Rồng, loài sinh vật trong truyền thuyết, đâu đâu cũng có những câu chuyện kể lại về loài sinh vật huyền bí này. Từ những con thằn lằn khổng lồ có thể thở ra lửa cho tới những con thuồng luồng có thân mình như rắn nhưng có thể bay trên trời, chúng xuất hiện ở khắp muôn nơi, từ Châu Âu tới Châu Á, từ nền văn minh này tới nền văn minh khác và được truyền từ đời này tới đời khác.

Một sinh vật như vậy có thể tồn tại không? Với những truyền thuyết kể lại từ thời cổ đại tới nay, ắt hẳn phải có những ghi chép cụ thể về loài sinh vật này chứ? Đây sẽ là những câu hỏi chúng ta cùng nhau đi tìm lời giải và sau cùng, có lẽ sự thật về loài quái thú huyền ảo này cũng sẽ được hé lộ.

Nói đến lịch sử văn hóa tại Châu Á, chúng ta không thể không nhắc tới hai nền văn minh cổ đại nhất của lục địa này là Ấn Độ và Trung Quốc. Và trong các vết tích để lại của cố nhân Ấn-Trung, chúng ta có thể tìm thấy những ghi chép về các loài rồng với niên đại khoảng 2700 năm trước công nguyên.

Tại Ấn Độ, loài Rồng chủ yếu được nhắc tới trong các câu chuyện của Ấn Độ giáo và Phật giáo, cụ thể như Ananta, Sesha, hay Vritra của Ấn Độ Giáo và Apala, Mucalinda trong Phật giáo.

Con Rồng Vritra hút hết nước trên dương gian, không chừa một giọt. Nó hút cạn nước tại sông hồ, thậm chí là hơi ẩm từ bầu khí quyển. Hạn hán xảy ra, mọi thứ trên Trái Đất bắt đầu chết dần chết mòn.

Sau đó Vrtitra nhìn vào dương gian, cảm thấy thích thú với những gì nó vừa gây ra. Nó bay lượn trên bầu trời và cất giọng cười vang như sấm. Nhưng như vậy vẫn chưa thỏa mãn được thú vui của con Rồng, nó tiếp tục tìm trò quấy rối nhân loại, hết phun sương và mưa đá xuống dương gian, rồi bắt đầu che lấp Mặt Trời để mọi thứ đột ngột trở nên tăm tối.

Nhân thế phẫn nộ với tội ác của Vritra, nhưng đồng thời cũng rất khiếp đảm trước hình hài của nó nên không thể làm gì. Ngày ngày, họ chỉ biết cầu nguyện các vị thần cứu giúp, mong rằng sẽ có ai đó xuất hiện để đưa họ ra khỏi sự chịu đựng này.

Cuối cùng, lời cầu nguyện của họ đã được đáp trả. Vua của các vị thần và là thần bầu trời, Indra đã xuất hiện để tiêu diệt Vrtitra. Indra là một vị thần cao lớn, có 4 tay và sở hữu cỗ xe ngựa nhanh hơn cả chớp, đồng thời ông cũng mang trên tay vũ khí quyền năng Vajra, một tia sét bất hoại. Với sức mạnh thần thánh, Indra đã tìm tới Vrtitra để thách đấu.

Đại chiến long trời lở đất giữa Indra và Vrtitra nổ ra, Vritra tấn công Indra bầng tiếng sấm và sương mù, Indra thì đáp trả bằng tia sét Vajra bất hoại. Hai kẻ ngang sức ngang tài chiến đấu không ngừng nghỉ trong suốt nhiều ngày dài. Cuối cùng, Indra đã tung đòn chí mạng bằng một tia sét vào lưng con rồng.

Vritra thét lên dữ dội, ứa ra toàn bộ lượng nước nó đã hút cạn của nhân loại. Chiến thắng của Indra đã đem lại mùa màng và sự sống cho thế gian. Và đó cũng không phải lần duy nhất Indra xuất hiện để trừ khử những con quái như thế này. Nhờ đó mà ông được tôn thờ như thần bầu trời, thần sấm, thần mưa, thần chiến tranh và thần của những dòng sông.

Indra và Vritra là những nhân vật đặc biệt thú vị. Họ là sợi dây kết nối giữa phương Đông và phương Tây, là một phần khởi sinh cho thuyết về một nền văn hóa, tín ngưỡng chung đã tồn tại xuyên suốt Châu u tới Châu Á.

Zeus là vua các vị thần, sở hữu tia sét bất hoại trên tay, chiến đấu với con quái rồng Typhoon và kết liễu nó bằng tia sét của mình. Danh sách về sự tương đồng tới đáng ngạc nhiên giữa Indra và Zeus còn dài, khiến nhiều nhà nghiên cứu phải đặt câu hỏi liệu các thần thoại có liên quan đến nhau không.

Tuy nhiên, sự liên quan của câu chuyện loài rồng không chỉ dừng ở đó. Vritra là con rồng đại diện cho sự hủy diệt và đau khổ, tương đồng với rồng phương Tây. Tuy nhiên, nó lại có một đặc điểm đặc thù của những sinh vật huyền bí quyền năng tại phương Đông. Nó là con rồng nước.

Có một quan niệm quen thuộc của Đông Á nói chung khi nhắc tới loài rồng, chúng là sinh vật của biển cả. Ở đâu có nước, ở đó có rồng. Và đặc biệt, chúng không chỉ là hình tượng về sức mạnh thần thánh, chúng còn là biểu tượng của sự quyền quý, về sự tôn kính và đem đến phước lành cho nhân loại.

Chuyện kể rằng ở miền đất Lạc Việt có một bộ tộc là con cháu của loài rồng. Bộ tộc này có con trai thần Long Nữ tên là Lạc Long Quân. Lạc Long Quân có thân mình rồng, sống dưới nước và có sức khỏe vô địch kèm theo vô vàn phép lạ người đời chưa được thấy. Thoảng hoặc, chàng sẽ lên cạn để khám phá thế giới và trừ tinh diệt quái.

Trong nhiều lần lên cạn, chàng đã tiêu diệt Ngư Tinh, Hồ Tinh và Mộc Tinh để cứu người dân nơi đây, giúp đảm bảo mùa màng cho bách mệnh. Cho tới một ngày, biết được vùng núi cao có một cô tiên xinh đẹp tuyệt trần, là con gái vua Đế Lai thuộc tiên tộc Thần Nông, tên là Âu Cơ. Lạc Long Quân đã tới để gặp và ngay lập tức đem lòng yêu cô.

Mối tình giữa Lạc Long Quân và Âu Cơ đã nối liền biển và rừng, tiên tộc và long tộc. Họ cùng nhau chung sống trên cạn, ở điện Long Tráng. Và ở đây, họ đã cho hạ sinh một bọc trứng, nở ra gồm 100 chàng trai. Cả trăm chàng đều khôi ngô tuấn tú, đẹp đẽ lạ thường, không cần bú mớm mà lớn như thổi.

Nhưng hạnh phúc đôi lứa không tồn tại lâu. Lạc Long Quân là rồng biển bạc, Âu Cơ là tiên rừng vàng. Hai người không thể ở bên nhau mãi được. Từ đây, Lạc Long Quân chia sẻ với nàng rằng hai người sẽ chia đàn con. 50 người cùng Lạc Long Quân xuống biển còn 50 người sẽ ở lại với u Cơ. Từ đây gia đình họ sẽ cai quản cả núi lẫn biển, vừa gần mà lại vừa xa, ai ai cũng là người nhà, rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần.

Sau khi chia xa, con trưởng của hai người được tôn làm vua, hiệu là Hùng Vương, đóng đo ở Phong Châu, đặt tên nước là Văn Lang. Con trai vua sẽ là quan lang, con gái vua sẽ là mị nương và khi cha qua đời thì ngôi truyền lại cho con. Từ đây, những con rồng, cháu tiên được ra đời, trở thành quốc gia hùng mạnh năm châu mà nay có tên là Việt Nam.

Tại dải đất hình chữ S này, thủ đô của những con rồng cháu tiên từng một thời được gọi là Thăng Long, nghĩa là nơi rồng bay lên trời. Ngoài ra còn có vùng vịnh tên Hạ Long, tức là nơi rồng đáp xuống.

Câu chuyện về Vịnh Hạ Long gắn liền với sự tích bảo vệ bờ cõi của dân tộc anh hùng này. Khi giặc tới đánh chiếm bằng đường biển, rồng đã xuống bảo vệ con cái của mình, dựng lên các ngọn núi, hòn đảo giữa biển để cản không cho giặc tới đất liền. Sau khi đánh tan giặc, rồng mẹ còn ở lại mà không về trời. Chỗ rồng mẹ hạ xuống là Hạ Long, nơi rồng con theo xuống là Bái Tử Long, nơi đuôi rồng quẫy lên trắng xóa là Long Vĩ, tức đuôi rồng, nay là bán đảo Trà Cổ ở Quảng Ninh.

