Sáng tạo là trò đỏ đen.
Làm thế nào mà mấy tay ở các agency quảng cáo hàng đầu như W+K hay Droga5 nghĩ ra được mấy ý tưởng "khủng" thế? Làm thế nào mấy tên...

Làm thế nào mà mấy tay ở các agency quảng cáo hàng đầu như W+K hay Droga5 nghĩ ra được mấy ý tưởng "khủng" thế? Làm thế nào mấy tên "quái vật" đó có thể đều đặn cho ra những ý tưởng sáng tạo "nuộtttt" như vậy? Để trả lời câu hỏi đó, chúng ta hãy quay về với bản chất của sáng tạo.
Thực tế, sáng tạo là một cuộc chơi đỏ đen.
Huhhh? Say what? Sáng tạo là một cuộc chơi đỏ đen ấy hả? Nghĩa là sáng tạo được quyết định bằng may rủi sao? Không công bằng chút nào! Nếu đúng là như vậy thì tại sao mình không nghĩ ra được những ý tưởng sáng tạo "tuyệt vời cạn lời" như mấy tay ở W+K? Tại sao những ý tưởng sáng tạo của minh2 lại cứ như mấy "củ chuối thiếu muối"?
Sáng tạo đích thực là một cuộc chơi đỏ đen. Nhưng dân chơi xịn là kẻ không dựa dẫm vào may mắn đơn thuần, chờ đợi cái giây phút "loé sáng thiên tài" của trí tuệ trước màn hình trắng xoá. Dân chơi xịn tạo ra "vận may" của chính mình. Bằng cách nào?
Sáng tạo là kết nối những cái cũ với nhau thành một thứ gì đó mới." - Sói Ăn Chay
Ngày mình và những con cừu ngây thơ bị dụ vào ngành quảng cáo, Sói ân cần dặn dò chúng toy: "Các em hãy luôn sống thật phong phú, bởi vì ý tưởng sáng tạo chỉ có thể đến từ những gì chúng ta từng trải qua, những thứ chúng ta nhìn, nghe và cảm nhận từ cuộc sống xung quanh."
Okay, câu này thì dân làm sáng tạo nghe cũng nhiều rồi, nhưng chuyện đó thì có liên quan gì đến đỏ đen may rủi?
Nào, bây giờ bạn hãy thử tưởng tượng những trải nghiệm của bản thân là những quân bài tây. Vì trải nghiệm của chúng ta là vô vàn nên số lượng những quân bài cũng không có giới hạn. Bạn sở hữu một "kho bài" của riêng mình. Từng quân bài sẽ được phân hạng theo mức độ độc đáo của trải nghiệm, với quân 2-bích là thấp nhất và quân Át-cơ là cao nhất, theo luật của bài poker. Ví dụ như, ai trong chúng ta cùng từng khóc nhè khi còn nhỏ nên trải nghiệm này sẽ tương ứng với quân 2-bích. Thế bạn đã bao giờ cưỡi trên khinh khí cầu, lướt nhanh trong làn mây buổi sớm, đón cơn gió ngược căng tràn lồng ngực chưa? Những trải nghiệm hiếm có như vậy có thể xem là rất gần quân Át-cơ. Và trò chơi đỏ đen của sáng tạo bắt đầu từ đây.
Với tất cả những quân bài bạn có úp xuống trước mặt, hãy chọn và kết hợp tối đa năm quân bài bất kỳ để tạo thành một cây bài mạnh nhất có thể.
Đó chính là cách mà chúng ta tìm ra ý tưởng sáng tạo: Liên tục kết hợp những trải nghiệm của mình để tìm ra một góc nhìn mới lạ mà chúng ta chưa từng thấy trước đây. Trải nghiệm càng độc đáo thì ý tưởng sinh ra càng sáng tạo. Bạn không thể biết trước những quân bài được úp, cũng tương tự như chúng ta thường không nhớ ngay ra được những trải nghiệm của mình. Chúng ta sẽ phải lục lọi mò mẫm trong trí nhớ, tìm kiếm cho ra những quân bài phù hợp để sử dụng.

