TƯƠNG LAI CỦA CHÚNG TA

Trời miền Trung tiếp tục mưa. Đất tiếp tục lở. Quốc hội và các ban bệ tiếp tục bàn kế tăng trưởng GDP và mở rộng phát triển công nghiệp, nhà máy, hầm mỏ, kích thích tiêu dùng.

Chẳng ai biết cuộc sống hạnh phúc theo định hướng đúng là hạ nhiệt tiêu dùng, để đất đai yên ổn nghỉ ngơi.

Mấy diễn giả Việt Nam (chả tiện nêu tên) vẫn  lầm tưởng hưởng thụ, sở hữu và khoái lạc mua sắm là con đường sáng cho Việt Nam.

Thực sự thì giới giáo dục và trí thức Mỹ hiện nay đang bế tắc và hoảng loạn trước chủ nghĩa mua sắm và sùng bái tự do cá nhân cao độ. Họ nhận ra việc kích thích lòng tham mua sắm của con người lên ngút ngàn sẽ đẩy loài người vào diệt vong và rút ngắn tuổi thọ của trái đất này.

Người Mỹ họ đã tỉnh. Người mình thì sao?

Những suy nghĩ của Bill Gates (nếu là thực) mà dân mạng say sưa mấy hôm nay thì mình đã viết tương tự cách đây 3 năm. Khi mình viết, đã bị bảo là thằng ĐIÊN. Gates viết, người ta bảo lão thiên tài. Miệng kẻ sang có gang có thép thật chả sai bao giờ.

Thế giới chúng ta (nếu còn tồn tại đủ lâu) sẽ chuyển sang tập trung vào đời sống tâm linh và tinh thần, văn hóa, nghệ thuật, thiết kế, thẩm mỹ...Bán cầu não phải (chủ về nghệ thuật và thẩm mỹ, cảm xúc) sẽ làm chủ thế giới. Bán cầu não trái (chủ về tư duy logic, kỹ thuật...) đã hoàn thành sứ mệnh sản xuất của cải vật chất và vượt quá sứ mệnh của nó.

Con người đã đi một vòng tròn: Ban đầu là nghệ thuật, tôn giáo, triết học, văn học chiếm ngôi vị thượng phong ở Hy Lạp, Hoàng Hà, Babilon, Lưỡng hà, Ai cập cổ đại. Sau đó chúng ta miệt thị và khinh rẻ bán cầu não phải (thời kỳ Cách mạng Công nghiệp) để tập trung toàn lực cho điện khí hóa. Phát triển đến mức bây giờ chúng ta không kiểm soát nổi nữa. Chúng ta đã thả con quái vật ấy tác yêu tác quái, quay lại tấn công ngay cả chủ nhân của nó.

Và bây giờ chính là lúc chúng ta quay trở lại trân trọng và nâng niu bán cầu não phải.

Vì chúng ta đang bước vào kỷ nguyên Môi trường – Năng lượng (như  tác giả sách “Thế giới nóng, phẳng, chật” phát biểu) nên những khái niệm và học thuyết kinh tế chính trị, đạo đức cũ của thế kỷ 20 đều cần điều chỉnh và xem xét lại.

Chẳng hạn như đạo đức. Ngoài những quan niệm đạo đức chúng ta đang có, để đánh giá nhân cách một con người, phải đặt ý thức về môi trường lên vị trí cao nhất. Gọi là environmental morality.

Về kinh tế, một doanh nghiệp thành đạt kiểu mẫu là phải gìn giữ được môi trường, nâng tầm nhận thức và bồi đắp đời sống tinh thần cao đẹp cho cộng đồng.

Khi chúng ta thấy Tây (hoặc ai đó) cẩn thận phân loại rác và vứt rác đúng nơi quy định thì chúng ta khen nức nở là kẻ đó có ý thức môi trường cao. Khi chúng ta thấy ai đó vứt vỏ chuối, thải thác bừa ra đường, chúng ta phê bình là không có ý thức môi trường.

Hẳn nhiên là vậy. Nhưng đằng sau câu chuyện này là một bí mật thú vị.

Bản chất sự việc môi trường bị hủy hoại là do lòng tham của con người. Ham lợi nhuận, ham cái mới, ham đồ xịn, ham sở hữu. Chủ nghĩa mua sắm được tung hô ở khắp các quốc gia. Khẩu hiệu được phổ biến ở nhiều quốc gia là: MUA SẮM NHIỀU LÀ YÊU NƯỚC, AI MUA SẮM NHIỀU NHẤT LÀ NHỮNG NGƯỜI YÊU NƯỚC NHẤT. Nhưng chính sự mua sắm, tiêu dùng nhiều đã làm cho tuổi thọ của một sản phẩm ngắn đi nhanh chóng. Kéo theo đó là rác thải gia tăng với tốc độ chóng mặt.

Môi trường chịu sự hủy hoại theo 3 giai đoạn:

Thứ nhất là giai đoạn cắt tỉa tài nguyên (ví dụ phá rừng lấy gỗ); thứ hai là giai đoạn sản xuất vật phẩm (chế gỗ thành giấy, bao bì, đồ đạc); thứ ba là giai đoạn xả rác vào tự nhiên. (thải bỏ bao bì, đồ đạc cũ).

