Ngày 28/3 vừa qua, Ryuichi Sakamoto qua đời. Đây là một sự kiện gây tiếc thương cho toàn thế giới, nhưng có lẽ các bạn đều lạ lẫm với cái tên này bởi ông không hề nổi danh trong nền âm nhạc đại chúng. Tuy nhiên, nếu như bạn sống ở Nhật vào những năm 1980 thì đó lại là câu chuyện hoàn toàn khác.

Đối với người Nhật, ông là người tiên phong làm mới nền âm nhạc, gần như là người đầu tiên sử dụng các công nghệ điện tử tiên tiến để tạo ra âm thanh mới, áp dụng không giới hạn một thể loại nhạc cụ thể. Nhưng phải cho tới khi kiệt tác điện ảnh “The Last Emperor” ra mắt năm 1987, tài năng của Ryuichi mới được công chúng trên toàn thế giới ghi nhận. Bằng chứng là bộ phim đã đạt giải “Âm nhạc xuất sắc nhất” trong lễ trao giải của viện Hàn Lâm năm 1987, cũng như “nhạc phim xuất sắc nhất” của giải Grammy năm 1989. 

Vẫn còn đó nhiều những đóng góp thầm lặng của ông việc phát triển nền âm nhạc thế giới, từ vị trí là người tiên phong cho sự phát triển của dòng nhạc điện tử, cho tới việc là người đưa những âm thanh thân thuộc nhất của đời sống vào âm nhạc.

Sakamoto Ryuichi sinh ngày 17/01/1952 tại Tokyo. Ông không có xuất thân từ gia đình có truyền thống âm nhạc. Cha mẹ ông chỉ đơn thuần là những người rất thích nghe nhạc, đặc biệt là nhạc cổ điển của nhà soạn nhạc danh tiếng Claude Debussy - một nhân vật rất có ảnh hưởng tới ông Ryuichi sau này. Cũng một phần vì vậy mà ông đã bắt đầu làm quen với chiếc Piano ngay chỉ khi vừa mới chập chững biết đi. Tới 3 tuổi thì chính thức học chơi nhạc.

Niềm đam mê với âm nhạc vẫn theo Ryuichi cho tới khi ông học hết trung học. Năm 18 tuổi, ông theo học tại Học viện Âm nhạc Nghệ thuật Tokyo. Tại đây, ông lấy được bằng cử nhân môn sáng tác âm nhạc, và bằng thạc sĩ khoa học xã hội. Ông tập trung theo ngành âm nhạc dân tộc với ý định trở thành một nhà nghiên cứu trong ngành này, do ông rất có hứng thú với nhiều nền âm nhạc truyền thống trên thế giới, đặc biệt là âm nhạc truyền thống Nhật Bản, Ấn Độ và Châu Phi. Những nghiên cứu này phần nào đó sẽ định hình phong cách âm nhạc của Ryuichi trong tương lai. 

Trên giảng đường, ông cũng được đào tạo về âm nhạc cổ điển, và một suy nghĩ chợt lóe sáng trong đầu, “tại sao không kết hợp các thiết bị âm nhạc điện tử hiện đại sẵn có trên trường vào âm nhạc cổ điển?” Vậy là ông đã sử dụng các thiết bị có sẵn để bắt đầu sáng tác ra các tác phẩm mới mang âm hưởng hiện đại nhưng lại có nền tảng âm nhạc truyền thống, và sử dụng nó để khiến cả thế giới choáng ngợp trong suốt 50 năm tiếp theo. 

Như đã nói ở trên, một trong những nhạc sĩ có ảnh hưởng lớn tới Sakamoto là Claude Debussy. Ông mô tả nhạc sĩ người Pháp là một “anh hùng” đối với bản thân, bày tỏ rằng chính âm nhạc của Debussy đã ảnh hưởng rất lớn với ông và nền âm nhạc châu Á. Ngoài ra, ông còn có niềm đam mê mãnh liệt với âm nhạc của các nghệ sĩ từ cổ điển cho tới hiện đại như Pierre Boulez, Karlheinz Stockhausen, Gyorgy Ligeti, Kraftwerk, The Beatles và Rolling Stones. 

