[Song ngữ] Gốm sứ Việt Nam - La céramique du Vietnam
Việt Nam là một trong những quốc gia có nghề gốm xuất hiện khá sớm. Theo các tài liệu cổ, gốm đã xuất hiện ở Việt Nam một vạn năm trước...
Việt Nam là một trong những quốc gia có nghề gốm xuất hiện khá sớm. Theo các tài liệu cổ, gốm đã xuất hiện ở Việt Nam một vạn năm trước đây. Sau đây, xin nêu vài nét khái quát sự có mặt của gốm qua quá trình phát triển lịch sử đất nước.
Le Vietnam est l’un des pays où il existe la fabrication de la céramique très tôt. Selon les documents anciens, la céramique apparaît au Vietnam depuis 10000 ans. Voici quelques caractéristiques générales sur la présence de la céramique à travers l’histoire du pays.
Thời tiền sử Những sản phẩm đất nung được phát hiện cho thấy ở giai đoạn đầu thường thô có pha lẫn cát hoặc các tạp chất khác, được nặn bằng tay, hoa văn đơn giản ở phía ngoài như các vạch chéo, vân sóng, vân chải răng lược … Các hoa văn này được tạo ra khi sản phẩm còn ướt, một số được tạo bằng bàn dập hoặc dùng que nhọn để vẽ, vạch.
À l’époque préhistorique, les produits en terre cuite sont découverts, ils sont mélangés grossièrement avec des sables et d’autres impuretés, moulées à main avec des ornements simples comme les vagues, les guillochis, … Ces ornements sont créés lorsque le produit est encore mouillé.
Các nhà chuyên môn cho rằng trong suốt thời gian dài, từ lúc phát minh ra đồ gốm tới đầu thời kỳ đồ đồng, phần lớn gốm được hình thành bởi bàn tay của phụ nữ (vân tay để lại trên sản phẩm cho thấy điều đó); được nung ngoài trời, nhiệt độ thường dưới 700°C. Các sản phẩm gốm thời kỳ này là đồ đựng, đồ đun nấu, về cuối ta thấy xuất hiện thêm các loại đồ dùng để ăn uống, trang sức.
Selon les experts, pendant longtemps, de l'invention de la céramique au début de l’âge du bronze, le majorité des céramiques est fabriqué par la main des femmes (les empreintes restées sur les produits le prouvent), cuit en plein air, la température est de moins 700 °C. Les céramiques à cette époque sont les récipients, les objets de la cuisine, et les objets pour manger apparus à la fin de cet époque.
L’âge du bronze
Ở Việt Nam (cách đây 4 nghìn năm), hầu hết các sản phẩm gốm được hình thành bằng bàn xoay một cách khá thành thạo, do vậy tạo nên sự phong phú của các chủng loại và kiểu dáng sản phẩm: ngoài các sản phẩm đun nấu còn thấy những sản phẩm gốm để chứa đựng, dụng cụ ăn uống, trang sức, công cụ lao động và gốm mỹ thuật. Về trang trí, gốm đất nung chủ yếu có các hoa văn hình họa, nét chìm là chính. Một số sản phẩm được xoa một lớp áo bằng nước đất khác màu nhưng chưa phải men. Các hoa văn trang trí và cách tạo dáng của gốm giai đoạn này có ảnh hưởng đến tạo dáng và trang trí trên đồ đồng cùng thời.
Au Vietnam (il y a 4000 ans), la plupart des céramiques sont fabriqués parfaitement par le plateau tournant, donc il existe la variété de produits et de designs: En plus des produits de la cuisine, on a des autres produits pour contenir, manger, des bijoux. On a aussi des objets de travails et des céramiques d’art. Concernant la décoration, la céramique en terre cuite a principalement des ornements avec les filigranes. Certains produits sont recouverts d’une couche de terre de couleur différente mais non émaillée. Les ornements décorations et la forme des céramiques à cette époque ont affecté les formes et les décorations sur les objets en bronzés en même temps.
