng. Chỉ số niềm tin tiêu dùng rơi xuống mức thấp 87,9 điểm - mức báo động cho thấy người dân lo ngại về triển vọng kinh tế và sẵn sàng tiết kiệm thay vì chi tiêu. Sự suy yếu của tiêu dùng nội địa không chỉ làm chậm tăng trưởng mà còn ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng và hoạt động sản xuất, gây hệ lụy lan rộng.

Trụ cột 2: Bất động sản - Khủng hoảng và hệ lụy

Ngành bất động sản từng là động lực tăng trưởng chính, đóng góp tới 30% GDP và tạo ra hàng chục triệu việc làm. Tuy nhiên, "cơn sốt" bất động sản nay đã trở thành "cơn ác mộng" kinh tế.

Các công ty lớn như Evergrande, với khoản nợ khổng lồ, chỉ là phần nổi của một cuộc khủng hoảng sâu sắc. Tổng nợ của ngành lên tới 23,3 nghìn tỷ USD, và hậu quả là giá nhà lao dốc, hàng triệu căn hộ bị bỏ dở, gây mất niềm tin trầm trọng từ người mua nhà và nhà đầu tư.

Cuộc khủng hoảng bất động sản này không chỉ gây khó khăn tài chính mà còn làm xói mòn một trong những trụ cột niềm tin lớn nhất của tầng lớp trung lưu Trung Quốc, những người coi bất động sản là phương tiện lưu giữ tài sản và bảo đảm tương lai.

Trụ cột 3: Xuất khẩu - Lựa chọn chiến lược mới

Trong bối cảnh tiêu dùng nội địa suy yếu và khủng hoảng bất động sản, Trung Quốc đã quay lại với xuất khẩu - vốn là động lực chính của giai đoạn đầu phát triển kinh tế. Nhưng lần này, chiến lược đã thay đổi.

Năm 2023, xuất khẩu đạt 3,71 nghìn tỷ USD, tập trung vào các ngành công nghệ cao và năng lượng xanh, như xe điện, pin mặt trời, và viễn thông. Với sản lượng vượt trội và giá thành cạnh tranh, Trung Quốc đã chiếm lĩnh thị trường toàn cầu và tạo sức ép lớn lên các nền kinh tế phát triển khác.

Sự tăng trưởng xuất khẩu này không chỉ giúp bù đắp những khó khăn trong nước mà còn phản ánh tham vọng của Trung Quốc trong việc định hình lại chuỗi giá trị toàn cầu.

Tham vọng kinh tế của Trung Quốc thể hiện qua sự phát triển thần kỳ và chiến lược rõ ràng, nhưng cũng đi kèm với những thách thức lớn. Ba trụ cột tiêu dùng nội địa, bất động sản, và xuất khẩu, từng là nền tảng của sự tăng trưởng, đang đặt Trung Quốc trước ngã rẽ quan trọng: hoặc cải cách để vượt qua khủng hoảng, hoặc đối mặt với nguy cơ giảm tốc kéo dài.

Trung Quốc đã vượt xa vai trò của một "công xưởng thế giới" với chi phí lao động thấp. Hiện nay, nước này hướng tới mục tiêu trở thành "phòng thí nghiệm toàn cầu" bằng cách đầu tư mạnh vào nghiên cứu và phát triển (R&D). Việc tăng gấp đôi chi tiêu R&D, từ 1,2% GDP năm 2010 lên 2,4% GDP năm 2023, không chỉ là nỗ lực nâng cao năng lực khoa học mà còn thể hiện quyết tâm dẫn đầu trong các ngành công nghệ mũi nhọn.

Một minh chứng tiêu biểu là lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI), nơi Trung Quốc nắm giữ 35% bằng sáng chế AI toàn cầu, vượt xa nhiều nước phát triển khác. Kết hợp với việc thống trị công nghệ 5G (chiếm 33% bằng sáng chế toàn cầu), Trung Quốc đang xây dựng một hệ sinh thái công nghệ độc lập, có khả năng không chỉ cạnh tranh mà còn định hình xu hướng công nghệ toàn cầu.

Những tiến bộ này không chỉ mang tính chiến lược mà còn có ý nghĩa địa chính trị, giúp Trung Quốc giảm phụ thuộc vào phương Tây trong bối cảnh căng thẳng thương mại và công nghệ ngày càng leo thang.

Sáng kiến "Vành đai và Con đường" không đơn thuần là một dự án đầu tư cơ sở hạ tầng. Với hơn 1,3 nghìn tỷ USD cam kết từ năm 2013 đến 2023, BRI đã trở thành công cụ chiến lược quan trọng để Trung Quốc mở rộng ảnh hưởng kinh tế và chính trị.

Hãy nhìn vào các ví dụ điển hình:

• Sri Lanka buộc phải cho Trung Quốc thuê cảng Hambantota trong 99 năm sau khi không thể trả được các khoản vay BRI.

• Pakistan, một trong những đối tác quan trọng của BRI, hiện đang đối mặt với khoản nợ lên tới 30 tỷ USD, khiến nước này lệ thuộc ngày càng sâu vào ảnh hưởng của Bắc Kinh.

Thông qua BRI, Trung Quốc không chỉ xây dựng các tuyến đường giao thương mà còn tạo ra đòn bẩy địa chính trị, củng cố vị trí của mình trên bàn cờ quốc tế.

Trung Quốc không chỉ dừng lại ở việc phát triển công nghệ và đầu tư hạ tầng; nước này còn sử dụng sức mạnh quy mô để tái cấu trúc cấu trúc công nghiệp toàn cầu. Ngành thép là một ví dụ rõ rệt. Với 57% sản lượng thép toàn cầu, Trung Quốc đã áp đảo thị trường thông qua giá thành thấp, đôi khi chỉ bằng 60-70% chi phí sản xuất tại châu Âu hoặc Mỹ.

Hậu quả là:

• Các nhà sản xuất thép tại EU và Mỹ buộc phải đóng cửa hoặc cắt giảm công suất do không thể cạnh tranh.

• Thị trường toàn cầu trở nên phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc, tạo ra rủi ro lớn về an ninh công nghiệp cho nhiều quốc gia.

Điều này không chỉ giới hạn ở ngành thép. Các lĩnh vực khác như sản xuất pin năng lượng, điện tử tiêu dùng, và xe điện cũng đang chịu sức ép tương tự từ chiến lược kinh tế quy mô lớn của Trung Quốc.

Trước tham vọng của Trung Quốc, các quốc gia phương Tây đã bắt đầu triển khai các biện pháp phản ứng. Đạo luật CHIPS của Mỹ, với 52,7 tỷ USD hỗ trợ ngành sản xuất chip nội địa, và EU Green Deal Industrial Plan trị giá 270 tỷ EUR là những nỗ lực đáng kể. Tuy nhiên, những biện pháp này liệu có đủ để đối phó với một chiến lược được Trung Quốc hoạch định và thực hiện trong nhiều thập kỷ?

Hơn nữa, sự mất mát trong thị trường lao động sản xuất tại phương Tây là một thách thức lớn. Chỉ riêng từ năm 2001 đến 2023, Mỹ đã mất 3,7 triệu việc làm sản xuất, trong khi EU mất 2,5 triệu. Điều này không chỉ làm xói mòn sức mạnh kinh tế mà còn gây ra những vấn đề xã hội, như gia tăng bất bình đẳng và sự hoài nghi về lợi ích của toàn cầu hóa.

Chiến lược công nghệ và địa chính trị của Trung Quốc đã tạo ra những thay đổi sâu sắc trong trật tự kinh tế toàn cầu. Từ việc dẫn đầu các công nghệ tương lai đến việc định hình lại cấu trúc công nghiệp toàn cầu, Trung Quốc đang đặt ra những thách thức lớn đối với các cường quốc truyền thống.

Đầu tư công nghệ: Từ phụ thuộc đến độc lập

Khoản đầu tư 150 tỷ USD của Trung Quốc vào ngành chip bán dẫn từ 2020-2025 là một phần trong chiến lược lâu dài nhằm phá vỡ sự phụ thuộc vào phương Tây. Ngành bán dẫn, vốn là "trái tim" của mọi thiết bị công nghệ hiện đại, đã trở thành chiến trường trọng yếu trong cuộc cạnh tranh kinh tế toàn cầu.

Việc Trung Quốc thành lập 14.000 công ty AI chỉ trong giai đoạn 2021-2023 minh chứng cho quyết tâm xây dựng một hệ sinh thái công nghệ hoàn chỉnh và tự chủ. Mục tiêu không chỉ là cạnh tranh mà còn là dẫn đầu, nhằm định hình tiêu chuẩn công nghệ tương lai.