Tới năm 1975, ông hợp tác cùng nghệ sĩ Tsuchitori Toshiyuki để phát hành sản phẩm “Disapointment-Hatemura”. Sau đó thì ông có hợp tác cùng với Yukihiro Takahashi năm 1977. Các sản phẩm này không thành công lắm về mặt doanh số, nhưng nó là cột mốc quan trọng để cả 3 người nghệ sĩ tài năng cảm nhận được độ ăn ý khi làm việc cùng nhau. Họ thành lập ban nhạc điện tử “Yellow Magic Orchestra” (YMO) vào năm 1978 và bắt đầu hành trình chinh phục đại chúng. Ban nhạc phát hành một loạt các album được đón nhận nồng nhiệt bởi đại chúng như 

Đầu tiên là “Technodelic” - đánh dấu sự chuyển mình của nhóm nhạc sang thể loại Techno, được xem là một trong những album nhạc điện tử kinh điển nhất của thập niên 80. 

Tiếp đến là “Solid State Survivor” - Album chứa những bản nhạc thành công nhất của nhóm như “Behind the Mask” và “Rydeen”. Đây cũng là một trong những Album nhạc điện tử đầu tiên được phát hành trên thị trường quốc tế. 

Tiếp nối sau đó là các Album trong thời kì đỉnh cao của nhóm, gây dựng tiếng vang vô cùng lớn cho YMO, bao gồm “BGM”, Naughty Boys” và “Service”.

Doanh số bán đĩa của nhóm chưa bao giờ được công bố chính thức. Tuy nhiên, YMO tới nay vẫn được người dân Nhật Bản xem là một trong những ban nhạc thành công nhất lịch sử âm nhạc Nhật Bản, đặc biệt là trong thập niên 80. Các album của nhóm đã bán được hàng triệu bản, và tác động mạnh mẽ tới sự phát triển của thể loại âm nhạc điện tử và nhạc Pop, thậm chí vượt ra ngoài lãnh thổ đất nước mặt trời mọc.

Thể loại nhạc điện tử bắt đầu được phổ biến rộng rãi trong đại chúng, đặc biệt như ElectroPop/TechnoPop, SynthPop, Cyberpunk, Ambient House, hay Electronica. Với cương vị là một trong những nghệ sĩ đầu tiên của thể loại nhạc điện tử. Theo như tạp chí AllMusic và các bài viết trên tờ The Rolling Stone đăng tải năm 2019, rất nhiều các nghệ sĩ sau này đã chịu sự ảnh hưởng từ âm nhạc của YMO, có thể kể đến như A-ha, Daft Punk, Radiohead, Bjork, hay LCD Soundsystem. 

Sakamoto trong khoảng thời gian này là nhạc sĩ và cũng là nhà soạn nhạc chính cho một số bài hát nổi tiếng của nhóm, bao gồm “Yellow Magic”, “Technopolis”, “Nice Age”, “Ongaku”, “You’ve Got to Help Yourself”. Ông thậm chí đã hát một số bài trong đó, như “Kimi ni Mune Kyun” hay “Behind the Mask”. Nói tới “Behind the Mask”, nó là một hit thành công trên toàn thế giới khi phần nào đó định hình dòng nhạc Synthpop trước thời đại. Thậm chí về sau này, bài hát còn được những ca sĩ nổi tiếng phương Tây trình bày lại, trong đó có ông hoàng nhạc Pop Michael Jackson và người ca sĩ tài hoa Eric Clapton. 

Chưa đủ thỏa mãn với các thành công khi là một phần của YMO, ông tiếp tục thử thách bản thân khi thực hiện các sản phẩm solo. Ryuichi phát hành Album đầu tiên của bản thân mình, “Thousand Knives of Ryuichi Sakamoto” vào giữa năm 1978 với sự giúp đỡ của Hideki Matsutake cho bài hát “Thousand Knives”. Album này là sự thử nghiệm của Ryuichi với nhiều phong cách khác nhau. Ví dụ như “Thousand Knives” và “The End of Asia” kết hợp âm nhạc điện tử với âm nhạc truyền thống của Nhật Bản, trong khi “Grasshoppers” là một khúc dương cầm tối giản. Album được thu sử dụng nhiều loại nhạc cụ điện tử hiện đại vào thời điểm đó, chẳng hạn như KORG PS-3100; Oberheim Eight-Voice; Moog III-C; Polymoog, Minimoog; Micromoog; Korg VC-10; KORG SQ-10, Syn-Drums, cùng một trình biên soạn âm thanh lập trình bởi Matsutake. Một phiên bản khác của bài hát “Thousand Knives” cũng được phát hành.

Các Album solo tiếp theo của Sakamoto Ryuichi cũng tiếp tục giữ đúng với tinh thần của sản phẩm đầu tiên, tiếp tục là đầu tàu cho các nhánh khác nhau thuộc thể loại nhạc điện tử. Album “B-2 Unit” ra mắt năm 1980 có bao gồm sản phẩm “Riot in Lagos”, được coi là một trong những bản nhạc đầu tiên thuộc thể loại Electro-funk. Một vài nghệ sĩ electro và hip-hop thời kì đầu như Afrika Bambaataa và Kurtis Mantronik đều nhận định rằng mình đã được truyền cảm hứng rất lớn từ Album này. Sự ra mắt của “Riot in Lagos” cũng lọt vào danh sách 50 sự kiện có tầm ảnh hưởng lớn nhất tới sự phát triển của nhạc Dance. Cũng tương tự như vậy, theo nhận định của tạp chí Fact, bản nhạc “Differencia” sử dụng những nhịp bass synth dồn dập đặc trưng của dòng nhạc Jungle, thậm chí dòng nhạc này tận gần 1 thập kỷ sau mới bắt đầu thịnh hành trong các club ở Anh. Một vài bài hát khác cũng tạo nên nền tảng cho sự phát triển của các dòng nhạc IDM, broken beat và industrial techno. Chưa kể rằng Sakamoto cũng đã cộng tác cùng một producer người Anh chuyên về dòng nhạc reggae, Dennis Bovell, để thực hiện một vài track có sử dụng yếu tố của afrobeat và dub music. Và đó cũng chẳng phải lần cuối cùng ông cộng tác với một nghệ sĩ phương Tây. 

Liên tục trong vòng 3 năm, từ 1980 tới 1983, Ryuichi cộng tác với vô số các nghệ sĩ khác nhau, cả trong và ngoài nước, để tạo ra hàng loạt các sản phẩm khiến đại chúng phải lắc lư theo từng nhịp beat. Trong đó phải kể tới lần cộng tác cùng David Sylvian để sản xuất “Taking Island in Africa”, hay cùng với Kiyoshiro Imawano để tạo ra “Ikenai Rouge Magic”. Bài hát này thậm chí còn đạt top 1 bảng xếp hạng Oricon, cũng là bảng xếp hạng âm nhạc uy tín nhất của Nhật Bản, từ đó đẩy vị thế của Ryuichi Sakamoto lên một tầm cao mới. Nhưng lần cộng tác vào năm 1983 cùng nghệ sĩ nổi tiếng David Bowie mới thực sự đưa tên tuổi của ông lên tầm toàn cầu. Lạ lùng thay, đó lại là soạn nhạc cho phim, một sản phẩm của đạo diễn Nagisa Oshima có tên “Merry Christmas Mr. Lawrence”. Đây cũng là cột mốc quan trọng để đưa ông từ một người tiên phong cho dòng nhạc điện tử trở thành “vị vua soạn nhạc phim”. 

Trong dự án phim "Merry Christmas Mr.Lawrence", Sakamoto đảm nhiệm một vai diễn nhỏ là sĩ quan Yonoi, đồng thời sáng tác các bản nhạc sử dụng trong bộ phim. Bản nhạc chủ đề “Forbidden Colours” trở thành một cú hit lớn. Bài hát là sự kết hợp hài hòa giữa 2 nền âm nhạc phương Đông và phương Tây, nơi mà tiếng piano du dương được hòa chung với giọng hát đậm chất truyền thống của nghệ sĩ David Sylvian, mang tới cho khán giả một trải nghiệm âm nhạc vô cùng độc đáo và không kém phần cảm động. Cũng chính sản phẩm này đã khiến bộ phim đoạt được giải thưởng BAFTA cho nhạc phim xuất sắc nhất vào năm 1983.

Nhưng thành công này không là gì với thành công 4 năm sau đó cùng tác phẩm kiệt xuất “The Last Emperor” của đạo diễn Bernardo Bertolucci. 

Bộ phim dựa vào cuốn tự truyện của Phổ Nghi, vị hoàng đế cuối cùng của Trung Quốc, kể lại toàn bộ cuộc đời của ông từ lúc lên ngôi khi còn rất nhỏ cho tới lúc bị giam giữ và phóng thích bởi chính quyền Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa. Bộ phim được đánh giá là một trong 3 bộ phim kinh điển nhất trong lịch sử điện ảnh châu Á. Đối với Sakamoto Ryuichi, ông phải sáng tác những bản nhạc mang đậm âm hưởng văn hóa phong kiến của Trung Quốc, nhưng đồng thời cũng phải có những sự hiện đại đổi mới giống như sự chuyển đổi của quốc gia này, từ quyền lực triều đình sang chế độ cộng sản mới, cùng với tác động của sự kiện này lên cuộc sống và tư tưởng của người dân Trung Quốc, và đồng thời kể câu chuyện và tâm tư của Phổ Nghi. Nghe qua có vẻ không hề dễ một chút nào, phải không? Ấy vậy mà Sakamoto đã làm được điều không tưởng. 

Nửa đầu của bản nhạc được cấu thành bởi các nhạc cụ Trung Quốc truyền thống bao gồm đàn tranh, đàn tam thập lục, đàn nhị, đàn trúc, kèn Sheng, gong. Cho tới nửa sau, các nhạc cụ phương Tây như bass, guitar, piano, chuông tubular bắt đầu tham gia bản hòa tấu một cách tinh tế, thể hiện sự xoay chuyển của thời đại, nhưng vẫn thấm đẫm nỗi buồn của vị hoàng đế. Bản nhạc này gần như gây sốc cho toàn thế giới vì không ai có thể ngờ được những âm hưởng rất Trung Hoa lại được soạn bởi một người Nhật Bản, khẳng định hiểu biết sâu rộng của ông về mặt âm nhạc truyền thống. Nhà phê bình âm nhạc John Schaefer từ NPR đã nhận xét rằng "Sakamoto là một người Nhật Bản, nhưng ông đã sáng tác nhạc Trung Hoa tốt đến mức đáng ngạc nhiên".

Bản nhạc đã giúp Ryuichi Sakamoto, cùng David Byrne và Cong Su mang về giải thưởng “nhạc phim xuất sắc nhất” của Viện Hàn lâm vào năm 1987, cùng với một giải Grammy và một giải quả cầu vàng. Có lẽ đây cũng chính là cột mốc mà đại chúng bắt đầu nhìn nhận ông như một nhà soạn nhạc phim thiên tài. Các tờ báo lớn của Anh Quốc khi đó như The New York Times đặt cho ông cái biệt danh là “ông vua nhạc phim”, và cái tên đó cũng không hề sai. Ông có khả năng sáng tác nhạc đa dạng thể loại, từ nhạc cổ điển đến nhạc điện tử, phù hợp với nhiều thể loại phim khác nhau. Ngoài ra, hiểu biết sâu rộng về các nền văn hóa âm nhạc truyền thông khiến ông trở thành lựa chọn hàng đầu cho các đạo diễn muốn tạo ra những bản nhạc độc đáo có chất lượng cao cho phim của họ. Số lượng phim điện ảnh và TV Series mà ông Ryuichi tham gia soạn nhạc cũng tương đối đồ sộ. Trong đó có rất nhiều các sản phẩm đạt đến tầm kiệt tác của lịch sử nhạc phim. Một vài ví dụ có thể kể tới như sau. 