Câu chuyện về sự thân thiết với loài rồng còn được nhắc lại nhiều lần trong lịch sử và chuyện dân gian người Việt, như để nhắc nhở về nguồn gốc của mình, rằng ai ai cũng là con rồng cháu tiên, đều là đồng bào, nghĩa là cùng một bọc đẻ ra thay vì là người dưng nước lã. Có lẽ vì tinh thần này mà người Việt đã có thể bảo vệ đất nước khỏi ách xâm lăng trong suốt bề dày lịch sử của mình và tới tận ngày nay vẫn chưa một thế lực nào có thể đánh đổ được sức mạnh của con rồng cháu tiên.

Chuyện kể rằng, trong một ngôi làng nọ có một gia đình nghèo khổ, chỉ có hai mẹ con phải sống nương tựa vào nhau. Và vì người mẹ tuổi cao sức yếu nên cậu nhỏ trở thành trụ cột, phải chăn bò hàng ngày để phụ mẹ.

Năm đó, thời tiết bỗng trở nên khô hạn, cây cỏ không mọc được khiến cuộc sống hai mẹ con ngày một khó khăn. Một hôm, cậu bé đi ngang qua 1 bờ sông cạn nước thì thấy trước mặt cậu là 1 trảng cỏ xanh mướt giữa tiết trời hạn hán. Không nghĩ ngợi nhiều, cậu mừng vui cắt một mớ cỏ rồi đem ra chợ bán.

Hôm sau, cậu trở lại trảng cỏ và ngạc nhiên thay, cỏ mọc lại xanh rờn như chưa có ai động vào. Biết ơn vì phép màu, cậu cắt cỏ và đem ra chợ bán. Từ đó, cậu có thể đem những bữa cơm no về cho mẹ. Ngày qua ngày cậu cứ đi cắt cỏ rồi trở về, nhưng rồi cậu nghĩ có thể đem cỏ nhiệm màu này về trồng gần nhà hơn. Cậu xới đất, định lấy gốc cỏ về trồng. Nhưng khi bới được gốc, cậu tìm được một viên ngọc trắng hồng. Thấy đẹp quá, cậu bèn cho vào túi, định về khoe với mẹ.

Cậu toan bán đi để lấy tiền về cho gia đình. Nhưng mẹ cậu lại khuyên hãy cất và giữ. Nghe lời mẹ, cậu bé cất viên ngọc vào hũ gạo. Hôm sau, cậu bé hí hửng tới vườn xem cỏ đã mọc như thế nào rồi. Tiếc thay, cỏ đã héo úa. Nhưng bù lại, hũ gạo của nhà đã đầy ắp. Nhận ra sức mạnh thần kỳ của viên ngọc, hai mẹ con thử đặt nó vào thùng tiền. Quả nhiên, qua một đêm, tiền đã đầy ắp.

Có túi tiền vô đáy, mẹ con nghèo giờ đã có thể sống sung túc. Để chia lộc, họ còn ban phát cho hàng xóm láng giềng những đồng tiền mình có được. Tuy nhiên, đây lại là sai lầm vì họ để những tên trộm biết được mình có tiền.

Đêm nọ, chúng lẻn vào và ép hai mẹ con phải tiết lộ bí mật. Không còn lối thoát, họ phải tiết lộ về viên ngọc thần trong hũ tiền. Hai tên trộm mừng rỡ, bắt gia đình lấy viên ngọc cho chúng. Tuy nhiên, cậu bé đã nhanh trí nuốt ngọc vào bụng.

Không có được ngọc, hai tên trộm rời đi. Nhưng tai họa vẫn chưa ngừng lại với gia đình hai mẹ con. Sau khi nuốt viên ngọc, cậu bé chịu đựng cơn khát không dứt. Uống hết cốc nước này đến cốc nước khác cũng không nguôi, cậu bé phải đến tận giếng nước, hút cạn cả giếng mà vẫn không hết. Rồi ra bờ sông, uống cạn mà cũng không hết. Trong lúc hút những giọt nước cuối cùng, mưa bắt đầu rơi, chấm dứt hạn hán mùa màng.

Lúc này, người cậu bé bắt đầu mọc đầy vảy, đầu cũng bắt đầu mọc sừng, đôi mắt to lồi ra, chẳng mấy chốc cậu bé hóa thành một con Rồng to lớn. Con Rồng nhả viên ngọc ra và cầm trên tay. Nó bay lượn vài vòng để nói lời tạm biệt mẹ rồi lặn sâu xuống dòng sông Mân. Kể từ đó, cậu bé trở thành thần rồng chăm lo việc mưa gió cho cả vùng.

Rồi ở phía quốc đảo Nhật Bản, câu chuyện về Ryujin, rồng thần biển cả và những con rồng thần khác như Mizuchi hay Wani.

Trong văn hóa Phương Đông, Rồng là sinh vật sống dưới nước, và là sinh vật quyết định điều kiện thời tiết tại dương gian như mưa, giông, bão tố, lũ lụt hay khô hạn. Ngoài ra,

Rồng phương Đông còn được kể nhiều trong các câu chuyện tôn giáo. Các nước khu vực Châu Á tôn thờ loài Rồng và xem đó là điềm lành, phước khí. Ví như truyền thuyết về vua Lý Công Uẩn đặt tên cho kinh đô là Thăng Long vì ông nằm mơ thấy Rồng bay lên trời.

Về chính trị, Rồng Phương Đông còn biểu trưng cho sự quyền quý. Trang phục của vua hoặc hoàng tộc qua các triều đại hầu hết đều sẽ có thêu hình tượng Rồng. Ngoài ra, một vài ghi chép còn cho rằng, các tín ngưỡng và văn hóa về loài Rồng ở khu vực này chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Rồng Trung Quốc.

Rồng Trung Quốc tượng trưng cho sự may mắn và thịnh vượng. Ở đây, người ta cũng sử dụng hình tượng Rồng tượng trưng cho hoàng đế. Từ lâu, Rồng đã là 1 trong 4 linh vật trong tín ngưỡng là Long, Lân, Quy và Phụng tham gia vào việc tạo ra thế giới theo thần thoại Trung Quốc. Và các hoàng đế Trung Quốc được coi là hậu duệ trực tiếp của loài rồng.

Rồng của Trung Quốc được mô tả gồm có 5 móng, tượng trưng cho Kim, Mộc, Thủy, Hỏa, Thổ, các nguyên tố vốn được xã hội cổ xưa công nhận là những yếu tố quan trọng tạo nên vật chất, kể cả con người. Trong cuốn A Chinese Bestiary: The Guideways through Mountain and Seas, cuốn bách khoa toàn thư về các loài sinh vật của Trung Quốc được viết từ giữa thế kỷ thứ 4 đến thế kỷ thứ nhất TCN cho biết, loài Rồng phương Đông còn đóng vai trò là thần Sấm, rồng thần vỗ bụng để tạo ra các âm thanh vang trời.

Chưa hết, ban đầu Rồng Trung Quốc được liệt kê có 4 đặc tính: Rồng trên trời, Rồng cất giữ kho báu, Rồng dưới lòng đất và cuối cùng là Rồng điều khiển mưa gió. Về sau, cái tên Long Vương xuất hiện là do Phật giáo du nhập vào Trung Quốc, rồi đến Nhật Bản. Và như đã kể bên trên, các nước trong khu vực Châu Á sẽ chịu 1 phần ảnh hưởng từ Rồng Trung Quốc. Vậy nó đã ảnh hưởng đến Nhật Bản như thế nào?

Trong thời gian này, Phật giáo đã và đang phát triển tại Nhật Bản. Và có lẽ vì thế, hình tượng về Rồng thần bắt đầu xuất hiện từ đây. Tuy nhiên, loài Rồng ở đây đã được tút tát về ngoại hình để phù hợp với con người và văn hóa Nhật Bản.

Rồng Nhật Bản kết hợp dấu vết của nhiều loài động vật khác nhau, đầu của nó giống như của một con cá sấu, cơ thể dài như loài rắn, và được bảo vệ bởi lớp vảy dày giống như của thằn lằn. Chúng chủ yếu sống ở đại dương hoặc trên đỉnh núi, phần lớn, chúng là những sinh vật hiền lành, giúp đỡ con người điều hòa khí hậu, thậm chí tránh được các thảm họa thiên nhiên. Trong một số truyền thuyết Nhật, Rồng sẽ ban cho con người điều ước, nhưng khi nổi giận, chúng có thể phá hủy cả ngôi làng.

Và tại Nhật Bản, hình tượng về Rồng được đưa vào Thần đạo. Một trong những con Rồng nổi tiếng nhất là Ryu Jin, sống ở biển và rất thích các viên ngọc quý, thậm chí là biến mình thành người để ăn cắp các viên đá quý. Với người dân Nhật Bản, Rồng Ryu Jin là một biểu tượng của sự khôn ngoan, trường thọ và cũng gắn liền với hình tượng Hoàng đế.

Theo truyền thuyết Trung Quốc, dưới đáy biển là nơi sinh sống của một con Rồng Vàng. Vào thời gian đó, đã xảy ra cuộc hỗn chiến giữa hai Mặt Trời, và một trong hai Mặt trời đã rơi xuống biển khiến cho vùng đại dương vì nóng mà sục sôi, đánh thức con Rồng đang say sưa nằm ngủ.

Tức giận, con Rồng lao đến nuốt cả Mặt Trời vào bụng. Nhưng vì sức nóng của Mặt Trời đã đốt cháy bên trong và khiến con Rồng phát nổ. Từ vụ nổ, xác của con Rồng đã tạo nên vạn vật, chúng trở thành mây, cây cối và cả động vật.

Và nếu tìm hiểu sâu thêm đôi chút, chúng ta sẽ dần nhận ra được nguồn gốc của chiếc áo long bào mà vua ta vẫn thường mặc vì sao in hình Rồng và phải là màu vàng.

Từ triều đại nhà hán đến triều đại nhà Thanh, con Rồng đã được liên kết với các hoàng đế như 1 cách thể hiện những người cai trị đã được lựa chọn bởi thần thánh. Vị hoàng đế đầu tiên của nhà Hán, được cho là do Rồng thần và người mẹ phàm trần sinh ra. Chính vì vậy, từ áo choàng cho đến giường ngủ của vua đều được chạm khắc hình Rồng Vàng. Màu Vàng được các cường quốc đặc biệt tôn kính.

Tương tự, trong thần thoại Hàn Quốc, loài Rồng cũng sống ở các vùng đầm lầy, các khu vực sông sâu và sẽ giúp đỡ con người bằng việc phun mưa, tưới nước cho mùa màng của họ. Rồng Hàn Quốc đặc biệt có thể nói tiếng người. Ngoài ra, chúng còn có các cảm xúc biết ơn và tận tụy như một người lương thiện.

Rồng Hàn Quốc sở hữu bộ râu dài, và đôi khi bàn chân của chúng còn giữ quả cầu ma thuật. Và quả cầu này chứa đựng một quyền năng đó là có thể chữa khỏi bệnh, hoặc ban cho con người trí tuệ và quyền lực toàn năng.

Nhưng những điều này không có nghĩa là nguồn gốc về Rồng Phương Đông chỉ trên những tín ngưỡng, truyện thần thoại hoặc truyền thuyết. Thực tế đã có những phát hiện và các ghi chép cho thấy con người đã từng tiếp cận với loài Rồng.

Trong truyền thuyết và truyện dân gian, Rồng là loài có phép thuật. Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa tự nhiên cho rằng sinh vật này là một phần của giới tự nhiên. Các học giả Trung Quốc đã xếp Rồng là một trong 369 loài động vật có vảy. Chưa hết, người ta đã khai quật xương hóa thạch ở Châu Á và Châu u. Và tin rằng họ đã tìm thấy hài cốt của những con Rồng từ thời xa xưa.

Cụ thể, theo văn bản của ông Subhuti Dharmananda, giám đốc viện y học cổ truyền Trung Quốc có nhắc đến một dẫn chứng về loài Rồng này đã từng sống trên Trái Đất. Cụ thể, trong cuốn Shennong Bencao Jing, tạm dịch là “Nông Nghiệp và cây thuốc” của người Trung Quốc có viết rằng Răng Rồng có thể chữa được bệnh động kinh, tăng động, mất trí và Xương Rồng dùng để chữa tiêu chảy, ho hoặc chứng động kinh ở trẻ.

Trong cuốn sách The First Fossil Hunters: Dinosaurs, Mammoths, and Myth in Greek and Roman Times xuất bản vào năm 2000, Adrienne Mayor lập luận rằng một số câu chuyện về rồng có thể được lấy cảm hứng từ những khám phá cổ xưa về hóa thạch của khủng long và các động vật thời tiền sử khác. Cụ thể là truyền thuyết về rồng ở miền bắc Ấn Độ có thể được truyền cảm hứng từ "việc trông thấy những chiếc xương khổng lồ hóa thạch trên Đồi Siwalik thuộc dãy Himalaya."

Ngay từ thời nhà Tấn của Trung Quốc, kéo dài từ 265 - 317 sau Công Nguyên, người ta đã tìm thấy 1 văn bản có ghi chép lại việc phát hiện ra bộ xương Rồng ở tỉnh Tứ Xuyên ngày nay. Phần lớn, trầm tích ở khu vực này có niên đại vào khoảng cuối kỷ nguyên Jura, và khu vực này chứa thầy các hóa thạch.