Tại sao Utopia hiện đại lại thất bại — Nhưng Protopia siêu hiện đại có thể không?
Trước hết để đi sâu vào bài viết này, tôi nghĩ là chúng ta nên tìm hiểu định nghĩa của Utopia, Eutopia và Protopia là như thế nào, vì đây là một bài viết tôi dịch thuật lại từ trang Medium của tác giả Hanzi và cũng là bài viết đầu tiên của tôi trên Spiderum nên cũng rất mong đây là dịp để tôi thỏa mãn con chữ của chính mình.
<i>Xã hội Utopia (Nguồn: t4.ftcdn.net)</i>
Xã hội Utopia (Nguồn: t4.ftcdn.net)

Giới thiệu: Utopia, Eutopia và Protopia

Trước tiên chúng ta cần phải hiểu ba định nghĩa phía trên là gì?
Utopia có nghĩa không nơi nào cả và chỉ trạng thái tĩnh hoàn hảo giữa văn hóa và chính trị xã hội khi đã đạt tới mức tối ưu nhất có thể.
<i>Utopia là xã hội với trạng thái tĩnh giữa văn hoá và chính trị (Nguồn: behance.com)</i>
Utopia là xã hội với trạng thái tĩnh giữa văn hoá và chính trị (Nguồn: behance.com)
Mặc dù Utopia nghe có vẻ mơ hồ và mơ mộng nhưng đây là một trạng thái hoàn hảo nhất mà xã hội này hướng tới. Vì vậy, sẽ có sự khác biệt giữa hiện tại đen tối và tương lai tốt đẹp cũng như con đường từ bóng tối đến ánh sáng.
Điều này mang tính chất ý thức hệ nhiều hơn khi nhìn nhận theo một khuôn mẫu về đúng và sai (ví dụ như văn hóa tư bản u ám của ngày hôm nay, chính sách xã hội chủ nghĩa nhân văn của ngày mai; tư bản lạnh lùng và tàn ác của ngày hôm nay, sự thoải mái sinh thái của ngày mai...).
Eutopia - khác với Utopia bạn sẽ phải phát âm thêm chữ E, đây là một từ mới ngày càng phổ biến nhằm thay thế cho Utopia; nó có nghĩa là "nơi tốt lành" (bộ phim hài sitcom trên Netflix có chủ đề triết học "The Good Place" đã phản ánh sự thay đổi này trong cách chúng ta mơ tưởng về thế giới tốt đẹp hơn như thế nào). Ở bộ phim bạn sẽ gặp phải những vấn đề tương tự như Utopia, nhưng những gì bạn xem là "tốt" thì tôi có thể thấy đó là "xấu" hoặc ngược lại.
<i>Bộ phim The Good Place được lấy ý tưởng điển hình cho Eutopia (Nguồn: cdn.vox-cdn.com)</i>
Bộ phim The Good Place được lấy ý tưởng điển hình cho Eutopia (Nguồn: cdn.vox-cdn.com)
Protopia là thuật ngữ gần đây được nêu lên bởi nhà tiên tri tương lai Kevin Kelly, định nghĩa này trái ngược hoàn toàn với "Dystopia". Trong Dystopia, con người bị mắc kẹt trong một mô hình đau khổ lặp đi lặp lại giống như trích dẫn của Geogre Orwell (1984): "Chân đè lên khuôn mặt con người mãi mãi."
<i>Geogre Orwell (Nguồn: www.bl.uk/britishlibrary)</i>
Geogre Orwell (Nguồn: www.bl.uk/britishlibrary)
Xã hội Protopian là một nơi mà con người được tự do thoát khỏi những vướng mắc hằng ngày và có thể chủ động làm việc để cải thiện cuộc sống. Đây là một hình thức mơ ước về sự biến đổi xã hội được diễn đạt cẩn thận hơn và được lấy làm sức sáng tạo của rất nhiều nhà làm phim hiện đại.
Hạn chế đề cập đến việc "mọi thứ sẽ tốt đẹp cho tất cả mọi người" mà xã hội siêu hiện đại không tập trung vào trạng thái của một thời điểm nhất định thay vào đó là khả năng chung để dịch chuyển theo hướng mong muốn lẫn nhau. Tóm gọn lại, một xã hội Protopian là một xã hội có khả năng trở nên tốt hơn dần dần nhờ sự tự do của con người với xã hội đó.

Utopia: Hiện đại - Eutopia: Sau hiện đại - Protopia: siêu hiện đại

Utopia hướng đến "dự án hiện đại" và là sự phát triển của chủ nghĩa lý trí từ thế kỷ 15. Eutopia hướng đến sự phê phán của thời kỳ sau hiện đại, nhiều nghệ sĩ và những nhà tri thức đã phân tích một cách chi tiết công trình hiện đại từ thế kỷ 19. Protopia liên quan đến những gì gọi là sự tổng hợp của xã hội siêu hiện đại (sự cộng gộp giữa tư tưởng hiện đại và sau hiện đại), đây chính những dòng văn hóa đang phát triển trong thế giới kỹ thuật số ngày nay.
Theo ý kiến của tác giả Hanzi: "Protopia là sự tổng hợp mâu thuẫn giữa "không nơi nào" và "nơi tốt đẹp" tức Utopia và Eutopia. Hazi lấy định nghĩa này từ Kelly và mở rộng nó hơn rồi mời mọi người cùng chia sẻ giấc mơ chung của mình.
<i>Protopia - xã hội siêu hiện đại (Nguồn: behance)</i>
Protopia - xã hội siêu hiện đại (Nguồn: behance)
Protopia đại diện tập hợp lớn các dự án liên kết của những nhà hoạt động, nhà tư tưởng và thực hành gia trên khắp thế giới, những người đang cố gắng đóng góp cho sự thay đổi cần thiết và mong muốn của xã hội trong tương lai.
Trong bài viết này Hanzi dành một lời kêu gọi đến những người theo trường phái Metamodern - siêu hiện đại hãy tập trung vào dự án Protopian vì đây là một dự án nằm ở ngã ba giữa sự thật và hư cấu.
Do vậy, hãy xác định đúng đâu là Protopia vì đây là một sự đoàn kết khá trừu tượng đòi hỏi xã hội phải vận động dựa theo sức tưởng tượng rất nhiều vì phần lớn các mô hình công nghệ đang thay đổi của thế giới, thì chúng ta cần quay trở lại Utopia và Eutopia.
Phần 2 sẽ được lên sóng tiếp, mọi người comment và cho ý kiến nha!!!
6:30am - 14/4/2023 - Biên dịch bởi Chopandchat