Thực ra những hành động như đưa người lên vá tầng ozone, hô hào cắt giảm khí thải công nghiệp, phân loại và tái chế rác, xả rác đúng nơi quy định chỉ là những hành vi bảo vệ môi trường ở cấp độ thấp. Nói cách khác là chữa bệnh kiểu tạm thời và không đánh vào bản chất. Như ta dùng painkiller (thuốc giảm đau) để chữa bệnh cho người nhồi máu cơ tim vậy.

Vậy xét ra để bảo vệ môi trường triệt để nhất chính là sống giản dị, cắt giảm lòng tham của con người chứ không phải là bất cứ hành vi nào khác. Nếu lòng tham con người được cắt giảm, chủ nghĩa mua sắm được hạ nhiệt thì môi trường sẽ có cơ hội thực sự được hồi sinh trở lại.

Nhưng khi chủ nghĩa mua sắm hạ nhiệt thì tăng trưởng kinh tế bị chững lại. Ai chấp nhận điều này? Vấn đề quả là nan giải.

Tuy nhiên, nhiều quốc gia gần đây thừa nhận tăng trưởng kinh tế hình như không phải là bản chất của hạnh phúc. Cấp quốc gia và cấp cá nhân cũng vậy cả. Một số quốc gia Phật giáo (Nepal, Butan…) đã tin điều này và đã thực hiện tôn chỉ này. Chỉ cần kẻ cầm đầu là Mỹ và Trung Quốc thức tỉnh thì môi trường thế giới có hy vọng hồi sinh.

Nhưng khi nào họ thức tỉnh?

Đã từ lâu, người ta đinh ninh và tin chắc kích cầu, kích mua sắm chính là động cơ thúc đẩy kinh tế đi lên. Ở Mỹ có khẩu hiệu: “Mua sắm nhiều là yêu nước; Những người mua sắm nhiều nhất là những người yêu nước nhất!”

Như bữa trước tôi đã chỉ ra, mua sắm nhiều có thể kích thích dòng tư bản chu chuyển nhanh thêm, thúc đẩy sản xuất tăng trưởng nhưng lý thuyết này đã bộc lộ điểm yếu chí mạng trong thời đại hậu công nghiệp.

Hãy kiểm đếm trong nhà bạn, sẽ nhận thấy có khoảng 2/3 lượng đồ dùng, quần áo, giày dép…không hề phát huy tác dụng hoặc tác dụng rất ít. Số đồ thừa đó nhanh chóng trở thành rác, xả độc vào tự nhiên. Đáng buồn nữa, để sản xuất số đồ đó, ta cũng đã phải phá hoại tự nhiên ở mức độ nào đó. Như thế nghĩa là, tự nhiên, môi trường thiệt thòi cả khi ta sản xuất và khi ta thải rác. Và theo thống kê ở Mỹ, tổng đồ đạc ta mua về sẽ trở thành rác sau 6 tháng.

Hãy nhìn vào thời trang và Iphone! Bản chất Iphone 4 và Iphone 11 (cách nhau nhiều đời nhưng) không khác nhau bao nhiêu về công năng sử dụng. Nhà sản xuất đã đánh vào thị hiếu thích cái mới và nhu cầu thời trang (sao cho bằng chị bằng em) của người tiêu dùng. Người mua ham hố đỉnh cao mà người bán ham hố tiền bạc. Vậy là quá trình sản xuất cứ diễn ra điên cuồng. Nhịp độ cứ tăng tiến mãi, vòng đua ngày càng khốc liệt. Cuối cùng là môi trường, Đất Mẹ phải trả giá cho chính những đứa con thơ dại của mình.

Đáng ra người mua chỉ nên mua những thứ thực sự cần thiết, nhà sản xuất cũng nên sản xuất những thứ thực sự cần thiết và khi nào có sự cách mạng lớn về công nghệ.

Người nào có thể đứng ra khởi xướng phong trào này? Nếu khởi xướng, sẽ đạt được cái gì khi mà ngay việc cắt giảm vũ khí hạt nhân và tháo ngòi nổ chiến tranh, loài người còn không đạt được kết quả đáng kể.

Harari (tác giả sách Sapiens) nói:

Cả loài người đổ xô đi làm những điều có vẻ quan trọng nhưng quên làm một thứ quan trọng nhất là tự cứu bản thân mình.

Tuy vậy tôi vẫn tin ở lương tri con người. Tôi tin sự thực tỉnh của nhân loại. Hãy cắt giảm mua sắm thời trang và đồ once-used bằng nhựa. Từ bỏ ống hút và li nhựa. Hãy cứu con bạn và con tôi.

MỜI BẠN GHÉ THĂM FACEBOOK ĐỖ CAO SANG ĐỂ ĐỌC THÊM NHIỀU BÀI VIẾT HẤP DẪN!
Link FB: https://www.facebook.com/docaosangpta


23