L’âge de fer
Gốm đất nung được sản xuất hầu như khắp các vùng trong nước. Chất lượng gốm còn non lửa và vẫn thô sơ nhưng về tạo dáng và trang trí thì chưa có thời kỳ nào đặc sắc và phong phú bằng. Hiện vật thời kỳ này cho thấy nghề gốm vẫn gắn bó với nghề nông nhưng nam giới đã đóng vai trò quan trọng trong quá trình sản xuất.
Les céramiques en terre cuite sont fabriquées partout dans le pays. La qualité des céramique est encore rudimentaire mais la forme et la décoration sont plus distinguées et riches. Les artefacts de cette époque prouvent que la céramique est liée avec l’agriculture mais l’homme a un rôle important dans la processus de la fabrication.
Đến thế kỷ 2 trước Công nguyên Việt Nam bị rơi vào ách thống trị của phong kiến phương Bắc. Nghề gốm tiếp tục phát triển trên vốn kinh nghiệm cổ truyền, có tiếp thu ảnh hưởng của gốm Trung Hoa. Về chủng loại sản phẩm, xuất hiện thêm loại gốm kiến trúc như gạch, ngói. Ngoài ra còn có các tượng động vật nhỏ như lợn, bò với kiểu nặn sơ sài. Phong cách gốm thời kỳ này mang phong cách Hán hoặc kết hợp hoa văn Việt và hoa văn Hán. Nhiều sản phẩm gốm Hán khác được cải biên theo phong cách Việt.
Au 2e siècle avant JC, le Vietnam est tombé dans la domination de la Chine. La fabrication de la céramique a continué à se développer sur la base des expériences traditionnelles en absorbant l’influence de la céramique chinois. Concernant les espèces des produits, il existe d' autres céramiques comme la brique, la tuile. De plus, il y a encore les statues des petits animaux comme le cochon, le bœuf modelé incomplète. Le style de la céramique à cette époque est affecté par le style du chinois mélangeant les ornements vietnamien. Certains céramiques chinois rénovés au style vietnamien.
Sous la dynastie Ly-Tran
Thế kỷ 10 đánh dấu bước ngoặt trong lịch sử Việt Nam. Thời kỳ phục hồi độc lập dân tộc sau hơn mười thế kỷ đô hộ của phong kiến Trung Hoa. Suốt bốn thế kỷ, từ nhà Lý sang nhà Trần, đồ gốm đạt được những thành tựu rực rỡ. Quy mô sản xuất, chủng loại sản phẩm, chất liệu … đều được mở rộng. Nhiều loại men được ứng dụng và ổn định về công nghệ. Đặc biệt men trắng cũng xuất hiện ở thời kỳ này ngoài men tro và men đất. Ba yếu tố cơ bản tạo nên vẻ đẹp của đồ gốm là hình dáng, hoa văn trang trí, men màu. Sự phát triển của kỹ thuật và trình độ thẩm mỹ cao đã tạo nên sản phẩm gốm thời kỳ này có ba loại nổi tiếng là gốm men trắng ngà chạm đắp nổi, gốm hoa nâu, gốm men ngọc.
Le 10e siècle est un tournant de l’histoire du Vietnam. C’est la période de recouvrement de l’indépendance nationale après plus de 10 siècles de domination des chinois. Pendant 4 siècles, de la dynastie Ly à la dynastie Tran, la céramique a de grandes réalisations. L’échelle de la production, les espèces, le matériel… sont tous développés. Certains types d’émails sont appliqués et ils sont technologiquement stables. En particulier, L’émail blanc est apparu aussi dans cette période en plus d’émail de cendre et d’émail de terre. Trois principes qui font la beauté des céramiques sont l’apparence, les ornements à décorations, l’émail à couleur. Le développement des technologies et le niveau d’esthétique élevé ont créé les céramiques à cette période avec 3 espèces célèbres tels que la céramique à l’émail blanc avec la sculpture en relief, la céramique à fleur marron, la céramique aux jades.