Tuy nhiên, điều này không chỉ dừng lại ở kinh tế. Việc mở rộng các lĩnh vực công nghệ cao như AI, 5G, và chất bán dẫn có tác động trực tiếp đến cán cân quyền lực toàn cầu, khi công nghệ ngày càng liên kết chặt chẽ với an ninh quốc gia.

Mối đe dọa từ không gian mạng: An ninh kinh tế và chủ quyền số

Trong thời đại kỹ thuật số, an ninh mạng đã trở thành mặt trận mới của cuộc cạnh tranh giữa các cường quốc.

• Vụ tấn công Microsoft Exchange Server năm 2021, ảnh hưởng đến 30.000 tổ chức tại Mỹ, là lời cảnh báo nghiêm trọng về sự giao thoa giữa công nghệ và an ninh quốc gia.

• Hơn 200 vụ tấn công mạng nhắm vào cơ sở hạ tầng quan trọng trong năm 2022 cho thấy một thực tế đáng lo ngại: các quốc gia đang sử dụng công nghệ không chỉ để cạnh tranh kinh tế mà còn để làm suy yếu đối thủ thông qua các đòn tấn công mạng chiến lược.

Điều này đặt ra câu hỏi lớn về chủ quyền số, khi không gian mạng ngày càng trở thành yếu tố sống còn đối với an ninh quốc gia và phát triển kinh tế. Các quốc gia không chỉ cần bảo vệ hạ tầng mạng mà còn phải xây dựng năng lực để tự chủ trong sản xuất và kiểm soát công nghệ cốt lõi.

Tác động đến thị trường lao động toàn cầu

Sự dịch chuyển chuỗi cung ứng và sự bùng nổ công nghệ cao không chỉ làm thay đổi cấu trúc kinh tế mà còn gây ảnh hưởng lớn đến thị trường lao động.

• Mức lương trung bình ngành sản xuất tại các nước OECD giảm 17%, khiến hàng triệu lao động phải đối mặt với bất ổn kinh tế.

• 60% người lao động buộc phải chuyển đổi ngành nghề, với chi phí đào tạo lại lên đến 50 tỷ USD mỗi năm, đặt gánh nặng lên chính phủ và doanh nghiệp.

Điều này làm gia tăng bất bình đẳng xã hội, khi các nhóm lao động thiếu kỹ năng công nghệ cao có nguy cơ bị loại khỏi thị trường việc làm. Trong khi đó, các quốc gia đang phát triển phải đối mặt với áp lực cạnh tranh từ Trung Quốc, nơi có khả năng sản xuất quy mô lớn với giá thành thấp.

Trước tham vọng của Trung Quốc, các khối kinh tế lớn đã triển khai các sáng kiến nhằm xây dựng một mô hình phát triển thay thế:

1. Build Back Better World (B3W) của Mỹ với 600 tỷ USD, tập trung vào cơ sở hạ tầng bền vững và minh bạch, là một phản ứng trực tiếp đối với BRI.

2. Global Gateway của EU, trị giá 300 tỷ EUR, không chỉ nhắm vào phát triển kinh tế mà còn nhằm thúc đẩy các giá trị dân chủ và giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc.

Cả hai sáng kiến này phản ánh một tư duy chiến lược mới: không chỉ cạnh tranh trong thương mại mà còn xây dựng các liên minh kinh tế dựa trên giá trị chung.

Sự nổi lên của liên minh QUAD (Mỹ-Nhật-Ấn-Úc) là minh chứng rõ ràng nhất cho xu hướng này.

• Với khoản đầu tư 50 tỷ USD vào chuỗi cung ứng và chương trình đào tạo 100.000 chuyên gia công nghệ, QUAD không chỉ tập trung vào an ninh mà còn thúc đẩy hợp tác kinh tế và công nghệ.

• Sáng kiến này là lời khẳng định rằng các nền dân chủ sẽ không đứng yên trước tham vọng của Trung Quốc mà sẽ tìm cách định hình một trật tự kinh tế toàn cầu mới.

