Chúng ta phải từ bỏ nhiều ham muốn, thú vui, hãy cho rằng điều đó là tốt. Bởi nếu không, dũng khí của ta sẽ dần tiêu tan trong khi nó là thứ luôn cần được thử thách. Sự cao thượng của tâm hồn sẽ bị đánh mất, thứ mà được xem là đang trân trọng nhất trong mỗi chúng ta.
Seneca, Moral Letters
Những thói quen mà ta cho là vô hại lại có thể dễ dàng trở thành những ham mê chiếm trọn tâm hồn ta. Bắt đầu một ngày với tách cà phê sáng, sẽ nhanh thôi đến khi bạn không thể đón ngày mới mà thiếu đi nó. Chúng ta kiểm tra tin tức bởi cho đó là một phần công việc và rồi ta sẽ sớm cảm thấy tiếng réo rắt liên tục của điện thoại trong túi quần. Không lâu nữa những thói quen tưởng như vô hại đó sẽ dẫn dắt cuộc đời ta.
Những sự chen ngang nhỏ nhặt ấy rồi đây không chỉ cắt xén dần đi sự tự do và tự chủ mà còn che mờ đi sự sáng suốt của bạn. Chúng ta nghĩ ta hoàn toàn tự kiểm soát chính mình nhưng sự thực có như vậy không? Mỗi thói quen tiêu cực ta có thêm là bớt đi một phần tự do để tiết chế nó. Vậy thói quen nào của bạn có thể thay đổi được ? Rượu ? Thuốc lá? Than phiền? Tán phét? Lướt internet? Cắn móng tay?… Nhưng dù thế nào bạn cũng phải đòi lại sự tự do cho chính bạn, cũng là sự tự chủ và bình yên của tâm hồn.
DAILY STOIC #9: THẾ GIỚI BÊN TRONG VÀ THẾ GIỚI BÊN NGOÀI
Có những thứ ta kiểm soát được, những thứ khác thì không. Ta làm chủ được ý kiến của ta, lựa chọn, mong muốn, ghét bỏ và tất cả những hành động của cá nhân ta. Ta không làm chủ được diễn biến trong cơ thể, sở hữu vật chất, danh vọng, địa vị và những gì không phải do chính tay ta thực hiện. Hơn nữa ta sẽ có được tự do lựa chọn, không ai có thể cản trở những hành động trong tầm kiểm soát không như những thứ còn lại bên ngoài.
Epictetus, Enchiridion
Ngày nay, càng có nhiều thứ bên ngoài xảy đến ta không theo mong muốn của ta. Như vậy có đáng sợ không? Một chút thôi, nhưng nó sẽ trở nên cân bằng nếu ta có thể làm chủ được suy nghĩ của ta về những điều đó. Chính bạn là người quyết định nó là tốt hay xấu, công bằng hay không công bằng qua tư duy hoàn toàn của bạn. Bạn không thể điều khiển được sự việc những bạn điều khiển được những gì bạn nghĩ về sự việc đó.
Nghĩ xem những điều xảy ra ở thế giới bên ngoài, ứng xử của người ta, sự may mắn hay to tát hơn là cả số phận của riêng ai đó cũng tồn tại đồng thời với những thứ bên trong bạn, thứ của bạn. Vậy nên bạn cũng có thể tạo nên cách ứng xử phù hợp của riêng bạn, tạo nên may mắn rồi tạo nên cả số phận bạn nữa.
Triết lý cho ta tư duy
Tư duy cho ta hành động
Hành động cho ta thói quen
Thói quen cho ta tính cách
Tính cách cho ta số phận.
Trên tất cả hiểu biết đúng đắn về những thứ bên trong và bên ngoài vòng tròn kiểm soát của mỗi người sẽ cho họ thấy một cái nhìn khách quan nhất, gần với sự thật nhất về thế giới xung quanh. Tất cả những gì chúng ta có là chính ta, thậm chí không bao gồm thân thể ta mà chỉ có mỗi tâm trí của ta. Ngày nay con người chúng ta luôn bỏ nhiều công sức trí lực theo đuổi những mục tiêu thường ở ngoài vòng kiểm soát, những ước mơ những ảo vọng những viễn cảnh về thế giới, thường để cảm xúc hạnh phúc hay đau khổ cho bên ngoài chi phối trong khi thực tế ta chẳng thể làm gì với nó. Vậy nên sẽ là khôn ngoan hơn nếu ta đặt mục tiêu cho chính những hành động ứng xử của mình, cho trí tuệ của mình và hãy tận hưởng hạnh phúc của sự đúng mực hoặc thấy thất vọng khi chưa chuẩn tắc. Phải chăng đó là con đường…
DAILY STOIC #10: TRỞ NÊN ĐIỀM TĨNH
Bản chất của những điều tốt đẹp là xuất phát từ sự lựa chọn hợp lý của chúng ta, trong khi những việc xấu lại bởi những lựa chọn còn lại. Vậy còn những thứ từ bên ngoài? Chúng chỉ là những xúc tác cho những lựa chọn mà sẽ là tích cực hay tiêu cực tùy thuộc vào người đưa ra quyết định chứ không phải từ bản thân nó.
