Sa Mạc Nở Hoa (tên gốc tiếng Anh là “Dibs in Search of Self”. Tạm dịch: “Bé Dibs đi tìm bản ngã”) là một trong những quyển sách kinh điển về trị liệu tâm lý trẻ em trên thế giới được xuất bản năm 1964.
Tác giả của cuốn sách là nhà tâm lý học lâm sàng Virginia Axline, cũng là một nhà trị liệu nổi tiếng về kỹ thuật chữa trị cho trẻ em rối loạn tình cảm. Sách đã được dịch sang tiếng Việt bởi các dịch giả Tô Thị Ánh và Vũ Trọng Ứng, xuất bản năm 1994 (NXB Trẻ, Tp.HCM).
Cuốn sách ghi lại một loạt các buổi trị liệu trò chơi trong khoảng thời gian một năm với Dibs – cậu bé xuất thân từ một gia đình trí thức giàu có. Dibs thể hiện hành vi xã hội bất thường bằng cách liên tục cô lập bản thân, hiếm khi nói và tấn công những người xung quanh. Bất chấp những dấu hiệu cho thấy cậu có năng khiếu đặc biệt, cha mẹ và hầu hết giáo viên của Dibs đều cho rằng cậu bị rối loạn nhận thức hoặc cảm xúc. Khi cha mẹ của Dibs gặp Axline lần đầu tiên, họ đã mô tả cô ấy giống như hy vọng cuối cùng của con trai họ.
“Câu chuyện về Dibs cũng củng cố bằng chứng rằng trẻ em có khả năng tự chữa lành nếu chúng được cung cấp một môi trường mà quá trình tự chữa lành có thể diễn ra” (Clarke and Clarke, 1976). Bởi vì, không lúc nào Virginia Axline cố gắng bàn luận, giải thích hoặc diễn giải hành vi của mình cho Dibs. Cô ấy chỉ đơn giản là cho Dibs một môi trường để cậu có thể khám phá cảm xúc của chính mình và đi đến kết luận của riêng mình về chúng, bất kể chúng là gì. “Dibs đã trải qua những ngày đen tối, em đã sống một thời trong bóng đen của cuộc đời. Nhưng em đã có cơ hội ra khỏi những thời kỳ buồn bã này và tự khám phá ra rằng em có thể đối phó với những bóng đen cũng như nắng ấm của cuộc đời mình”. Virginia Axline đã áp dụng rất thành công liệu pháp “Thân chủ trọng tâm” của Carl Rogers trong quá trình trị liệu với Dibs. Cách tiếp cận của cô với trẻ em dựa trên các khái niệm nhân văn của Carl Rogers giúp Dibs có thể làm và nói bất cứ điều gì cậu bé muốn trong giờ chơi trị liệu. Trong môi trường này, Dibs từ từ cởi mở và bắt đầu khám phá cảm xúc của mình.
Đây thực sự là một cuốn sách tuyệt vời và hấp dẫn, tôi đã nóng lòng muốn xem tiến độ của Dibs tăng lên như thế nào theo từng chương. Dibs đã dần bước ra khỏi nhà tù mà cậu đã tự xây dựng để tách biệt chính mình với thế giới xung quanh. Những giá trị mà câu chuyện về cậu mang lại thực sự rất hữu ích cho bất kỳ ai muốn tìm hiểu về tiềm năng của con người và cách trẻ em trưởng thành từ nghịch cảnh.
Từ cuốn sách này, tôi đã học được một số điều để ứng dụng vào việc học tập và mục tiêu nghề nghiệp sau này của mình. Đó là:
- Đừng bao giờ từ bỏ việc cố gắng.
- Đừng cho rằng trẻ con không biết bạn đang làm gì.
- Cho phép trẻ bộc lộ những cảm xúc mạnh mẽ và thừa nhận thực tế của những cảm xúc đó sẽ giúp trẻ tự giải quyết những cảm xúc đó.
- Khi trẻ đã an toàn trong một mối quan hệ, chúng có thể tự đưa ra quyết định của chính mình.
Lý giải thêm cho vấn đề bảo mật thông tin giữa nhà trị liệu và thân chủ trong quá trình trị liệu: “Cha mẹ của Dibs đã ký giấy cho phép ghi băng tất cả những buổi trị liệu, và cho phép sử dụng những tài liệu đã thâu băng để nghiên cứu, để giảng dạy, để xuất bản, nếu nhà trị liệu cảm thấy là sự tường thuật ấy đóng góp cho sự hiểu biết hơn về trẻ em. Cuốn sách này được viết dựa trên những cuốn băng đã thâu lại những buổi trị liệu. Những cuốn băng được sửa chửa để cải đổi những chi tiết có thể để lộ danh tính, để bỏ đi những đoạn giáo đầu không ăn nhập với câu chuyện, để tránh những điều lặp lại nhiều lần, để có được một bản tường trình trôi chảy. Sự đối thoại giữa Dibs và nhà trị liệu chủ yếu được giữ lại nguyên văn trong những buổi trị liệu tại Trung Tâm Hướng Dẫn Trẻ Em. Những lời nói của người mẹ cũng là nguyên văn nhưng không được kể lại đầy đủ vì có những chuyện riêng tư và có thể tiết lộ danh tính của bà, vả lại cũng không đặc biệt liên hệ tới Dibs”.
Nếu bạn bị cuốn hút bởi sự phát triển của trẻ em và cách thức của việc nuôi dưỡng ảnh hưởng như thế nào đến chúng, thì tôi thực sự mong bạn nên cho mình cơ hội có những trải nghiệm với cuốn sách này. Đây cũng là một tài liệu giá trị  với các độc giả đang quan tâm, học tập và thực hành lĩnh vực trị liệu tâm lý trẻ em tại Việt Nam.