Cuộc cạnh tranh giữa Trung Quốc và phương Tây không chỉ là về công nghệ hay kinh tế, mà là một cuộc đua toàn diện về mô hình phát triển và tầm ảnh hưởng. Trong bối cảnh đó, các chiến lược như B3W, Global Gateway, và liên minh QUAD cho thấy nỗ lực xây dựng các giải pháp đối trọng của phương Tây.

Cuộc khủng hoảng bất động sản hiện tại không chỉ là một vấn đề tài chính mà là biểu hiện của những thay đổi sâu sắc trong nền kinh tế Trung Quốc.

• Với 20 triệu căn hộ dở dang, lĩnh vực bất động sản - từng chiếm hơn 30% GDP Trung Quốc - đang đối mặt với sự sụt giảm kéo dài.

• Sự chuyển dịch từ mô hình dựa trên đầu tư và xây dựng sang tiêu dùng nội địa và đổi mới sáng tạo là điều tất yếu. Tuy nhiên, đây là một hành trình đầy thách thức, khi sự bất ổn trong ngắn hạn có thể gây ảnh hưởng lớn đến xã hội và lòng tin của nhà đầu tư.

Điều này không chỉ tác động đến nền kinh tế Trung Quốc mà còn lan rộng ra toàn cầu, khi nhu cầu về hàng hóa và nguyên liệu giảm, kéo theo sự suy giảm trong các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu sang Trung Quốc.

Trung Quốc đang quay trở lại với chiến lược xuất khẩu giá rẻ, một phần để bù đắp cho sự sụt giảm trong các lĩnh vực khác của nền kinh tế.

• Chiến lược này giúp duy trì việc làm và ổn định xã hội trong giai đoạn chuyển đổi, nhưng đồng thời cũng làm gia tăng căng thẳng trong quan hệ thương mại toàn cầu.

• Các quốc gia phát triển, đặc biệt là Mỹ và EU, đang ngày càng áp dụng các biện pháp bảo hộ, bao gồm thuế chống bán phá giá và kiểm soát chặt chẽ nguồn cung từ Trung Quốc, tạo nên một vòng xoáy mới trong xung đột thương mại.

Một trong những trọng tâm của chiến lược phát triển Trung Quốc là lĩnh vực công nghệ cao, với 10 tỷ USD đầu tư vào quantum computing - một lĩnh vực mang tính cách mạng trong tương lai.

• Mục tiêu không chỉ là bắt kịp phương Tây mà còn tạo ra lợi thế dẫn đầu trong các công nghệ quan trọng như AI, điện toán lượng tử, và 5G.

• Sự đầu tư này đồng nghĩa với việc cạnh tranh công nghệ sẽ không chỉ giới hạn ở các công ty mà sẽ trở thành một cuộc chạy đua chiến lược giữa các chính phủ, định hình lại quan hệ quốc tế.

Điều đáng lo ngại là sự phân tách của hệ sinh thái công nghệ toàn cầu, khi Trung Quốc và phương Tây xây dựng các mạng lưới công nghệ riêng biệt, từ phần mềm, phần cứng, đến tiêu chuẩn kỹ thuật. Hệ quả không chỉ ảnh hưởng đến kinh tế mà còn đến các lĩnh vực khác như ngoại giao, quân sự, và văn hóa.

Sự hình thành của hai hệ sinh thái công nghệ riêng biệt sẽ mang đến những thách thức lớn cho trật tự thế giới:

• Hệ sinh thái Trung Quốc: Tập trung vào các nước tham gia Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), với hệ thống tiêu chuẩn và công nghệ độc lập.

• Hệ sinh thái phương Tây: Dựa trên các liên minh dân chủ như QUAD, G7, và NATO, nhấn mạnh vào tính minh bạch và giá trị chung.

Các quốc gia phát triển và đang phát triển sẽ phải lựa chọn giữa hai con đường, điều này có thể dẫn đến một thế giới bị chia rẽ hơn, với sự gia tăng cạnh tranh địa chính trị.

Các nước đang phát triển sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc định hình tương lai trật tự thế giới. Tuy nhiên, họ đang đối mặt với những lựa chọn phức tạp:

• Khoản vay BRI: Hấp dẫn về mặt tài chính nhưng tiềm ẩn nguy cơ mất chủ quyền kinh tế và phụ thuộc chính trị vào Trung Quốc.

• Các phương án từ phương Tây: Minh bạch hơn, nhưng đôi khi không phù hợp với nhu cầu cấp bách hoặc bị ràng buộc bởi các điều kiện chính trị và môi trường khắt khe.

Sự lựa chọn này không chỉ dựa trên yếu tố kinh tế mà còn bị ảnh hưởng bởi quan điểm chính trị, địa lý, và văn hóa của từng quốc gia.

Trong ngắn hạn (2024-2025), sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và phương Tây sẽ tiếp tục xoay quanh các lĩnh vực công nghệ, thương mại, và đầu tư cơ sở hạ tầng. Tuy nhiên, về dài hạn, chúng ta đang chứng kiến sự định hình của một thế giới đa cực, nơi các quốc gia không chỉ phải lựa chọn giữa hai hệ sinh thái mà còn cần tìm cách cân bằng lợi ích để duy trì chủ quyền và sự phát triển bền vững.

Trước những thách thức địa chính trị và kinh tế phức tạp, giải pháp không thể chỉ dựa trên đối đầu hay cô lập. Một cách tiếp cận toàn diện và thông minh, kết hợp giữa cạnh tranh chiến lược và hợp tác có chọn lọc, là con đường duy nhất để đảm bảo sự ổn định và phát triển bền vững.

Đầu tư hiệu quả vào R&D

Các khoản đầu tư lớn vào nghiên cứu và phát triển như CHIPS Act (52,7 tỷ USD) hay European Chips Act (43 tỷ EUR) chỉ thực sự mang lại giá trị nếu được sử dụng hiệu quả. Điều này đòi hỏi:

• Kết nối chặt chẽ giữa nghiên cứu học thuật, doanh nghiệp, và các ứng dụng thực tế.

• Xây dựng một hệ sinh thái đổi mới, khuyến khích các liên minh công - tư nhằm tăng tốc độ thương mại hóa các công nghệ tiên tiến.

Tập trung vào phân khúc giá trị cao

Thay vì cạnh tranh giá rẻ, các nền kinh tế phát triển nên:

• Đầu tư vào các sản phẩm công nghệ cao, chất lượng vượt trội.

• Ứng dụng công nghệ số và tự động hóa để cải thiện hiệu suất sản xuất và giảm phụ thuộc vào lao động giá rẻ.

Phát triển nguồn nhân lực

• Chi phí 50 tỷ USD/năm để đào tạo lại lao động cần được coi là một khoản đầu tư chiến lược.

• Các chương trình đào tạo nên tập trung vào kỹ năng công nghệ và khả năng thích ứng, đồng thời thúc đẩy văn hóa học tập suốt đời.

Thận trọng với các khoản vay BRI

Các nước đang phát triển cần:

• Đánh giá kỹ lưỡng các khoản vay từ Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI) để tránh rủi ro về nợ công và phụ thuộc chính trị.

• Tìm kiếm các nguồn vốn khác từ phương Tây hoặc các tổ chức quốc tế minh bạch hơn.

Xây dựng năng lực nội tại

Quan trọng nhất, các quốc gia này cần tập trung vào việc:

• Đầu tư vào hạ tầng cơ bản nhưng bền vững, tránh lãng phí nguồn lực.

• Phát triển nguồn nhân lực nội địa và nâng cao khả năng quản trị để chủ động trước các thay đổi kinh tế toàn cầu.

Cộng đồng quốc tế cần thiết lập một hệ thống hợp tác dựa trên cạnh tranh công bằng và lợi ích chung, với ba ưu tiên chính:

* Đảm bảo quyền lợi cho các quốc gia đổi mới, đồng thời khuyến khích các nước đang phát triển tiếp cận công nghệ một cách hợp pháp và minh bạch.

* Tăng cường vai trò của các tổ chức quốc tế như WTO để đảm bảo sân chơi bình đẳng.

* Biến đổi khí hậu, an ninh mạng, và các mối đe dọa phi truyền thống khác đòi hỏi sự phối hợp xuyên biên giới để đạt được các giải pháp bền vững.

Tham vọng kinh tế của Trung Quốc không nên bị coi là một mối đe dọa cần triệt tiêu, mà là một thách thức chiến lược cần quản lý một cách khôn ngoan.

Thành công trong việc đối phó với cuộc cạnh tranh này không chỉ định hình lại trật tự kinh tế toàn cầu, mà còn tạo ra các tiền đề để nhân loại đối phó với những khủng hoảng chung trong tương lai.