Epictetus, Discourses
Những tín đồ Khắc Kỷ tìm kiếm sự chín chắn, vững vàng, ổn định và bình thản trong khi hầu hết chúng ta lại luôn vội vàng, ham thích những thứ phù du. Làm thế nào chúng ta có thể đạt được những mục tiêu mông lung như vậy?
Chúng ta thường kì thị những ảnh hưởng tiêu cực hay trốn tránh chúng, thay vì đó có chăng ta nên chấp nhận chúng như một hiện thực khách quan và chỉ cần hiểu rõ bản thân, điều chỉnh cảm xúc với thế giới để không rời xa con đường mỗi chúng ta đã chọn, không rời xa những lí do trong mỗi hành động. Từ đó ta có thể tránh được sự nhầm lẫn, dối trá, sai lệch gây nên bởi sự hỗn độn và hối hả trong thế giới xung quanh, hãy để tâm luôn tĩnh lặng. Nếu ta không trung thực, thẳng thắn với chính mình trong mỗi quyết định, không đưa ra được lí do rõ ràng cho mỗi hành động thì mọi thứ còn lại của ta sẽ bị cuốn theo sự dối trá, ta sẽ mất đi quyền kiểm soát chính mình, mất đi sự tĩnh lặng của tâm trí. 
Nếu bạn muốn trở nên điềm tĩnh, muốn trở nên chuẩn tắc thì hãy luôn nghĩ tới lí do trước mỗi quyết định hành động.
DAILY STOIC #11: CON ĐƯỜNG ĐƯA TỚI SỰ THANH THẢN
Luôn ghi nhớ trong tâm từ lúc đón chào ngày mới, qua cả ngày dài và đến khi màn đêm buông xuống rằng chỉ có một con đường duy nhất đưa ta tới hạnh phúc đó là hãy quên đi mọi thứ ở ngoài phạm vi lựa chọn của ta, kể cả là khi chẳng điều gì ta có quyền chọn lựa ta vẫn có thể bình thản mà trao hết cho Đấng Tối Cao và định mệnh.
Epictetus, Discourses
Buổi sáng khi thức dậy hãy nhắc nhở mình đừng bận tâm những thứ ta không thể thay đổi được, chỉ quan tâm những gì ta có thể lựa chọn quyết định. Dành sự tập trung cho giây phút hiện tại, đừng nuối tiếc về quá khứ hay lo lắng cho tương lai. 
Trưa đến nhắc ta rằng thứ duy nhất mình hoàn kiểm soát là quyền lựa chọn (Phải dựa trên lí do xác đáng), những thứ mà không có bất kì ai, hoàn cảnh nào hay thế lực nào có thể tước đi của bạn.
Vào buổi tối hãy tự vấn mình về ngày vừa qua, có bao nhiêu thứ ngoài tầm kiểm soát xảy đến và bạn đã xử lý chúng với thái độ như thế nào? Những lựa chọn của bạn đưa ra xuất phát từ đâu (lí do?) và kết quả chúng như thế nào?
Khi bạn ở trên giường hãy nghĩ rằng ngủ là một trạng thái của sự buông bỏ, không có gì là quan trọng lúc này nữa hãy tin ở điều đó và bạn sẽ thiếp đi nhẹ nhàng.
DAILY STOIC #12: CON ĐƯỜNG BÌNH YÊN
Nếu một người hướng sự thận trọng để xem xét lí do cho mỗi lựa chọn và cách thực thi sau đó thì họ sẽ tránh được những việc ngoài tầm kiểm soát mà có thể làm họ bị lay động, sợ hãi và mất kiên định.
Epictetus, Discourses
Hình ảnh ta thường nghĩ về một triết gia phái Thiền là một nhà sư ngồi trên ngọn đồi xanh mướt hoặc trong một ngôi đền tĩnh mịch trên núi đá. Những triết gia Khắc Kỷ thì có vẻ ngược lại, họ có thể là người của thị trường sôi nổi, có thể là nghị sĩ thượng viện hoạt bát, hay là người vợ kiên trung chờ chồng trở về từ chiến trường hoặc cũng có thể là người thợ kiên nhẫn tạo nên những tác phẩm nghệ thuật của mình trong yên lặng. Dù ở hoàn cảnh nào đi nữa, thẩm sâu trong tâm hồn họ luôn là sự tĩnh lặng hoàn toàn.