Về tạo dáng gốm Lý – Trần ngoài những hình mẫu trong thiên nhiên như hoa, quả là cách tạo dáng của những đồ đồng trước đó. Trang trí trên (p.72) gốm Lý – Trần, hoa văn hình học chiếm vị trí phụ. Những hoạ tiết chính ở đây là hoa lá, chim, thú, người. Hoa văn trang trí với cách miêu tả giản dị, mộc mạc rất gần gũi với thiên nhiên và con người Việt Nam. Một đặc điểm nữa là nét chìm được làm “bè” ra, một bên rõ cạnh, một bên biến dần vào sản phẩm, làm chỗ chảy dồn men, tạo nên độ đậm nhạt cho hoạ tiết như trên gốm men ngọc hoặc làm giới hạn để tô nâu.
Concernant la forme, en plus des formes qui viennent de la nature comme des fleurs et des fruits comme le style des produits bronzes précédents, les vignettes principales sont les fleurs et les feuilles, les oiseaux, les animaux et les hommes. Les ornements à décorations sont simples et intimes avec la nature et les vietnamiens.
Về kỹ thuật, lò nung cho gốm thời Lý – Trần có một bước tiến lớn như việc sử dụng các lò cóc, lò nằm, có khi cả lò rồng để nâng nhiệt độ nung cho sản phẩm lên đến 1200°C – 1280°C. Việc sử dụng bao nung và kỹ thuật nung chồng bằng con kê (lòng dong) dược ứng dụng rộng rãi đối với nhiều loại sản phẩm đã cho thấy đạt trình độ sản xuất gốm cao cấp, nhất là gốm men ngọc. Nhiều địa phương sản xuất gốm ở Thanh hóa, Hà Nội, vùng Nam Định … chứng tỏ sự hình thành gốm tập trung và mang tính chuyên nghiệp.
Concernant la technologie, le fourneau pour la céramique au période Ly-Tran a un grand tournant tels que les fourneaux crapaud, fourneau horizontal, et aussi le fourneau dragon pour augmenter la température faire cuire les produits de 1200 °C - 1800 °C. Les nouvelles technologies apportent un grand niveau de production, en particulier la céramique aux jades. De nombreux lieux produisent de la céramique comme Thanh Hóa, Hà Nội, Nam Định, …. Ça prouve que la production des céramiques est de plus en plus concentrée et professionnelle.
Gốm Lý – Trần đã tạo nên sự chuyển hóa bước đầu giữa yêu cầu sử dụng với chất liệu. Điều này nó thể hiện bước tiến bộ về mặt kỹ thuật và nghệ thuật, phản ánh tư tưởng duy lý trong quá trình sáng tạo gốm và ứng dụng
La céramique Ly-Tran a créé le premier transférabilité entre la demande l’utilisation et les matériaux. Ça présente un grand avancement de technologie et d’art, reflète la pensée rationnelle dans le processus de création céramique et appliqué à la vie de la meilleure façon.
Après le 14e siècle
Nhiều trung tâm sản xuất gốm chuyên môn hóa nổi tiếng như Bát Tràng, Thổ Hà, Phù Lãng, Hương Canh, Hàm Rồng, Mỹ Thiện, Phú Vinh … chứng tỏ sức sống mạnh mẽ của nghề. Nhiều sản phẩm gốm ghi lại địa phương, ngày tháng và người sáng tạo ra nó. Nhiều quốc gia đã nhập gốm từ Việt Nam, đặc biệt thợ giỏi của Nhật Bản còn bắt chước gốm của Việt Nam.
De plusieurs centres de production de céramiques spécialisé deviennent célèbres comme Bát Tràng, Thổ Hà, Phù Lãng, Hương Canh, Hàm Rồng, Mỹ Thiện, Phú Vinh … Ça prouve la forte vitalité de ce métier. De nombreuses céramiques sont notées avec le lieu de production, la date et le créateur. Quelques pays ont importé la céramique du Vietnam, en particulier, les meilleurs artisans japonais l’imitent même.
Tiêu biểu cho kỹ thuật và nghệ thuật gốm Việt Nam thời kỳ này là gốm hoa lam; gốm chạm đắp nổi tinh tế, có bản sắc riêng. Ngoài ra còn có loại gốm vẽ men mà người Nhật thời đó trong trà đạo rất ưa chuộng, gọi là “Hồng An Nam”.
La céramique Hoa Lam, la céramique avec la sculpture relief sont typique de la technique et l’art de la céramique vietnamienne de cette période. De plus, il y a encore la céramique avec les dessin d’émail que les japonais à cette époque l’aiment bien dans la cérémonies du thé, ça nommé “Hồng An Nam”.
Về kỹ thuật, các loại lò rồng cỡ lớn đã được sử dụng khá rộng rãi, nhiệt độ và chế độ nung, điều khiển lửa một cách chủ động. Loại men tro trấu, tro cây được dùng nhiều. Kỹ thuật vẽ hoa đã đạt tới trình độ thành thục, nét trang trí phóng bút mang nhiều chất hội hoạ.
Concernant la technologie, les grands fourneaux dragons avec les différentes températures, les modes de faire cuire, sont populaires. Les émails de cendre de balle de riz et les émails de cendre des arbres sont populaires aussi. Le niveau de dessiner les fleurs devient parfait, les décorations ont des qualités de peinture.
Sous la dynastie du roi Gia Long
Đầu thế kỷ 19, nghề gốm có dấu hiệu xuống dốc bởi việc nhập gốm từ Trung Hoa theo các đơn đặt hàng của triều đình Huế. Một vài cơ sở sản xuất gốm ở Biên Hòa, Lái Thiêu đã phát triển một loại gốm men lửa trung (thường gọi là gốm Biên Hòa) được sử dụng khá rộng rãi ở các địa phương lân cận. Đầu thế kỷ 20. ở miền Bắc, một vài cơ sở đã nhập thiết bị từ nước ngoài và nghiên cứu sản xuất đồ sứ, nhưng kết quả không đáng kể.
Au début du 19e siècle, en raison des commandes d'importation de céramique Chine, la céramique vietnamienne a montré des signes d’affaiblissement. Certains établissements de production de la céramique à Bien Hoa, Lai Thieu ont développé une autre type de céramiques ( la céramique Bien Hoa) qui est couramment utilisée dans les endroits voisins. Au début du 20e siècle, en région du Nord, certains établissements ont importé les équipements d’étranger pour faire la recherche sur la production des céramiques, mais le résultat est insatisfaisant.
Trong những năm chiến tranh chống Pháp và chống Mỹ người Việt Nam không có điều kiện để phát triển nghề thủ công nói chung và nghề gốm nói riêng. Nghề gốm bị sa sút và có lúc tưởng chừng bị mất nghề.
Pendant la guerre contre la France et les États-Unis, l’artisanat et la céramique n’ont pas été développés au Vietnam. Parfois, on croit que la céramique est perdue.
Sau ngay đất nước thống nhất, hầu hết các nghề thủ công được hồi sinh, trong đó nghề gốm là một nghề đã được khôi phục và phát triển rất nhanh Nhiều trung tâm gốm trở lại hoạt động sôi nổi và rất năng động như Bát Tràng, Đông Triều, Phù Lãng, Biên Hòa … May mắn thay, các lớp nghệ nhân cũ vẫn còn và các lớp nghệ nhân mới đang xuất hiện. Sản phẩm gốm của Việt Nam từ lâu đã là một mặt hàng xuất khẩu có giá trị cao và hôm nay nó còn là một mặt hàng lưu niệm không thể thiếu đối với nhiều du khách gần xa.
Après l’unification de notre pays, la plupart des artisanats ont été restaurés et se sont développés rapidement. Plusieurs centres de céramique sont redevenus dynamiques comme Bat Trang, Dong Trieu, Phu Lang, Bien Hoa…. Heureusement, les anciens artisans et les nouveaux sont apparus. Outre que la céramique vietnamienne est depuis longtemps un produit d'exportation de base, c'est aussi un souvenir pour les touristes.
Truyền cảm hứng
/truyen-cam-hung
Bài viết nổi bật khác
- Hot nhất
- Mới nhất