• Sự phân tách hệ sinh thái công nghệ sẽ không tránh khỏi, nhưng cách chúng ta giảm thiểu tác động và tìm kiếm sự giao thoa giữa hai hệ thống sẽ quyết định mức độ ổn định toàn cầu.

• Cân bằng giữa lợi ích quốc gia và hợp tác quốc tế sẽ là chìa khóa để đảm bảo rằng thế giới không trượt vào một vòng xoáy đối đầu kéo dài.

Cuộc cạnh tranh này là một hành trình dài, nơi không có người chiến thắng tuyệt đối. Cách chúng ta hành động hôm nay sẽ quyết định không chỉ kết quả cuối cùng, mà còn là hình dáng của thế giới trong nhiều thập kỷ tới.

Chỉ với tư duy cân bằng, hành động thông minh, và chiến lược dài hạn, chúng ta mới có thể vượt qua những thử thách và biến những mâu thuẫn thành cơ hội để cùng tiến về phía trước.

Khủng hoảng Môi trường và Năng lượng Toàn cầu

Trung Quốc, với vị thế là nền kinh tế lớn nhất thế giới trong tương lai, sẽ định hình cách nhân loại đối mặt với các thách thức môi trường và năng lượng. Tuy nhiên, sự dẫn dắt của nước này có thể mang lại nhiều hệ lụy:

• Trung Quốc hiện là nước phát thải carbon lớn nhất thế giới, dù đã cam kết đạt đỉnh carbon vào năm 2030 và trung hòa vào năm 2060. Tuy nhiên, việc tiếp tục sử dụng than đá làm trụ cột năng lượng sẽ làm trầm trọng thêm khủng hoảng khí hậu toàn cầu.

• Sáng kiến BRI lại đẩy mạnh các dự án cơ sở hạ tầng phát thải cao tại các nước đang phát triển, thay vì khuyến khích năng lượng tái tạo.

Hệ quả:

• Gia tăng thiên tai do biến đổi khí hậu.

• Nhiều nước đang phát triển rơi vào "bẫy môi trường" khi phải lựa chọn giữa tăng trưởng kinh tế và bảo vệ hệ sinh thái.

Năng lượng tái tạo và sự kiểm soát chuỗi cung ứng

• Trung Quốc kiểm soát phần lớn chuỗi cung ứng cho năng lượng tái tạo, từ sản xuất tấm pin mặt trời đến khai thác đất hiếm.

• Điều này có thể dẫn đến sự phụ thuộc của thế giới vào Trung Quốc trong cuộc chuyển đổi năng lượng sạch, khiến các quốc gia khó khăn trong việc đảm bảo nguồn cung độc lập và bền vững.

Trung Quốc không chỉ tạo ra những thay đổi địa chính trị mà còn ảnh hưởng sâu rộng đến cấu trúc xã hội toàn cầu:

Xu hướng giám sát và kiểm soát

• Công nghệ giám sát đại chúng của Trung Quốc, từ nhận diện khuôn mặt đến trí tuệ nhân tạo, đã được xuất khẩu sang hơn 80 quốc gia.

• Các chính phủ áp dụng công nghệ này để củng cố quyền lực, kiểm soát xã hội và đàn áp bất đồng chính kiến.

Hệ quả:

• Xã hội ngày càng bị giám sát chặt chẽ, với quyền riêng tư bị xâm phạm nghiêm trọng.

• Các mô hình giám sát trở thành tiêu chuẩn ở nhiều nơi, làm suy yếu các nguyên tắc tự do cá nhân.

Bất bình đẳng toàn cầu

• Trung Quốc đang thúc đẩy các dự án cơ sở hạ tầng và công nghệ giúp thu hẹp khoảng cách phát triển ở một số quốc gia.

• Tuy nhiên, các khoản nợ lớn từ các dự án này có thể dẫn đến bất ổn tài chính, đặc biệt ở châu Phi và Nam Á, đẩy các nước này vào vòng xoáy phụ thuộc.

Cuộc đối đầu giữa các hệ tư tưởng

• Phương Tây đề cao tự do cá nhân, dân chủ, và nhà nước pháp quyền, trong khi Trung Quốc theo đuổi mô hình tập trung quyền lực và kiểm soát toàn diện.

• Thành công của Trung Quốc sẽ trở thành “bằng chứng sống” để thách thức giá trị phương Tây, đặc biệt ở các nước đang phát triển.

Sự mất lòng tin toàn cầu

• Hệ giá trị dân chủ đang bị xói mòn, không chỉ do ảnh hưởng của Trung Quốc mà còn từ các cuộc khủng hoảng nội tại ở phương Tây (chủ nghĩa dân túy, chia rẽ chính trị).

• Khi Trung Quốc dần thay thế phương Tây trong vai trò dẫn dắt toàn cầu, nguy cơ cao là các giá trị nhân quyền và tự do sẽ bị đẩy xuống hàng thứ yếu.

Kịch bản 1: Phân cực toàn cầu

Thế giới chia thành hai khối rõ rệt, một do Trung Quốc dẫn đầu, một do Mỹ và phương Tây dẫn dắt.

• Khối Trung Quốc: Tập trung vào kiểm soát nhà nước và ưu tiên phát triển công nghiệp.

• Khối phương Tây: Nỗ lực duy trì hệ giá trị dân chủ và thương mại tự do.

Kết quả: Gia tăng nguy cơ xung đột, từ chiến tranh lạnh công nghệ đến căng thẳng quân sự.

Trung Quốc thành công trong việc định hình các thể chế quốc tế và thiết lập trật tự toàn cầu mới, trong đó lợi ích của nước này chiếm ưu thế tuyệt đối. Quyền lợi của các quốc gia khác bị đặt dưới hoặc vô giá trị với Trung Quốc

• Mỹ và phương Tây suy yếu, không còn khả năng phản kháng.

• Dân chủ tự do trở thành ngoại lệ thay vì chuẩn mực toàn cầu.

Thế giới tìm được cách hòa hợp giữa hai siêu cường, với sự chia sẻ vai trò lãnh đạo toàn cầu.

• Các khối kinh tế hợp tác trong các vấn đề chung như biến đổi khí hậu và an ninh mạng.

• Tuy nhiên, sự cạnh tranh vẫn hiện hữu trong các lĩnh vực công nghệ và quân sự.

Trung Quốc đang tạo ra những xáo trộn chưa từng có trong trật tự toàn cầu, từ tài chính, công nghệ, đến xã hội. Những thay đổi này không chỉ mang tính chiến lược mà còn thách thức các giá trị và mô hình phát triển hiện tại của phương Tây.

Tuy nhiên, lịch sử cho thấy rằng không một siêu cường nào có thể duy trì vị thế thống trị tuyệt đối trong một thế giới đa cực. Chìa khóa nằm ở khả năng thích nghi và đổi mới của các bên, cũng như việc xây dựng những khuôn khổ hợp tác để đảm bảo lợi ích chung.

Để đối phó với sự trỗi dậy của Trung Quốc và những xáo trộn toàn cầu mà điều này mang lại, thế giới cần một chiến lược cân bằng giữa cạnh tranh và hợp tác. Các giải pháp phải được thực hiện ở cả cấp độ quốc gia và quốc tế, với sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan.

Các quốc gia, đặc biệt là các nền dân chủ phương Tây, cần tập trung xây dựng sức mạnh từ bên trong để duy trì vị thế cạnh tranh:

• Đầu tư vào khoa học và công nghệ

Phương Tây cần tăng cường đầu tư vào nghiên cứu và phát triển (R&D), đồng thời xây dựng các hệ sinh thái đổi mới mạnh mẽ. Điều này đòi hỏi:

* Hỗ trợ các startup công nghệ và doanh nghiệp vừa và nhỏ.

* Tăng cường hợp tác giữa các trường đại học, viện nghiên cứu và khu vực tư nhân.

* Đảm bảo các nguồn lực được phân bổ hiệu quả, tránh lãng phí.

• Đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao

Để duy trì lợi thế cạnh tranh, các quốc gia phải ưu tiên giáo dục và đào tạo lao động. Những chương trình này cần tập trung vào:

* Kỹ năng số, trí tuệ nhân tạo và phân tích dữ liệu.

* Tư duy sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề.

* Khả năng thích nghi trong một thế giới thay đổi nhanh chóng.

• Củng cố cơ sở hạ tầng chiến lược

Xây dựng và bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ, năng lượng, và quốc phòng.

Để đối phó với tham vọng chi phối của Trung Quốc, các quốc gia cần cải tổ các thể chế toàn cầu để đảm bảo tính công bằng và minh bạch:

• Cải cách WTO

Tăng cường quyền hạn của WTO trong việc xử lý các hành vi thương mại không công bằng, chẳng hạn như trợ cấp nhà nước, ép buộc chuyển giao công nghệ, và vi phạm sở hữu trí tuệ.

• Tái cơ cấu hệ thống tài chính quốc tế

* Hỗ trợ sự phát triển của các đồng tiền dự trữ thay thế USD và NDT, như EUR.

* Phát triển các cơ chế thanh toán phi tập trung để giảm sự phụ thuộc vào SWIFT hay CIPS.

• Thúc đẩy các hiệp định thương mại khu vực

TPP (nay là CPTPP) và các hiệp định thương mại tự do tương tự có thể giúp tạo ra các liên minh kinh tế mạnh mẽ, giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc.

Trong một thế giới ngày càng phân cực, việc xây dựng và củng cố các liên minh chiến lược là điều cần thiết:

• Tái định hình NATO và các liên minh an ninh khác

NATO không chỉ tập trung vào an ninh quân sự mà còn mở rộng sang các lĩnh vực như an ninh mạng, công nghệ và không gian.

• Thắt chặt quan hệ với các nước đang phát triển

* Cung cấp các khoản vay minh bạch và ít ràng buộc hơn so với BRI của Trung Quốc.

* Hỗ trợ các nước này xây dựng năng lực nội tại thay vì tạo ra sự phụ thuộc.

• Tăng cường hợp tác trong khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Các liên minh như QUAD (Mỹ, Nhật, Ấn Độ, Úc) cần được mở rộng và củng cố để đảm bảo an ninh khu vực.

• Biển Đông và Đài Loan

Thay vì để căng thẳng leo thang, các bên cần:

* Duy trì tự do hàng hải và giải quyết tranh chấp qua các cơ chế quốc tế.

* Tăng cường sự hiện diện quân sự của các nước phương Tây để răn đe nhưng tránh các hành động khiêu khích của Trung Quốc.

• Biến đổi khí hậu và an ninh năng lượng

* Thúc đẩy hợp tác quốc tế trong việc phát triển và triển khai năng lượng tái tạo.

* Giảm sự phụ thuộc vào các chuỗi cung ứng bị kiểm soát bởi Trung Quốc.

5. Tăng Cường Các Giá Trị Cơ Bản

Trước sự lan rộng của mô hình "độc tài thịnh vượng," phương Tây cần tái khẳng định và bảo vệ các giá trị cốt lõi của mình:

• Bảo vệ quyền tự do và dân chủ

* Tăng cường hỗ trợ cho các xã hội dân sự ở các quốc gia dễ bị ảnh hưởng bởi Trung Quốc.

* Phát triển các công cụ truyền thông và công nghệ để đối phó với tuyên truyền.

• Đẩy mạnh ngoại giao văn hóa

Văn hóa và giá trị dân chủ có thể là cầu nối hiệu quả để thúc đẩy sự đồng thuận toàn cầu, đặc biệt ở các nước đang phát triển.

Cuộc cạnh tranh toàn cầu giữa Trung Quốc và phần còn lại của thế giới không thể được giải quyết bằng sự cô lập hay đối đầu hoàn toàn. Thay vào đó, chúng ta cần một chiến lược tổng hợp, dựa trên ba nguyên tắc chính:

1. Cạnh tranh chiến lược: Duy trì sức mạnh nội tại, bảo vệ lợi ích quốc gia và thách thức các hành vi không công bằng.

2. Hợp tác có chọn lọc: Làm việc với Trung Quốc trong các lĩnh vực mang lại lợi ích chung, như biến đổi khí hậu và sức khỏe toàn cầu.

3. Định hình trật tự mới: Đảm bảo rằng hệ thống toàn cầu tiếp tục phản ánh các giá trị cốt lõi của nhân loại, bao gồm tự do, công bằng và trách nhiệm.

Cách thế giới đối phó với thách thức này không chỉ quyết định ai sẽ dẫn dắt thế kỷ 21, mà còn định hình tương lai của toàn bộ nhân loại. Trong một thế giới ngày càng phức tạp, chỉ có sự khôn ngoan, kiên nhẫn và tầm nhìn dài hạn mới giúp chúng ta vượt qua những biến động hiện tại.