Dưới đây chỉ là phần tóm tắt cực kì ngắn gọn, hay có thể nói chưa bằng 1/10,000 của bài sử thi Ramayana, tui chỉ tóm tắt ý chính của truyện, không nêu toàn bộ nhân vật, tình tiết, mà chỉ nêu những nhân vật nổi bật và đóng góp vào mạch truyện chính

Phần 1: Bala Kanda – Thời Thơ Ấu của Rama

Rama là con trai của Vua Dasharatha và Vương hậu Kausalya. Vua Dasharatha có ba người vợ: Kausalya, Kaikeyi và Sumitra, và trong một buổi lễ hiến tế, ông cầu xin thần linh ban cho những đứa con. Sau đó, các vợ của vua sinh được bốn hoàng tử: Rama (con của Kausalya), Bharata (con của Kaikeyi), Lakshmana và Shatrughna (con của Sumitra). Rama là hoàng tử ưu tú, nổi bật trong tất cả các phương diện từ trí tuệ, sức mạnh đến sự hiền hậu.
Một ngày, Vua Janaka tổ chức một cuộc thi để tìm kiếm người chồng xứng đáng cho con gái mình, Sita. Cuộc thi là một thử thách lớn: ai có thể bắn cung chiếc cung của thần Shiva, sẽ được lấy Sita làm vợ. Rama là người duy nhất có thể bắn trúng chiếc cung, và Sita trở thành vợ của anh.
Tuy nhiên, câu chuyện không chỉ đơn giản là một câu chuyện tình yêu. Câu chuyện bắt đầu có những biến cố khi Vua Dasharatha quyết định giao ngai vàng cho Rama, truyền ngôi cho con trai trưởng. Nhưng Vương hậu Kaikeyi (vợ thứ hai của vua) vì sự thao túng của người hầu của bà, Manthara, đã yêu cầu vua Dasharatha phải đày Rama đến rừng trong 14 năm và trao ngôi cho con trai bà, Bharata. Mặc dù rất đau lòng, Rama vẫn chấp nhận mệnh lệnh của cha mình và lên đường cùng vợ Sita và em trai Lakshmana. Sự hy sinh này là hình mẫu về lòng trung thành và nghĩa vụ.

Phần 2: Ayodhya Kanda – Cuộc Sống Tại Ayodhya

Sau khi Rama lên đường, Bharata (em trai của Rama) không chấp nhận sự bất công này và quay trở lại Ayodhya để mời Rama về. Tuy nhiên, Rama từ chối và khẳng định rằng anh phải thực hiện lời hứa của mình với cha. Bharata không có sự lựa chọn nào khác ngoài việc giữ ngai vàng nhưng chỉ coi đó là của Rama và đặt đôi dép của Rama trên ngai vàng như dấu hiệu của sự kế vị hợp pháp.
Trong suốt phần này, ta thấy một thông điệp sâu sắc về việc làm tròn nghĩa vụ và sự chấp nhận hy sinh vì lợi ích của gia đình và dân tộc.

Phần 3: Aranya Kanda – Cuộc Sống Trong Rừng

Trong rừng, Rama, Sita và Lakshmana trải qua những năm tháng khó khăn. Họ gặp gỡ nhiều người, bao gồm các rishi (hiền triết) và demon (quái vật), nhưng cuộc sống yên bình của họ bị phá vỡ khi Surpanakha, chị gái của quỷ vương Ravana, gặp Rama và muốn cưới anh. Rama từ chối và sau đó, Lakshmana cắt mũi và tai của Surpanakha để ngăn cản cô ta làm hại Sita.
Quá tức giận, Surpanakha dẫn Ravana đến gặp Sita. Ravana, muốn trả thù và thỏa mãn lòng tham, quyết định bắt cóc Sita. Hắn đã lừa Sita bằng cách tạo ra một con hươu vàng mà cô ta yêu thích, và khi Rama và Lakshmana đi đuổi theo con vật, Ravana đã bắt cóc Sita. Sita bị đưa về Lanka, nơi Ravana giam giữ cô trong cung điện của mình.

Phần 4: Kishkindha Kanda – Liên Minh Với Sugriva

Trong hành trình tìm Sita, Rama và Lakshmana gặp Sugriva, vua của loài vượn, người đang bị người anh trai Vali chiếm đoạt vương quốc của mình. Sugriva và Rama kết giao, hứa giúp nhau tìm Sita và lấy lại vương quốc của Sugriva. Để giúp Sugriva, Rama giết Vali trong một trận chiến, điều này giúp Sugriva lấy lại vương quyền.
Sugriva sau đó huy động quân đội loài vượn và bắt đầu tìm kiếm Sita. Hanuman, một chiến binh vượn vĩ đại và trung thành của Sugriva, sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc tìm kiếm Sita.

Phần 5: Sundara Kanda – Hành Trình Của Hanuman

Hanuman, một chiến binh vượn không thể đánh bại, nhảy qua đại dương đến Lanka. Anh gặp Sita, đang bị giam cầm trong một vườn cây, và an ủi cô. Hanuman giao cho Sita chiếc nhẫn của Rama và hứa sẽ giải cứu cô. Trước khi rời khỏi Lanka, Hanuman phá hủy một phần thành phố bằng cách đốt cháy đuôi của mình, để lại dấu ấn của sự khiêu khích và quyết tâm.

Phần 6: Yuddha Kanda – Cuộc Chiến Lớn

Rama, cùng với quân đội vượn, chuẩn bị tấn công Lanka. Cuộc chiến giữa quân đội của Rama và Ravana kéo dài, và nhiều anh hùng tham gia vào trận chiến. Trong cuộc chiến, Ravana là một đối thủ mạnh mẽ, nhưng cuối cùng, Rama bằng sự trợ giúp của các thần linh và sự dũng cảm của các đồng minh như Hanuman, Sugriva, và các chiến binh vượn đã giết được Ravana.
Rama sau đó giải thoát Sita và đưa cô trở lại cùng mình.

Phần 7: Uttara Kanda – Sự Trở Lại và Kết Thúc

Sau khi trở lại Ayodhya, Rama được chào đón như một vị anh hùng. Tuy nhiên, mặc dù Sita đã chứng minh sự trong sạch của mình khi bước qua ngọn lửa để chứng minh rằng cô không bị ô uế bởi Ravana, sự đàm tiếu của dân chúng về phẩm hạnh của cô khiến Rama quyết định đày Sita một lần nữa vào rừng.
Sita, trong nỗi đau lòng, sinh ra hai người con của Rama, Lava và Kusha. Sau đó, họ trở lại Ayodhya, nơi Rama nhận ra và yêu thương con của mình. Rama hoàn thành nhiệm vụ của mình và, khi mọi sự đã kết thúc, anh quyết định trở về thiên đàng. Câu chuyện kết thúc bằng sự thăng thiên của Rama và sự trở lại của anh với cõi thần thánh.