[Stoicism] - Dịch Seneca (37): Về tác dụng của lời tuyên thệ với mục tiêu ta đã chọn, và cách thức một người có thể hoàn thành nó

Lời tựa: 
             
Như đã giới thiệu trong series, Seneca thực sự là nguồn cảm hứng Stoicism của mình. Đọc Seneca không chỉ là về triết học mà còn là một trải nghiệm nghệ thuật, khi những bài học, triết lý quan trọng được phản ánh qua những hình ảnh quen thuộc, bình dị và đời thường, thể hiện cái tinh tế trong quan sát của một thiên tài với sự từng trải của cuộc đời. 
                                         
Với hy vọng giới thiệu Stoicism đến với các bạn trẻ Việt Nam, xin gửi tới các bạn bản dịch những bức thư quan trọng nhất trong cuốn "Moral Letters to Lucilius", tác phẩm đã làm nên tên tuổi của Seneca và là một trong bộ ba cuốn sách nền tảng của Stoicism.  
                                                  
Do không phải anh dịch thuật, nên bản dịch này hoàn toàn tập trung vào việc truyền tải thông điệp và hy vọng có thể giúp bạn cảm thấy dễ dàng hơn trong việc tiếp cận với bản tiếng Anh, để có thể thấy cái hay cái đẹp trong việc sử dụng ngôn từ của Seneca (dù thực ra bản tiếng Anh cũng chỉ là một bản dịch). Một anh bạn người Ý của mình đã chia sẻ Seneca được đưa vào chương trình giảng dạy tại Ý như một bậc thầy về việc sử dụng ngôn từ. Vì vậy, xin cam đoan tất cả những gì khiến bạn cảm thấy trúc trắc từ bản dịch là bởi khả năng hạn chế của mình, và rất mong nhận được đóng góp của các cao nhân để bản dịch được hoàn thiện hơn. 

Bức thư số 37

Bạn nghĩ thử xem, khó mà kể tên một ai nhớ được khi nào và bằng cách nào anh ta bắt đầu muốn thứ anh ta đang muốn. Người ta thường không cân nhắc động cơ của mình, mà thay vào đó thường bị chi phối bởi ý muốn nhất thời. Đôi khi chúng ta làm chủ vận mệnh, nhưng cũng thường xuyên để cho vận mệnh chiếm quyền kiểm soát. Thật hổ thẹn khi, thay vì bước tiếp theo con đường mình đã chọn, ta để bản thân lạc lối và bị cuốn đi (trong vô thức), chỉ để lúc sau, giữa bộn bề mọi thứ, ta tự hỏi: "Tại sao mình lại rơi vào tình thế này?".

From Seneca to Lucilius
Greetings
1 There is no better way of binding yourself to excellence of mind than the promise you have given, the oath of enlistment you have sworn: to be an excellent man. Only as a joke will anyone tell you that this is a soft and easy branch of service. I don’t want you to be deceived. Th e words of this most honorable pledge are the same as that other most shameful one: “to be burned, to be bound, to be slain with the sword.”* 2 Those who hire themselves out as gladiators, and pay in blood for their food and drink, are under contract to suffer those things even against their will; you are under contract to suffer them willingly and of your own volition. Th ey have the option of lowering their weapons and testing the mercy of the crowd; you will not lower yours or beg for your life. You must die on your feet, unconquered. What is the use of winning yourself a few extra days or years? Once born, we have no possibility of reprieve.

3 “How, then,” you ask, “may I get my discharge?” You cannot escape the requirements, but you can conquer them. “Strength finds a way,”* and philosophy will give you that strength.° Deliver yourself to philosophy if you wish to be safe, to be tranquil, to be happy, and, what matters most, if you wish to be free. Th ere is no other way you can gain your freedom.

4 Foolishness is low, despised, vile, slavish, subject to numerous violent emotions. Th ese last are grievous masters, ruling you sometimes by turns, sometimes all together. Wisdom rids you of them; wisdom alone is liberty. Th ere is but one road that leads to it, and that is a straight one. You will not go astray; go forward with confident step. If you wish to make all things subject to you, make yourself subject to reason. Once reason is your ruler, you will be ruler of many. From reason you will learn what to take on, and how; you will not just stumble upon things.

5 There is no one you can name who knows how he began to want what he now wants. People are not led by their intentions but jerked about by whims. Sometimes we make the best of fortune, but just as often fortune gets the better of us. It is shameful to drift rather than to go forward; shameful to fi nd oneself in the midst of a whirlwind of events and ask, astonished, “How did I get here?”.

Farewell.

Trần Việt Anh - STK: 0451000364912 (Vietcombank chi nhánh Thành Công, Hà Nội)

Các bài viết khác của tác giả: