Lời tựa:
                      
Như đã giới thiệu trong series, Seneca thực sự là nguồn cảm hứng Stoicism của mình. Đọc Seneca không chỉ là về triết học mà còn là một trải nghiệm nghệ thuật, khi những bài học, triết lý quan trọng được phản ánh qua những hình ảnh quen thuộc, bình dị và đời thường, thể hiện cái tinh tế trong quan sát của một thiên tài với sự từng trải của cuộc đời.
                                          
Với hy vọng giới thiệu Stoicism đến với các bạn trẻ Việt Nam, xin gửi tới các bạn bản dịch những bức thư quan trọng nhất trong cuốn "Moral Letters to Lucilius", tác phẩm đã làm nên tên tuổi của Seneca và là một trong bộ ba cuốn sách nền tảng của Stoicism.    
                                                        
Do không phải anh dịch thuật, nên bản dịch này hoàn toàn tập trung vào việc truyền tải thông điệp và hy vọng có thể giúp bạn cảm thấy dễ dàng hơn trong việc tiếp cận với bản tiếng Anh, để có thể thấy cái hay cái đẹp trong việc sử dụng ngôn từ của Seneca (dù thực ra bản tiếng Anh cũng chỉ là một bản dịch). Một anh bạn người Ý của mình đã chia sẻ Seneca được đưa vào chương trình giảng dạy tại Ý như một bậc thầy về việc sử dụng ngôn từ. Vì vậy, xin cam đoan tất cả những gì khiến bạn cảm thấy trúc trắc từ bản dịch là bởi khả năng hạn chế của mình, và rất mong nhận được đóng góp của các cao nhân để bản dịch được hoàn thiện hơn. 
Lưu ý: vì một số lý do như nội dung không còn quá sát và cần thiết với thời hiện tại, mình sẽ không dịch 4 bức số 58, 85, 92, và 95 nhé. Nếu bạn nào muốn tìm hiểu thêm thì bản tiếng Anh có sẵn trên Wiki, hay có thể nhắn cho mình mình sẽ gửi bản pdf sách.
Bạn có thể đọc trước giới thiệu về Seneca ở đây:

Bức thư số 103

Bạn thân mến!
Tại sao bạn vẫn cứ bận tâm về những thứ có thể sẽ xảy đến với mình, khi đã hiểu rằng chẳng có gì chắc chắn là chúng sẽ xảy ra? Những tai nạn như cháy nhà, sập nhà, và mọi thứ khác mà có thể sẽ xảy đến nhưng hoàn toàn không phải với động cơ là làm hại chính chúng ta. Thay vào đó, hãy dành thời gian để tâm đến những thứ thực sự hướng về ta, bẫy ta, và tìm mọi cách tránh chúng. Dù đúng là những tai nạn như đắm tàu hay bị ném văng ra khỏi khoang xe là vô cùng nguy hiểm, thì chúng cũng rất hiếm. Nhưng những nguy hiểm từ chính con người, đồng loại của ta, lại phổ biến hơn rất nhiều.
Hãy có sự chuẩn bị cho mình trước những nguy hiểm ấy, bạn của tôi. Thực ra, đâu có tai ương nào phổ biến hơn, dai dẳng hơn, quỷ quyệt nham hiểm hơn. Những trận bão, ta biết sự đe dọa của chúng trước khi chúng đổ bộ; hay với sập nhà, ta có thể nghe được những tiếng nứt gãy lạ; và khói sẽ báo hiệu cháy nổ; nhưng đe dọa từ chính đồng loại của ta thì lại đột ngột, và nhiều khi càng đến gần đối tượng nó lại càng được che đậy cẩn thận. Thật sai lầm khi trông mặt bắt hình dong, tin ngay vào cảm nhận ban đầu của bạn: có biết bao nhiêu kẻ mang hình người nhưng lòng lang dạ sói. Sự khác biệt ở đây là với sói hay các con vật hoang dã khác, đòn tấn công đầu tiên là dữ tợn nhất. Chúng sẽ không để ta đi qua rồi mới tấn công ta. Thực ra, chúng cũng không mấy khi tự dưng gây nguy hại cho ta trừ khi bị ép buộc, khi đói hay nỗi sợ khiến chúng phải chống lại ta. Nhưng rất nhiều người lại hoàn toàn thỏa mãn với việc hủy hoại chính đồng loại của mình.
Đọc thêm:
Việc suy ngẫm những nguy hiểm bạn có thể gặp phải từ người khác, xét một khía cạnh nào đó, cũng giúp bạn hiểu hơn về trách nhiệm của mỗi người với đồng loại của mình. Hãy cẩn trọng để kẻ khác không thể làm hại bạn, nhưng cũng để bạn không vô tình làm hại đến ai. Bạn nên cho thấy sự vui mừng trước thành công của người khác, đồng cảm với người phạm sai lầm hay thất bại, và nghĩ kỹ trước khi bạn đưa tay ra giúp hay thu mình lại để đề phòng trước một người.
Nếu sống như vậy, bạn sẽ được gì? Dù nó không thể đảm bảo bạn sẽ tránh được hoàn toàn mọi nguy hiểm, nhưng bạn sẽ tránh được việc bị bất ngờ bởi chúng. Và hãy thu mình lại để rèn luyện triết nhiều nhất có thể. Triết sẽ bảo vệ bạn; bạn sẽ an toàn, hay ít nhất là an toàn hơn, trong sự bao bọc của triết. Người ta chỉ tấn công nhau khi họ cùng đi chung trên một con đường (hẹp).
Nhưng đồng thời, hãy tránh khoe khoang về việc theo đuổi triết của mình. Rất nhiều người đã tự đưa mình vào nguy hiểm khi đần độn lấy làm tự hào vì điều ấy. Hãy khắc cốt ghi tâm rằng mục đích của triết là để loại bỏ những sai lầm thói xấu của chính bản thân mình, chứ không phải để chỉ trích những thứ đó ở người khác. Bạn không nên khiến triết trở nên xa cách với lối sống phổ biến xung quanh, và cũng không nên biến nó thành một thứ quyền lực để kết tội mọi thứ không đúng với nó. Bởi vì một người hoàn toàn có thể luyện tập để có được sự thông thái một cách âm thầm, không ai biết đến, không phô trương, cũng như không dấy lên sự thù hận ghét bỏ từ người khác.
Tạm biệt!
A Dreamer
*******
Đặt mua sách Seneca tại:
Bản tiếng Anh:
From Seneca to Lucilius
Greetings
1 Why are you keeping a lookout for things that may possibly happen
to you, but may very well not happen? I am talking about fi res, collapse of buildings, and other things that do come our way but are
not intended to do us harm. Keep an eye, rather, on things that do
have it in for us and lay traps for us, and avoid those. Although accidents
like shipwreck and being thrown from a carriage are serious
enough, they are infrequent. It’s the danger that one human can do
to another that is a daily occurrence.
Equip yourself against this and focus on this. No calamity is
more common, none more persistent, none more insidious. 2 Storms
threaten before they surge, buildings creak before they collapse, and
smoke gives warning of fi re; but damage caused by human beings is
immediate, and the closer it comes the more carefully it is hidden.
It’s a mistake to trust the faces of the people you meet: they have the
appearance of human beings but the character of wild animals, except
that with animals it is the fi rst attack that is the most dangerous. Th ey
don’t pass people by and then turn and pursue them. Th ey are never
provoked to do injury except under compulsion, when hunger or fear
forces them to fi ght. One human being, on the other hand, positively
likes to destroy another.
3 Still, when you consider what dangers you may be in from other
people, you should also be thinking about people’s responsibilities
to one another. Keep an eye on one person to avoid being hurt by
him, on another to avoid hurting him. You should show pleasure at
everyone’s successes, feel for them when their aff airs go wrong, remembering
when you should be forthcoming and when you should
be wary instead.
4 By living like this, what will you gain? You will not necessarily
escape harm, but you will avoid being caught unawares. Withdraw
into philosophy as much as you can. Philosophy will protect you; you
will be safe, or at least safer, in philosophy’s sanctuary. People only
knock into one another when they are walking on the same path.
5 But you should not brag about your philosophy. Many people
have been put in danger by crassly boasting about it. You should use
philosophy to remove your faults, not to criticize other people’s. You
should not distance philosophy from the general way of the world,
nor let it seem to be condemning everything that it refrains from doing
itself. It’s possible to practice wisdom without parade and without
incurring resentment.
Farewell.
Bạn nào có tâm muốn ủng hộ mình, chỉ xin ủng hộ Spiderum là mình vui rồi :)

Trần Việt Anh - STK: 0451000364912 (Vietcombank chi nhánh Thành Công, Hà Nội)

Các bài viết khác của tác giả: