[Review Sách] Thiên Tài Bên Trái, Kẻ Điên Bên Phải

Để viết sách “Thiên Tài Bên Trái, Kẻ Điên Bên Phải”, tác giả đã dành thời gian thực hiện rất nhiều cuộc phỏng vấn các bệnh nhân tâm thần và những đối tượng bị coi là “bất thường” để làm chất liệu cho tác phẩm. Văn phong của tác phẩm này có chút uyển chuyển nhưng cũng âm hiểm như một vực nước sâu không đáy, có đầu có đuôi nhưng để hoài nghi thì còn một số điểm nên hoài nghi vì đầu đuôi không ăn nhập. Sau khi ra mắt thêm bộ "Sổ Tay Nhà Thôi Miên", bạn đọc hẳn đã phần nào nhận ra sở thích “chơi chữ” và qua chữ “chơi tâm trí” của Cao Minh.

Tôi tạm gọi tác giả Cao Minh bằng cái tên như vậy. Các mẩu chuyện của anh nhiều lúc rất phi lý nhưng lại nhanh chóng trở thành có lý khi tiếp cận ở góc nhìn khác. Điển hình như “Satan cuối cùng”, “Mùi vị của táo”, “Quân cờ”. Nhưng bạn đọc đừng quên tất cả những câu chuyện này đều đã qua lăng kính nhận thức và tái hiện lại của tác giả. Bởi anh chính là người đã xây dựng nên thứ mê cung tâm trí vô cùng hiểm nguy và cũng rất hấp dẫn này. Hấp dẫn ở chỗ cuốn sách giống một chuyến thám hiểm tâm trí ở tầng mức khá nguyên thủy của con người, nhưng nguy hiểm ở chỗ nó cũng có thể khiến bạn kẹt lại mãi mãi.

Nếu muốn làm bạn với một người là bạn của cùng lúc cả thiên tài và kẻ điên, thì bạn cần hiểu anh ta. Hiểu anh ta rồi thì bạn có thể an tâm bước tiếp trong thế cục anh ta dàn dựng, để chơi đùa với tâm trí của bạn.

Đối với tôi, chân tướng con người này nằm rõ nhất ở cuộc trò chuyện “Sáng sinh, chiều chết”. Vậy nên tôi sẽ chọn đây là phần trung tâm trong bài review của mình. Đọc sách Cao Minh mà phần nào cũng phân tích, không tính toán chiến thuật thì rất dễ trở nên “vô minh”, tôi nghĩ vậy. Tự dưng tôi lại nhớ tới một văn bản cũ kỹ và phần nào gây ám ảnh trong những năm học cấp 3: “Người lái đò sông Đà”. Có lẽ bởi tác giả cuốn sách cũng bày ra không ít “trùng vây, thạch trận” vừa “hung bạo, vừa trữ tình”.

Trong mê cung sừng sững tác giả gây dựng, thì đây có thể là viên gạch duy nhất có đủ khả năng khiến cho mê cung ấy sụp đổ. Bởi đoạn hội thoại này có sự tham gia trò chuyện của tác giả với một người được cho là có chuyên môn về lĩnh vực tâm lý học- tôi không khẳng định cả hai “bình thường” theo cách hiểu thông lệ của xã hội. Bạn cũng không nên hi vọng sẽ tìm thấy ai hoặc điều gì đó bình thường trong cuốn sách này.

Đoạn này chưa rõ là Cao Minh đùa hay đang nói thật. Nhưng có một điều chúng ta có thể thấy: anh tiếp xúc với những người tâm thần, trò chuyện với họ mặc dù chưa qua trường lớp đào tạo. Nhưng anh có cách khác thậm chí còn hiệu quả hơn việc được đào tạo, đó là trở nên giống họ. Vậy là do anh không khác họ hay do họ thực chất không khác anh? Và suy ra thêm, những người tâm thần có thực sự khác những người chưa bị tâm thần nhiều như chúng ta vẫn nghĩ không?

Dường như Cao Minh nắm được mấu chốt này, nên anh có thể tự do đi lại giữa hai thế giới. Cả thiên đường của thiên tài và địa ngục của kẻ điên. Nhưng đôi, lúc thiên đường lại dành cho kẻ điên còn địa ngục giam giữ thiên tài. Trong vai trò một người tìm kiếm, anh chấp nhận tất cả để được trải nghiệm. Nhu cầu này khiến anh thâm nhập được vào tâm trí của cả người tâm thần lẫn người chưa tâm thần. Đủ để họ và anh kết nối với nhau. Tiến sâu vào miền đất u ám ấy, Cao Minh đã phát hiện ra có ánh sáng:

Sự lựa chọn và công nhận đã làm nên khác biệt, đã tạo ra ranh giới giữa con người với con người. Thiên Tài mà quá nhiệt tình bộc lộ rất có thể sẽ bị coi như Kẻ Điên. Để an toàn, họ chấp nhận giấu kín và làm thui chột tài năng của chính mình. Còn Kẻ Điên dám can đảm bảo vệ niềm tin cá nhân (dù đôi lúc lệch lạc) thì lại được tung hô như Thiên Tài. Nhận thức lầm lẫn này của nhân loại đã khiến chúng ta xây dựng thành công ảo tưởng về sự phát triển. Nơi Kẻ Điên dám sống, dám đấu tranh còn Thiên Tài thì sợ hãi và bị khuất phục. Để sinh tồn và được chấp thuận, Thiên Tài phải biết bất chấp, kiên trì để mang lốt của Kẻ Điên. Còn Kẻ Điên, để thoát khỏi sự loại bỏ của xã hội, họ phải tự ám thị mình thành Thiên Tài.

Đến đây tôi phần nào hiểu được trong tác phẩm kì lạ này không ai quan tâm đến việc trở nên bình thường (bản chất của việc trở nên bình thường đã là một dạng đóng vai), vì tất cả họ đều đã chọn xong vai mình cần đóng rồi. 

Giải pháp của Cao Minh là gì? Anh rất khôn ngoan ở chỗ không biến vấn đề của người khác thành vấn đề của bản thân:

Đây là chân dung tự họa của Cao Minh. Vì vậy là một nguồn thông tin đáng lưu ý để bạn đọc hiểu thêm về anh. Nếu không hiểu anh ta, bạn sẽ không hiểu được “Thiên Tài Bên Trái, Kẻ Điên Bên Phải” rốt cuộc đang muốn nói gì.

Với tôi, thực chất đây chính là một công trình tự sự của Cao Minh. Có không ít mẩu hội thoại và hình mẫu bệnh nhân mang tính chất biểu tượng. Họ là kết tinh của những nguyên mẫu, chân lý, tư tưởng, đức tin, truyền thống mà mỗi thế hệ đều được đưa vào tâm trí. Cao Minh có lẽ là một trong số đó, nên anh tái hiện lại chúng để giúp chúng ta nhận diện- còn giữ lại hay phá bỏ, thì còn tùy vào mỗi bạn đọc.

Để chọn ra phần hay nhất và cũng là bổ ích nhất, thì tôi luôn chọn “Sáng sinh, chiều chết”. Còn cách sống nào thông thái hơn, khi bạn và tôi ở giữa trùng vây của những thiên tài và kẻ điên?

Bạn có câu trả lời chưa? câu trả lời của tôi là con người. Tôi có suy nghĩ như vậy bởi hình như tâm trí con người là một quả lắc dao động giữa hai thái cực này. Bạn đã từng gặp ai đó có nội tâm bình lặng từ ngày này qua ngày khác chưa? tôi từng thấy họ trong những cuốn sách kể về các bậc thiền sư. Nhưng thú thực, bên ngoài trang sách, tôi chưa từng gặp ai như vậy.

Con người có thể là thánh nhân cũng có thể là tội nhân. Nên không có gì quá bất ngờ nếu họ có thể là Thiên Tài và cũng có thể là Kẻ Điên, là cả hai hoặc thậm chí là không phân biệt nổi hai điều ấy nữa. Đó cũng có thể là bí mật làm nên sức hút và sự ám ảnh của “Thiên Tài Bên Trái, Kẻ Điên Bên Phải”

Cầm cuốn sách này lên rồi thì rất khó để đặt xuống, đặt biệt là những bạn ưa suy tư, tìm tòi và thích sáng tạo trong cuộc sống. Cao Minh đã rất khéo léo vận dụng ngôn ngữ để chuyển tải những ý tưởng sâu kín của mình. Tuy nhiên, tôi mong bạn đọc lưu ý “Thiên Tài Bên Trái, Kẻ Điên Bên Phải” rất khác so với một tác phẩm nghiên cứu hay dẫn nhập về tâm lý học bài bản. Do đó, những điều anh kể có thể là đời thực dưới mặt trời, cũng có thể là văn chương dưới ánh trăng. Sau cuốn này, tôi có đọc tiếp hai tập của bộ “Sổ Tay Nhà Thôi Miên” cũng do anh viết. Tôi khám phá ra thêm những bất ngờ thú vị về phong cách sáng tác của Cao Minh. Nhưng tôi sẽ không chia sẻ mà để bạn đọc tự trải nghiệm, nếu muốn.

Cao Minh là một Nhà văn có tài, có hứng thú với tâm trí con người, có phong cách sáng tác độc đáo. Nhưng bạn đừng quá trăn trở hay hoàn toàn tin vào những gì anh viết, vì cuộc đời của Nhà văn là cuộc đời của những tự sự. Chúng ta ai cũng có quyền tự sự để chia sẻ, không phải để định hướng.