Cũng trong năm 1987, ông soạn nhạc cho bộ Anime được coi như là “cult-classic” của thể loại khoa học viễn tưởng, “Oritsu Uchuugun: Oneamisu no Tsubasa”. Sau đó, ông tiếp tục hợp tác với đạo diễn Bertolucci trong dự án “The Little Buddha” năm 1993, đạo diễn Oliver Stone trong “Wild Palm”, và “Love is the Devil: Study for a Portrait of Francis Bacon” của John Maybury năm 1998, rồi “Snake Eyes” của Brian De Palma cũng năm 1998, hay “Femme Fatale” năm 2002. Nếu những cái tên trên hơi lạ lẫm với các bạn, thì một vài dự án gần đây của ông có bao gồm bộ phim đem về chiếc tượng Oscar đầu tiên cho nam tài tử Leonardo DiCaprio, “The Revenant”, hay bộ phim có sự tham gia của Johnny Depp “Minamata”. Các TV Series cũng không phải ngoại lệ, có thể kể tới “Exception”, “Moskau 1941”, “Today’s Nekomura”, thậm chí là tập phim “Smithereens” của Series phim nổi tiếng “Black Mirror”. 

Các dự án trên đều được đánh giá rất cao bởi giới chuyên môn và đại chúng về mảng âm thanh, gặt hái được khá nhiều đề cử và giải thưởng danh giá, bởi chúng đơn giản là đã được bảo chứng bởi tài năng không thể tranh cãi của Ryuichi Sakamoto. 

Ở những năm đầu tiên bắt đầu sự nghiệp âm nhạc, Ryuichi vẫn luôn được biết tới như là nghệ sĩ tiên phong của nhạc điện tử, hướng tới sự hiện đại trong từng nhịp beat. Nhưng trong vòng 10 năm trở lại đây, phong cách âm nhạc của ông đã dần trở nên nhẹ nhàng và tĩnh lặng hơn. 

Sau khi ông được chẩn đoán mắc bệnh ung thư họng vào năm 2014, Ryuichi đã phải trải qua một cuộc chiến sinh tử với bệnh tật, và nó ảnh hưởng rất lớn tới phong cách của ông. Trong những năm sau đó, âm nhạc của Sakamoto Ryuichi thường mang lại cảm giác yên bình hơn, nhấn mạnh vào các nhạc cụ tự nhiên, kết hợp cùng với những âm thanh vốn có từ đời sống và thiên nhiên hàng ngày để mô tả những tâm tư cảm xúc trầm lắng và sâu sắc. 

Có thể so sánh “Thousand Knives” với Album “Async”phát hành năm 2017. Trong khi Thousand Knives là một sản phẩm nổi tiếng với các giai điệu sôi động và nhịp độ nhanh, thì album "async" lại mang đến một phong cách âm nhạc khác hẳn, chủ yếu là những giai điệu trầm lắng, tĩnh lặng và tràn đầy cảm xúc. Tuy nhiên, cả hai sản phẩm đều thể hiện sự đa dạng và tài năng của Ryuichi Sakamoto trong việc khám phá và sáng tạo âm nhạc.

Ngày 21/1/2021, ông thông báo trên trang web chính thức của mình rằng căn bệnh ung thư vòm họng đã thuyên giảm, nhưng lại mắc phải ung thư trực tràng và phải điều trị liên tục, kể cả sau một ca phẫu thuật thành công. Ông viết trong bức thư thông báo, “Từ giờ trở đi, tôi sẽ phải sống chung với căn bệnh ung thư. Nhưng tôi hy vọng rằng mình sẽ được tiếp tục sáng tác thêm một khoảng thời gian nữa.” Tới 28/3/2023, ông Sakamoto Ryuichi qua đời ở tuổi 71 trong sự tiếc thương của gia đình. Phải đến ngày 02/04, chuyện này mới được công khai trên truyền thông, sau khi đám tang của ông đã được tổ chức. 

Công ty thu âm Avex - nơi mà Ryuichi làm việc - bày tỏ sự ngưỡng mộ và tiếc nuối sau sự ra đi của ông. “Ông ấy đã sống với âm nhạc cho tới những phút giây cuối cùng”. Nghệ sĩ Guitar chuyên nghiệp Johnny Marr gọi ông là “một nghệ sĩ thanh lịch và trường tồn với thời gian”. Những gì mà vị nghệ sĩ thiên tài để lại cho nền âm nhạc thế giới là vô cùng to lớn, thậm chí, những gì ông đã sáng tác từ năm 80 của thế kỷ trước vẫn còn được coi là quá hiện đại so với ngày nay. Phần nào đó, ông đã phần nào đó giúp nhân loại có thể thể hiện những thông điệp mà không từ ngữ nào có thể diễn tả thông qua âm nhạc. Như ông đã từng nói,