TẠI SAO ANH KHÔNG SỬ DỤNG ĐỒNG TIỀN CHUNG CHÂU ÂU - EURO ?

Trong đó, Bảng Anh được neo với Đồng Mark (Tây Đức) theo tỷ giá cố định 1GBP = 2.95DEM.

Vào thời điểm này, nền kinh tế của Anh đang rơi vào tình trạng suy yếu và có khả năng xảy ra khủng hoảng. Năm 1991 và 1992, tăng trưởng kinh tế (GDP) âm, lần lượt là (-2.2%) và (-1.0%).

Hoạt động của các nhà đầu cơ và sự bất lực trong chính sách của chính phủ

Liên bang Xô Viết chính thứ tan rã vào ngày 26/12/1989 kéo theo sự sụp đổ của hệ thống xã hội chủ nghĩa trên khắp Châu Âu. Sau 28 năm tồn tại, bức tường Berlin – biểu tượng của Chủ nghĩa xã hội tại Đức, sụp đổ vào ngày 9/11/1989, nước Đức chính thức được thống nhất từ Đông Đức và Tây Đức.

Về khía cạnh kinh tế, Đồng Mark của Tây Đức được chọn là đồng tiền chung cho đất nước. Vào thời điểm đó, 1 đồng Mark của Tây Đức đổi được 4 đồng Mark của Đông Đức. Tình hình lạm phát tại Đức tăng cao do người dân ở Đông Đức (cũ) đổ xô đi đổi từ Mark Đông Đức sang Mark Tây Đức. Để tránh được ảnh hưởng của lạm phát cao đến nền kinh tế mới được thống nhất của mình, chính quyền Đức đã phải thực hiện chính sách tài khóa mở rộng nhằm hỗ trợ miền Đông, kết hợp chính sách tiền tệ thắt chặt để ngăn chặn lạm phát. Điều này dẫn đến lãi suất Mark Đức tăng lên, thu hút được nguồn đầu tư từ bên ngoài vào trong nước, đồng thời khuyến khích người dân gửi tiền vào hệ thống ngân hàng để hưởng lãi suất. Vì vậy Mark Đức lên giá và Bảng Anh, do phải neo cố định vào đồng Mark Đức, nên buộc phải nâng giá lên. Bảng Anh lên giá, có giá trị thực cao hơn so với các đồng tiền khác ngoài khối như Dollar Mỹ hay Yên Nhật.

Tại Anh, đồng tiền lên giá đã làm cho cán cân vãng lai bị thâm hụt nghiêm trọng khi mà xuất khẩu hàng hóa và nhập khẩu vốn có xu hướng giảm, trong khi nhập khẩu hàng hóa lại tăng lên. Tình trạng này kéo dài trong một thời gian, và các nhà đầu cơ đã nhận định rằng nước Anh đang cố duy trì mức lãi suất thấp sẽ không thể cầm cự được lâu và buộc phải phá giá đồng tiền nước mình để cân bằng cán cân thanh toán và ổn định lại tình hình kinh tế.

Chính vì vậy, các nhà đầu cơ đã quyết định hành động bằng cách vay Bảng mua Mark, kết hợp đầu tư vào các hợp đồng tương lai và quyền chọn. Đến đầu tháng 9 năm 1992, giới đầu cơ nhanh chóng tiến hành bán và bán khống Bảng Anh ra khi nó còn có giá. Hành động đầu cơ ồ ạt này khiến Bảng Anh mất giá cực nhanh do trên thị trường, cung vượt quá cầu. Ngày 15 tháng 9, Bảng Anh mất giá quá 2,25%.

Trước tình thế này, Ngân hàng Trung ương Anh chỉ có 2 lựa chọn :

Thứ nhất, để ổn định thị trường tiền tệ trong nước và duy trì tỷ giá cố định theo yêu cầu khi gia nhập ERM, Ngân hàng Anh đã quyết định vay thêm 20 tỉ Mark Đức (DEM) để mua vào Bảng Anh (GBP) đang dư thừa trên thị trường do lượng dự trữ trong nước không đủ nhằm bảo duy trì mức tỉ giá 1GBP = 2.95DEM. Tuy nhiên, NHTW Đức muốn kìm hãm mức lạm phát cho nước mình nên đã hạn chế bán Mark ra thị trường. Nỗ lực can thiệp trực tiếp vào thị trường ngoại hối của chính phủ Anh trở nên vô hiệu.

Thứ hai, NHTW Anh quyết định  tăng  lãi  suất  cho  đồng  Bảng  Anh  nhằm  khuyến  khích  đầu  tư vào đồng Bảng. Ngày 16/9/1992 chính phủ Anh chính thức thông báo tăng lãi suất đồng bảng Anh từ 10% đến 12%, sau đó lại tiếp tục tăng tới 15%, đây là mức lãi suất cao kỷ lục, do ngân hàng TW Anh không có đủ lượng dự trữ đồng DEM để giữ ấn định mức giá neo 2.95DEM/GBP. Thế  nhưng, điều này chỉ chứng tỏ rằng, Chính phủ và  NHTW Anh đã hoàn toàn bất lực trong việc giải quyết cuộc khủng hoảng, và càng khiến những nhà đầu tư mất niềm tin. Không thể mạo hiểm tài sản của mình để đánh đổi rủi ro mất giá đồng Bảng Anh đang hiển hiện trước mắt, các nhà đầu tư tiếp tục bán bảng Anh để mua Mark, khiến Anh buộc phải đi đến quyết định thả nổi hoàn toàn đồng nội tệ.Nước Anh và hậu quả của khủng hoảng đồng Bảng Anh nắm 1992Theo tính toán của Bộ Tài chính Anh (1997) thì trong ngày thứ Tư đen tối 16/9/1992, nước Anh đã thua lỗ đến 3,4 tỉ Bảng (tương đương 5,66 tỉ USD – theo tỉ giá hiện nay).

Qua biểu đồ, có thể thấy, trước khi khủng hoảng xảy ra, Anh có thặng dư tài khoản vãng lai, nhưng khi sau khủng hoảng thì Anh thâm hụt cán cân thanh toán ( gần 2,5 tỉ Bảng Anh – 1992 ).
Sự kiện "Black Wednesday" chứng kiến tỷ lệ lãi suất nhảy vọt từ 10% lên 12% và cuối cùng là 15% trong một nỗ lực vô ích nhằm cứu vãn tỷ giá đồng bảng không bị rớt khỏi các mức giới hạn của Cơ chế tỷ giá Châu Âu. Tỷ giá ngoại hối sa xuống £1 = DM2,40 . Tức là đồng Bảng đã bị mất giá tới 20% so với trước khi khủng hoảng xảy ra, thay đổi lớn hơn nhiều so với mức 6% theo qui định của ERM.  Và kết quả là Anh chính thức rút khỏi ERM vào ngày 16/9/1992.

Sau khủng hoảng, nước Anh không còn phụ thuộc vào các qui định tỷ giá trước đây, thì đồng Bảng đã tự điều tiết theo cơ chế cung-cầu. Chính vì nhờ tỷ giá thấp, khuyến khích xuất khẩu, giảm nhập khẩu, nên kinh tế nước Anh tăng trưởng trở lại, chấm dứt thời kì suy thoái.

Sau này, người Anh đã coi ngày 16/9/1992 là “Golden Wednesday” hay “White Wednesday” thay vì “Black Wednesday” vì đây chính là cột mốc đưa nước Anh ra khỏi cơ chế, tổ chức đã kìm hãm sự phát triển của nền kinh tế. Đó là lý do giải thích vì sao ngày nay nước Anh không trong khu vực sử dụng đồng tiền chung Châu Âu EURO.