Showerthought: Siêu anh hùng là lũ vô dụng

Cô giáo của bạn ra một bài kiểm tra. Lúc đầu, đề bài này khá làm khó bạn vì đây không phải nội dung bạn ôn tập kỹ. Nhưng sau khi suy nghĩ, bạn vẫn có thể hoàn thành bài làm của mình. Ngày trả kết quả, bạn được 5/10 điểm, câu hỏi là: điểm của bạn là cao hay thấp?

Bạn không thể tự quyết định được việc mình được 5 điểm là cao hay thấp, bạn cần thu thập điểm số của mọi người trong lớp. Nếu tất cả mọi người đều được trên 5 điểm, thì điểm số của bạn là rất thấp. Còn nếu không ai được 5 điểm trở lên, thì xin chúc mừng, 5 là một điểm số cao đối với bài kiểm tra này. Vậy tức là, việc 5 điểm của bạn là cao hay thấp phụ thuộc vào điểm số của những người khác. Nếu số điểm cao hơn nhiều lên, điểm số của bạn sẽ ngày càng thấp và ngược lại, nếu số điểm thấp hơn nhiều lên, số điểm của bạn sẽ càng cao hơn. Trung bình tổng số điểm là thứ quyết định một điểm cụ thể là cao hay thấp. Nếu không có sự tồn tại của những điểm thấp hơn, không thể xác định đâu là điểm cao, tức là cũng sẽ không tồn tại điểm cao, và ngược lại, điểm thấp sẽ không tồn tại nếu thiếu đi điểm cao.

Tương tự như vậy, làm sao ta có thể xác định một người là tốt hay xấu? Theo định nghĩa của từ điển Soha, tốt là một tính từ có nghĩa "có phẩm chất, chất lượng cao hơn mức bình thường". Để xác định một người tốt hay xấu, ta cần dựa vào những chuẩn mực xã hội đương thời. Ta cần dựa vào phẩm chất của những người khác trong xã hội.

Tức là, nếu không có điều gì là xấu, sẽ không tồn tại điều gì được coi là tốt. Cái xấu chính là nền tảng để xây dựng nên cái tốt, và chính cái tốt là nền tảng để xây dựng nên cái xấu. Tốt và xấu là hai từ trái nghĩa nhau, là hai điều tồn tại song song với nhau và không thể tách rời. Ở đâu có thấp, ở đó có cao; ở đâu có xấu xí, ở đó có cái đẹp; ở đâu có tiêu cực, ở đó chắc chắn tồn tại tích cực. Tốt và xấu là hai mặt trên cùng một đồng xu.

Một đồng xu sẽ có mặt úp và mặt ngửa. Cho dù đồng xu có hình tròn, hay hình vuông, hình chữ nhật hay thậm chí là hình tam giác, nó vẫn sẽ có 2 mặt này. Và cho dù đồng xu có tròn hay méo, thì ở bất cứ điểm nào trên đồng xu ấy có mặt úp, ở phía đối diện điểm ấy sẽ có mặt ngửa.

Theo như định nghĩa ở trên, tốt nghĩa là "cao hơn mức bình thường", tức là cao hơn mức bình quân, mức trung bình, nói cách khác là cao hơn mức 50%. Trong một lớp học, sẽ luôn luôn có 50% số học sinh đạt điểm cao và 50% số học sinh đạt điểm thấp, bất luận số học sinh là bao nhiều (không xét đến các mức độ tương đối như hơi cao, hơi thấp). Cho dù sĩ số lớp có thay đổi thêm hay bớt thì vẫn luôn có 50% điểm cao và 50% điểm thấp. Thứ thay đổi chỉ là số điểm trung bình cộng, hay số điểm "mốc", quyết định phân cao thấp.

Vẫn ví dụ về lớp học kể trên, giả dụ cô giáo quyết định học sinh nào bị điểm thấp, sẽ bị chuyển sang lớp khác, tức là 50% tổng số học sinh trong lớp mà thuộc diện điểm thấp sẽ bị chuyển đi. Điều này được thực hiện lặp lại qua mỗi bài kiểm tra, và kết quả duy nhất cô giáo nhận được sẽ chỉ là sĩ số lớp giảm theo thời gian. Ban đầu lớp có 32 học sinh, sau khi chuyển đi 16 học sinh điểm thấp, lớp còn 16 học sinh. Sau bài kiểm tra thứ 2, lớp sẽ còn 8 học sinh. Tiếp tục, sau bài kiểm tra thứ 3, lớp còn 4 học sinh, rồi 2 học sinh, rồi cuối cùng chỉ còn 1 học sinh.

Số học sinh điểm cao và số học sinh điểm thấp không thể hiện ở số lượng cụ thể, mà nằm ở tỉ lệ phần trăm, và đây là một tỉ lệ cố định, không thể thay đổi, vì nó đã gắn liền với khái niệm của 2 từ này. Anh hùng có giết bao nhiêu người xấu đi nữa, thì số người xấu vẫn sẽ là 50%.

Thôi được rồi, cứ coi là có 10% là người xấu, 10% là anh hùng, còn 80% là dân thường, không quá xấu nhưng cũng không đủ tốt, dính phải thương vong ngoài ý muốn, chạy toán loạn trong phim. Vấn đề là, số người xấu vẫn sẽ là một tỷ lệ không thay đổi. Và khi anh hùng cố giết càng nhiều người xấu, thì về lâu dài, thứ thay đổi chỉ là dân số của thành phố / đất nước / xã hội ấy. Đó là còn chưa kể đến tỷ lệ gia tăng dân số tự nhiên.

Nói tóm lại, siêu anh hùng cũng chẳng khác nào người xấu, chỉ là giết người chứ chẳng mang lại giá trị thực sự gì. Bởi vì sau cùng, cho dù có bao nhiêu người xấu hay người tốt chết, vẫn sẽ có một số lượng người là xấu, và một số lượng bằng với nó là người tốt.

Thực chất, tuy tỉ lệ học sinh điểm cao và điểm thấp trong lớp là không thể thay đổi, tuy nhiên mức điểm "mốc" thì có. Tức là, tuy tỷ lệ người tốt và người xấu là không thể thay đổi, nhưng chuẩn mực xã hội thì có. Nếu giảm bớt số người xấu, tiêu chuẩn xã hội sẽ ngày càng thay đổi theo chiều hướng tốt lên. Vậy tức là việc siêu anh hùng giết kẻ xấu có ảnh hưởng tích cực lên xã hội.

Thế nhưng, trong xã hội lớn nhất, tổng quát nhất, tức là toàn nhân loại làm thế nào để ta có thể biết được xã hội đang tốt lên hay xấu đi, khi mà ta chẳng có một xã hội nào khác để làm "mốc"? Phải chăng chỉ có quan điểm về cái gì là tốt và cái gì là xấu thay đổi, dựa vào cảm xúc của số đông, chứ không có một tiêu chuẩn thực sự?