Epictetus đã nhắc cho chúng ta rằng sự thanh thản và bình yên có được là kết quả của những sự phán xét và sau đó chọn lựa của chính ta chứ không phải do hoàn cảnh. Ta không thể nào tránh được tất cả những tác động tiêu cực từ bên ngoài, bởi nó sẽ luôn đeo bám lấy ta. Nhưng nếu ta cố gắng tránh những cách nghĩ tiêu cực, định kiến sai lầm hay cách ta nghĩ về cuộc sống thì ta sẽ luôn có được sự thanh thản và điềm tĩnh trước mọi biết cố xảy đến. Và đó chính là nhiệm vụ của triết học, là giá trị của triết lý sống.
DAILY STOIC #13: VÒNG TRÒN TỰ CHỦ
Chúng ta kiểm soát được các lựa chọn hợp lý đưa ra cùng với những hành động dựa trên nguyên tắc đạo đức của mình. Những thứ không kiểm soát được là thân thể ta, những vật ta sở hữu, gia đình, con cái, anh em, dân tộc và những thứ liên quan.
Epictetus, Discourses
Những điều này quan trọng đến mức ta phải nhắc đi nhắc lại nhiều lần: Một người thực sự khôn ngoan là người biết cái gì mình thực sự làm chủ được, cái gì không. Thật may mắn là những điều quan trọng hơn – những điều ta làm chủ được lại đơn giản và dễ nhớ. Theo triết học Khắc Kỷ trong vòng tự chủ của mỗi con người chỉ có 1 thứ duy nhất: Tâm trí. Đúng vậy đấy, ngay cả cơ thể của chính họ cũng không hoàn toàn nằm trong vòng tự chủ ấy, đau ốm bệnh tật có thể đến với nó bất cứ lúc nào mà ta không can thiệp được. Tuy nhiên đó lại là điều tốt bởi nó giúp ta tập trung hoàn toàn vào sự hoạt động của tâm trí, dành nhiều thời gian hơn nghĩ về nó. Khi những người khác đang phải bận rộn với một danh sách dài những trách nhiệm gánh lấy thì danh sách của bạn chỉ có 1 mà thôi. Vậy đấy, bạn chỉ có 1 thứ phải quản lý đó là lựa chọn của bạn – ý chí của bạn – tâm trí của bạn.
Hãy lưu tâm đến nó!
DAILY STOIC #14: GIẢI PHÓNG CHO TRÍ ÓC
Hãy luôn nhớ rằng bên trong mỗi chúng ta tồn tại những thứ còn mạnh mẽ và kì diều hơn nhiều so với những thứ đã gợi nên đam mê thể xác hay những thứ đã điều khiển ta như một con rối. Vậy những ý nghĩ nào hiện đang chiếm giữ tâm trí ta? Chắc chắn đó không phải là sự sợ hãi, ngờ vực, ham muốn hay những điều tương tự như thế.
Marcus Aurelius, Meditations
Hãy nghĩ về tất cả các sở thích đang hao tâm tốn trí của của bạn. Các nhà nghiên cứu thực phẩm đang tạo ra các món ăn để khai thác khẩu vị của bạn, các kĩ sư ở Thung Lũng Silicon đang thiết kế ra các ứng dụng gây nghiên như bài bạc, giới truyền thông thì sản xuất nội dung gây chú ý kích động hoặc làm cho ta giận dữ. Tất cả những cái nhìn lướt qua về những cám dỗ trên nhiều khía cạnh cuộc sống đó đang liên tục tác động tới ta, làm phân tâm và kéo ta ra khỏi những thứ có ý nghĩa thực sự. Marcus Aurelius, người đã không bao giờ biết tới những cám dỗ của xã hội hiện đại chúng ta nhưng ông cũng nhận thức rõ ràng về những thứ nhiễu loạn vô ích thời nào cũng có: chuyện tầm phào, sự sợ hãi, những công việc vô tận … Con người chúng ta ngày càng bị lôi kéo bởi những cám dỗ mới, mạnh mẽ hơn, quyết liệt hơn và toàn diện hơn.
Triết học, chỉ đơn giản là những tiếng nhắc nhở chúng ta thận trọng trong lựa chọn với các mối bận tâm và cố gắng làm chủ cuộc sống của chính mình. Như Viktor Frankl viết trong cuốn The Will to Meaning :”Con người thường bị xô đẩy bởi ngoại cảnh nhưng có thể níu giữ lại bởi những chuẩn mực chặt chẽ đặt ra”. Chính những tiêu chuẩn và nhận thức bên trong giúp ta tránh được cuộc sống như một con rối. Tất nhiên việc xây dựng nhận thức và tạo nên những tiêu chuẩn đúng đắn cần rất nhiều nỗ lực tinh thần nhưng nó sẽ giúp ta cắt đứt sợi dây nối vào con rối và làm chủ cuộc sống của mình mãi mãi.
                                                                    Based on Daily Stoic by Ryan Holiday
                                                                                    Dịch bởi https://vnstoic.com
Ủng Hộ Spiderum vì một cộng đồng của tương lai

Trần Việt Anh - STK: 0451000364912 (Vietcombank chi nhánh Thành Công, Hà Nội)