Mình và bạn đều đang sống trong thời đại tiêu dùng (consumerism).
Ở đó, người ta kiếm tiền bằng cách khuyến khích mọi người hãy tiêu dùng nhiều hơn đi. Không chỉ ở việc thúc đẩy mua hàng, mà còn là tiêu thụ các sản-phẩm-số một cách nườm nượp.
Thử nhìn lại xem trên truyền hình. Các gameshow được làm mới mỗi năm để thu hút và kéo chân khán giả (từ Bolero tới Rap Việt).
Còn mạng xã hội thì sao? Facebook Watch, Tiktok, Youtube hay Netflix... đã và đang là những ông kẹ lấy đi rất nhiều thời gian của chúng ta.
Mọi chuyện sẽ ổn nếu bạn coi có chừng mực, đúng với mục đích ban đầu của nó là "giải trí". Nhưng cái cách mà các mạng xã hội (social media) làm nên là cố để kéo giữ người dùng ở lại càng lâu càng tốt trên nền tảng (platform) của họ.
Nếu bạn muốn tìm hiểu rõ hơn về sự kiểm soát đáng sợ trong hành vi và quan điểm mà social media có thể mang lại cho chúng ta, hãy xem bộ phim tài liệu The Social Dilemma trên... Netflix nhé.
Bộ phim đáng xem để hiểu những sự thật đằng sau các big-tech
Để cân bằng niềm vui và sự phát triển, bạn cần "sản xuất" (create) nhiều hơn, hoặc ít nhất là ngang ngửa với "tiêu thụ" (consume).
Sản xuất hay sáng tạo ở đây là gì?
Đó có thể là việc bạn làm ra được một sản phẩm hữu hình nào đó. Trong đa số trường hợp hiện nay có thể là sáng tạo nội dung: viết bài chia sẻ, quay video, chơi guitar...
Nói nôm na đó là cách bạn tạo ra một cái gì đó mới và chia sẻ nó đến thế giới này.

Khác biệt gì giữa niềm vui của việc tiêu thụ và sáng tạo?

Tiêu thụ mang đến sự vui vẻ cho bạn. Bởi vậy không ai là không thích tiêu thụ cả. Tuy nhiên nó chỉ là sự giải trí nhất thời, không bền lâu.
Bạn có thể vui được 1 giờ với ly trà sữa ngon, 1 ngày với bộ phim hay, 1 tuần với đôi giày hiệu,... nhưng hiếm có được gì dài lâu. Và để duy trì hoặc cố gắng thỏa mãn mình, bạn lại tiếp tục mua cái mới, xem cái mới... một cách bất tận không ngừng.
Đó là lý do bạn dễ thức khuya mất ngủ vì lướt Facebook hay Tiktok về đêm. Cuối cùng khi không xem nữa thì có một cảm giác trống vắng khó tả.
Sáng tạo thì khác. Nó là niềm vui bền vững và quan trọng hơn. Nó giúp bạn "giàu mạnh" hơn từng ngày chứ không làm "hao mòn" bạn. Sáng tạo giúp bạn cảm thấy đong đầy và tự tin, hiểu bản thân để cất lên tiếng nói của mình.
Phần đông con người xã hội hiện nay rơi vào trầm cảm, buồn chán, thất vọng, mình nghĩ một phần là do đánh mất sự cân bằng giữa "sáng tạo" và "tiêu thụ".
Nếu một ngày bạn chỉ biết lướt Facebook, xem Youtube, lướt Tiktok không thì sẽ rất dễ đánh rơi bản thân mình. Bạn không cho não bộ cơ hội được suy nghĩ, tìm tòi trong sáng tạo. Bạn chỉ ngồi yên một chỗ để "xơi" thì dễ "béo phì" cho tâm trí lắm.
Để đầu óc được khỏe mạnh, chúng cần tập thể dục như là cơ bắp vậy. Hãy động não thường xuyên, hãy làm cái mới, hãy viết blog, hãy chơi nhạc, hãy sản xuất video...
Tất cả là quá trình cần thiết để bạn tìm ra bản thân, hiểu chính mình cũng như phát huy được sở trường mà qua đó còn thu lại được những đồng lương kha khá.
Những việc bạn có thể làm để cắt giảm tiêu thụ:
- Hạn chế mua sắm KHÔNG CẦN THIẾT
- Tắt đi thông báo (notifications) trên các ứng dụng (apps)
- Lướt mạng xã hội (social media) có chủ đích. Tips là nếu thấy 10p trôi đi mà tay vẫn lướt trong vô định thì nên cố gắng thoát ra.
- Bớt coi tivi, gameshow hoặc coi có chọn lọc và giới hạn
- Tốt hơn xóa bớt những apps có thể gây nghiện (Tiktok, Facebook Watch...)
Những việc bạn nên làm để tăng cường sáng tạo:
- Học chơi nhạc cụ
- Tập viết blog
- Học ngoại ngữ mới
- Học quản lý tài chính cá nhân
- Viết nhật ký mỗi ngày
- Đọc sách có ý thức thường xuyên
- Các hoạt động tinh (mài mò tạo ra những vật dụng mới)
Trên đây chi là những gợi ý và chiêm nghiệm cá nhân. Bản thân mình cũng vẫn đang loay hoay tìm giảm thiểu tối đa sự ảnh hưởng của chúng. Để tiết kiệm năng lượng cho tâm trí. Và cũng để có nhiều thời gian hơn cho việc sáng tạo.
Bạn và mình hãy cùng nhau "create as much consume" mỗi ngày nhé!