[TẾT NGUYÊN ĐÁN 2025] - ÔNG ĐỒ VÀ LỆ XIN CHỮ ĐẦU NĂM - NÉT ĐẸP VĂN HÓA KHÔNG BAO GIỜ CŨ

Hình ảnh “Ông Đồ” gắn liền với nền khoa cử Nho học, là danh xưng dân gian dành cho những người thi đỗ Tú Tài, trước đây còn gọi là Sinh Đồ. Họ thường mưu sinh bằng nghề dạy học, được gọi là thầy đồ hoặc viết chữ thuê. Trong thời chuyển đổi sang tân học với chữ Quốc ngữ thay thế chữ Hán, nhiều ông đồ không còn đất dụng võ, đành kiếm sống bằng nghề viết chữ bên hè phố. Dù nền văn hóa Nho giáo dần mai một, hình ảnh "Ông Đồ" vẫn được lưu giữ qua các "Phố Ông Đồ" tại Hà Nội, như một cách tôn vinh giá trị văn hóa truyền thống của người Việt. Trong văn hóa dân gian, ông đồ không chỉ là một người viết chữ mà còn là người truyền tải tri thức và đạo lý dân tộc. Mỗi dịp Tết đến xuân về, hình ảnh ông đồ ngồi bên bàn với bút lông, mực tàu, giấy đỏ, cẩn trọng viết từng nét chữ bay bướm đã trở thành một phần không thể thiếu trong không gian ngày Tết, nhất là ở miền Bắc. Những câu đối, chữ thư pháp ông đồ viết không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà còn chứa đựng những lời chúc phúc, ước vọng về may mắn, sức khỏe, tài lộc cho năm mới. Phong tục xin chữ ngày Tết vẫn được duy trì như một nét đẹp truyền thống, thể hiện sự trân trọng tri thức và tinh thần hướng về cội nguồn của người Việt.

Ngày xưa, xin chữ là một sự kiện đặc biệt, được người dân chuẩn bị kỹ lưỡng bằng cách chọn ngày lành, hướng tốt và tìm đến những người thầy mà họ tin tưởng, có nhân cách đáng trân trọng, là tấm gương để noi theo. Người cho chữ phải là những bậc dày công học hành, có thể là thầy đồ dạy học ở những làng quê hoặc những người “có danh với núi sông”. Theo nhà thư pháp Cung Khắc Lược, tục xin chữ đầu năm chính là mong muốn của người xin chữ cho cả một năm mới mang đến những điều may mắn, bình an và phúc thọ tràn đầy. Mỗi bức thư pháp khi hoàn thành là sự giao hòa giữa hai con người đồng điệu – trí tuệ của người cho chữ và tâm hồn của người xin chữ. Ngày nay, cùng với tục khai bút đầu năm, xin chữ ngày xuân vẫn là một thú vui tao nhã của người Việt, chứa đựng những ước vọng về một năm mới thuận hòa, may mắn và bình an. Đây là nét đẹp văn hóa bắt nguồn từ truyền thống hiếu học, trọng chữ nghĩa và đề cao tri thức của dân tộc ta. Mỗi chữ được viết nên không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật thư pháp, mà còn thể hiện tấm lòng, tính cách, tâm hồn và sự sáng tạo của người viết. Chữ có thể được chọn theo nguyện vọng của người xin hoặc do người cho chữ tùy vào sự thấu hiểu và nhận định của mình. Những nét mực uyển chuyển chứa đựng ước vọng về một năm mới hạnh phúc, thành công và phát đạt. Nội dung xin chữ đầu năm luôn mang ý nghĩa tốt đẹp, thể hiện mong cầu về Phúc, Lộc, Thọ, An, Phát, Thịnh... Bên cạnh việc cầu may, người ta còn muốn học hỏi đức độ, tài năng từ người cho chữ, coi chữ như một lời răn mình sống đúng đạo lý. Điều này minh chứng cho truyền thống hiếu học, trọng tri thức của người Việt, góp phần giữ gìn giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc qua bao thế hệ.

Phong tục xin chữ đầu năm không chỉ gói gọn trong các gia đình có truyền thống nho học, mà đã trở thành một nét văn hóa chung, được mọi tầng lớp nhân dân yêu thích và gìn giữ. Những ông đồ ngày nay không chỉ viết chữ trên giấy đỏ hay giấy trắng truyền thống mà còn sáng tạo trên nhiều chất liệu khác như vải, tranh ảnh nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của người dân. Trong các sự kiện, dịp lễ Tết, hình ảnh ông đồ hiện đại với khăn xếp, áo dài xuất hiện ngày càng nhiều, thậm chí là những người trẻ tuổi, thể hiện sự tiếp nối một truyền thống tốt đẹp của cha ông. Văn hóa cho chữ ngày Tết đang dần trở thành một nét sinh hoạt quen thuộc, là món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân Việt Nam. Hình ảnh ông đồ ngồi viết chữ trong những ngày đầu năm không chỉ là sự tái hiện của một phong tục cổ truyền mà còn là cách để người dân duy trì những giá trị văn hóa lâu đời. Việc giữ gìn và phát huy phong tục này giúp các thế hệ trẻ hiểu và trân trọng hơn về nguồn cội, về những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc. Dù xã hội hiện đại ngày càng phát triển, lệ xin chữ đầu năm vẫn được gìn giữ và phát huy, trở thành một biểu tượng của sự kết nối giữa các thế hệ, giữa truyền thống và hiện đại. Mỗi câu đối, mỗi nét chữ thư pháp không chỉ mang ý nghĩa chúc phúc cho năm mới, mà còn là sự gắn kết với lịch sử, với những giá trị văn hóa mà ông cha ta đã dày công vun đắp.

Ông đồ và lệ xin chữ đầu năm là một phần không thể thiếu trong không khí Tết Nguyên Đán, đặc biệt là đối với người dân miền Bắc. Đây là phong tục truyền thống mang đậm ý nghĩa văn hóa, thể hiện sự kính trọng đối với chữ nghĩa, trí thức và những giá trị nhân văn sâu sắc. Xin chữ đầu năm không chỉ đơn thuần là hành động cầu may mắn, tài lộc, mà còn là dịp để người dân kết nối quá khứ với hiện tại, tôn vinh giá trị của tri thức và giữ gìn nét đẹp văn hóa dân tộc. Phong tục này đã, đang và sẽ tiếp tục là một phần không thể thay thế trong bản sắc văn hóa dân tộc.