Cây bài mạnh nhất mà bạn có thể tạo ra chắc chắn là Thùng Phá Sảnh (Royal Straight Flush). Một sự kết hợp quyền uy toả ánh sáng chói chang mang theo "tiền tài và danh vọng". Chỉ có một vấn đề nho nhỏ. Bạn có tự tin là mình có đủ quân để tạo thành Thùng Phá Sảnh không? Hay Tứ Quý? Hoặc Cù Lũ (Full House) thôi cũng được?
Mình nghĩ đến đây thì các bạn cũng đã hiểu vì sao sáng tạo là trò đỏ đen may rủi. Nếu trải nghiệm của bạn không đủ phong phú, bạn sẽ khó có duyên với những "cây bài" mạnh. Nếu trải nghiệm của bạn không đủ độc đáo, bạn khó mà kết hợp ra những "cây bài" cao.
Đó là lí do ngày trước những ý tưởng sáng tạo của mình đều rất làng nhàng. Toy không có nhiều quân bài trong tay, và những quân bài ấy cũng không mạnh. Sự kết hợp của chúng chỉ cho ra những cây bài hạng bét.
Ý tưởng sáng tạo tất nhiên cũng có sự may rủi. Nhưng khoảnh khắc "loé soáng thiên tài" rất hiếm khi xảy ra, và nó cũng đến từ chính trải nghiệm của bạn chứ không rơi từ trên trời xuống. Những những người làm sáng tạo hàng đầu thì không thể trông chờ vào sự may rủi. Brief nằm trên bàn, deadline sắp tràn, account đập bàn, thật muốn cảm thán!
Do đó, người làm sáng tạo chuyên nghiệp luôn "đỏ mắt" tìm kiếm những trải nghiệm mới lạ để bổ sung vào "kho bài" của mình. Họ có trong tay vô số lựa chọn để sẵn sàng tung ra những "cây bài" khủng, khiến cho đối thủ cũng như khán giả phải "rửa mắt" liên tục.
Nói như Sói thì họ là những "con người đặc sắc". Còn nói như Dave Trott thì họ đều sở hữu "tư duy thú săn mồi".
Sáng tạo là một cuộc chơi đỏ đen. Nhưng để "lên đỉnh" thì không có chỗ cho sự may rủi.

Quan điểm - Tranh luận
/quan-diem-tranh-luan
Bài viết nổi bật khác
- Hot nhất
- Mới nhất

Trần Đình Khang
Ví von giữa sáng tạo và bài poker thế này hay quá ạ.
Đọc bài của bạn xong mình liên hệ đến ngay các dự án R&D của các doanh nghiệp.
Phải có R&D mới có được những trải nghiệm cần thiết, đến khi đã đủ insights thì sẽ tạo ra 1 sản phẩm đột phá dựa vào các insights từ các dự án R&D.
Một vấn đề là làm sao mình collect đủ data để làm data analysis để lấy insights


- Báo cáo

Tề Gia Đại Thánh

Cảm ơn bạn đã phản hồi bài viết của mình.
Ai cũng có thể sống sáng tạo và nó không phải đặc quyền của ngành quảng cáo. Sáng tạo có thể được áp dụng vào bất kỳ ngành nghề hay khía cạnh nào của của cuộc sống. Tư duy logic giúp xã hội vận hành, còn tư duy sáng tạo giúp sẽ hội tiến bộ.
Về dự án R&D, mình không biết ý bạn có phải là market research hay không. Nếu đúng thì mình cho rằng là insight không nhất thiết phải đến từ market research. Có thể nó đúng với các insight nhỏ đặc thù của ngành hàng, nhưng nhìn chung thì hành vi mua hàng của chúng ta là gần như tương tự nhau giữa các ngành hàng. Đó là một trong những thứ mà Bill Bernbach gọi là "simple, timeless human truth". Xã hội có thể thay đổi, nhưng bản tính của con người thì không. Do đó, bên cạnh market research, insight hoàn toàn có thể được tìm thấy bằng quan sát hành vị hoặc nhìn lại lịch sử 

- Báo cáo

verisimilitude
Research & Development thì chắc bạn ấy chỉ chung cho hoạt động nghiên cứu và phát triển sản phẩm. Bản thân mình cũng đang làm R&D nhưng trong giới công nghệ.
Cá nhân mình thì nghĩ rằng Research thôi là đã bao gồm việc quan sát hiện tại, quá khứ để tái cấu trúc lại cả vấn đề và lời giải. Việc implement là để thực hiện hóa giải pháp cho tương lai.
Cấu trúc chung của Insight có thể và đã được diễn tả rất nhiều. Nhưng mình nghĩ insight thì phải nhìn (sight) vào trong (in) một vấn đề cụ thể với ngữ cảnh cụ thể nhưng vẫn đặt trong tầm vóc thế giới.
Và mình nghĩ tư duy logic và tư duy sáng tạo nhìn chung có thể coi là hoạt động "connecting the dots". Điểm khác biệt là khi tư duy logic chúng ta dùng các logical operators để di chuyển và kết nối giữa các dots, nhằm mục đích đat được sự rõ ràng mạch lạc và có thể truy ngược lại, còn trong tư duy sáng tạo thì chúng ta dùng creative operator để "nhảy" giữa các dots, nhằm mục đích "nhảy" đến được một dot mới và hành động này có thể không truy ngược lại được.
- Báo cáo

Luke Đặng

Mình không hiểu lắm về việc so sánh Poker với sáng tạo. Bạn giải thích ngắn gọn lại giúp mình được không?
- Báo cáo

Tề Gia Đại Thánh

Ngắn gọn thì sáng tạo chính là kết hợp nhiều trải nghiệm khác nhau của bạn thành một Ý TƯỞNG. Nó cũng giống như khi mình kết hợp các lá bài thành một cây bài trong Poker vậy. Ý tưởng thì sẽ có hay có dở. Cây bài cũng có mạnh có yếu. Làm sao để mình ra ý tưởng hay thường xuyên hơn? Chỉ có thể là chúng ta tìm đến những trải nghiệm, câu chuyện hay, hiếm có trong đời sống. Đó sẽ là những chất liệu tạo nên ý tưởng hay. Còn về luật so cây bài trong Poker mạnh-yếu như thế nào, bạn google một cái là sẽ ra nhé 

- Báo cáo

Luke Đặng

Sáng tạo là kết hợp nhiều trải nghiệm khác nhau để ra Ý Tưởng => Đồng ý.
Giống như kết hợp các lá bài thành một cây bài trong poker => Không đồng ý
Vì
- Việc kết hợp bài mạnh yếu thế nào, đã được luật quyết định
- Bạn cầm bài yếu, mà có kết hợp nó thành bài mạnh => thì chỉ có cách Bluff => Thuộc về cách đánh trong poker.
- Việc kết hợp 2 lá bài trên tay với 5 lá bài trên mặt bàn là phụ thuộc vào luật chơi (đã được cố định). Thứ bạn có thể sáng tạo trong Poker là sáng tạo cách chơi mới Bluff, Value, All in ở flop khi cầm Nut. check back 3 vòng trap Double - tripple barrel bluff air.
Nên việc so sánh ghép bài với poker với việc cho ra ý tưởng thì đối với mình quá khập khiễng. Khi Ý tưởng không bị buộc bởi luật chơi, bạn nhìn ý tưởng thế nào thì nó ra như thế. còn Poker đã bị phụ thuộc bởi luật chơi rồi. Thứ bạn sáng tạo được là cách đánh. Mà kể cả thế nó vẫn không khớp nhau.
Bottom line: Dù bạn có chọn 2 cây ghép thế nào với 5 lá trên bàn, bạn vẫn bị giới hạn bị luật chơi, không thể nhìn kiểu khác được. Cách bạn sáng tạo trong poker sẽ là cách đánh chứ mình không hiểu khái niệm "kho bài"
- Báo cáo