Quyền thừa kế ở Seven Kingdoms

Xin chào các bạn, đã một khoảng thời gian rất dài thì chúng tôi mới lại đăng bài. Dĩ nhiên, bản dịch của cuốn Fire&Blood sẽ vẫn được tiếp tục, nhưng do còn rất nhiều việc cá nhân, khả năng cao việc dịch cuốn sách này tiếp sẽ chỉ được tiếp tục vào đầu năm sau. Còn bây giờ, chúng tôi xin lái qua một chút về chuyện khác, về quyền thừa kế trong Game of Thrones.

Hẳn các bạn vẫn còn nhớ cảnh này trong tập 10 mùa 7 của Game of Thrones, khi thái hậu Cersei Lannister lên ngôi đúng không nào?

Dĩ nhiên, sẽ có nhiều người cảm thấy điều này có gì đó hơi sai sai, nhưng thực ra là không sai đâu. Cersei lên ngôi bằng quyền chinh phạt (mà "cuộc chinh phạt" của ả cũng không phải nhân danh ả), nhưng không chỉ có vậy, về luật pháp mà nói, thì việc lên ngôi của ả cũng hợp pháp. Vì sao vậy? Chúng ta hãy nói về quyền thừa kế trước nhé?

Luật thừa kế ở Seven Kingdoms chưa bao giờ rõ ràng.  Theo như tác giả George R. R. Martin chia sẻ,

"Trọng nam khinh nữ" đã trở thành phong tục, nhưng không ràng buộc, đối với hầu hết các quý tộc. Trưởng nam của một người đàn ông là người thừa kế của ông, tiếp theo là con trai thứ hai, sau đó là con trai thứ ba, v.v.  Về lý thuyết, người đứng ngay sau út nam là trưởng nữ, sau đó là em gái cô theo thứ tự sinh. Con gái sẽ đứng trên chú mình trong thứ tự thừa kế.  Tuy nhiên, một lãnh chúa cũng có thể tuỳ chọn bất cứ một con trai thứ nào của mình làm người thừa kế và bỏ qua những đứa con lớn hơn, hoặc chọn con của người khác làm người thừa kế. Khi không có người thừa kế rõ ràng, những người có quyền kế vị có thể trình yêu sách của mình lên nhà vua.

Ngoại lệ duy nhất là Dorne. Ở đó, không có sự phân biệt giữa con trai và con gái. Thay vào đó, quyền thừa kế tương đồng với thứ tự sinh mà không kể giới tính, theo phong tục người Rohynar. Trong trường hợp người thừa kế là nữ giới, con cô sẽ mang họ cô thay vì họ của chồng cô. Khi một lãnh chúa đương nhiệm qua đời và không có người thừa kế, góa phụ của ông có thể tuyên bố chủ quyền đối với đất đai của ông cho đến khi bà chết (ví dụ như các nữ chúa Donella Hornwood và Barbrey Dustin), và trong trường hợp như đó, bà có thể tự ý phong ai đó làm người thừa kế.

Một lãnh chúa có thể đưa ra các điều khoản cụ thể trong việc thừa kế hoặc bỏ qua các hậu duệ theo ý muốn của mình, điều này có thể dấy lên những tranh chấp pháp lý sau cái chết của họ, và bạo lực có khả năng xảy ra trong thời gian đó.  Chẳng hạn, lãnh chúa Tywin Lannister muốn con trai lớn của mình là Jaime Lannister làm người thừa kế của Casterly Rock, và vì thế đã từ chối khi người con út Tyrion đòi quyền thừa kế, mặc dù Jaime không còn cái quyền đó do đã là thành viên của đội Kingsguard. Một ví dụ khác là lãnh chúa Wyman Webber, người đã tuyên bố trong di chúc rằng con gái của ông và cũng là người thừa kế duy nhất, Rohanne, phải kết hôn trong một thời gian cụ thể để giữ quyền thừa kế của mình. Nếu cái ngày ấy đã trôi qua mà cô còn chưa lấy chồng, quyền thừa kế của cô sẽ được chuyển cho một người họ hàng khác. Nữ chúa Jeyne Arryn cũng đã viết một bản di chúc, rằng sẽ bỏ qua quyền thừa kế của người em họ nổi loạn của cô, ngài Arnold và con trai Eldric của gã, và truyền lại ngôi vị lãnh chúa một người họ hàng xa của cô là ngài Joffrey. Tuy nhiên, những cuộc chiến liên tiếp ở xứ Vale đã nổ ra sau cái khi cô qua đời giữa ngài Arnold, ngài Joffrey và một kẻ đòi quyền thừa kế khác là Isembard Arryn (một thành viên nhà Arryn của Gulltown).

Khi một người thừa kế của một gia tộc đến từ một gia tộc khác, thì khi nhậm chức, anh/cô ta sẽ phải từ bỏ họ cũ của mình để cai trị với cái họ mới. Như một bài viết trên page Hội Những Người Hâm Mộ Series Game of Thrones đã viết, người thừa kế của nhà Arryn là Harrold Hardyng. Trong trường hợp Robin chết, Chim Ưng Trẻ sẽ cai trị xứ Vale bằng cái tên Harrold Arryn.

Việc con hoang được hợp pháp hóa đứng thứ mấy trong thứ tự thừa kế cũng không rõ ràng, bởi sẽ có hai tình huống có thể xảy ra: hoặc là đứng sau những đứa con hợp pháp, hoặc nhập vào thứ tự thừa kế theo thời điểm ra đời như thể chúng đã là con hợp pháp ngay từ ban đầu. Một khi việc hợp pháp hóa con hoang đã được thực hiện thì sẽ không thể đảo ngược. Quyền thừa kế của những đứa con hoang được hợp pháp hóa có thể gây ra những hậu quả nguy hiểm cho người thân của những đứa con ruột. Ví dụ như việc vua Aegon IV đã hợp pháp hoá mọi con hoang của mình, và đứa lớn nhất trong số họ là Daemon Blackfyre Đệ Nhất và các hậu duệ của gã đã tìm cách chiếm lấy Iron Throne từ nhánh chính trong 5 đời vua. Còn với con hoang không được hợp pháp hóa, chúng không có quyền thừa kế nhưng vẫn có thể đe dọa quyền thừa kế của các con của hai vợ chồng. Quyết định gia nhập đội Night’s Watch của Jon Snow đã làm Catelyn Stark hài lòng, bởi vì Jon sẽ không bao giờ làm cha và các con bà sẽ không bao giờ có ai tranh chấp quyền thừa kế Winterfell.

Quyền kế vị có thể bị bãi bỏ. Một ví dụ nổi tiếng là vương tử Duncan Targaryen, con trai cả của vua Aegon V do đã phá vỡ hôn ước của mình để kết hôn với Jenny của Oldstones. Khi được lựa chọn giữa quyền nối ngôi và hôn phối, Duncan từ bỏ quyền của mình, và em trai lớn nhất của anh là Jaehaerys trở thành người thừa kế mới của vua Aegon V.

Một vị vua hay lãnh chúa cũng có thể phong người khác làm người thừa kế của mình (ví dụ: vua Aerys II phong con trai út của mình là Viserys làm người thừa kế mà bỏ qua cháu trai Aegon sau khi cha nó là thế tử Rhaegar hy sinh trên sông Trident; hay lãnh chúa Walder Frey từng dọa phong con trai út của mình làm người thừa kế, bỏ qua mọi con và cháu chắt khác).

Quyền kế vị cũng mất đi khi ai đó gia nhập đội Night’s Watch cũng như Kingsguard, trở thành nam/nữ tu sĩ, học sĩ hoặc thành viên của hội chị em câm lặng. Những kẻ phản bội có thể bị tước quyền, trong trường hợp đó, ngay cả con cháu của gã cũng bị mất quyền thừa kế giống cha ông mình.

Đó là luật thừa kế của người Andal, còn quyền thừa kế của nhà Targaryen thì sẽ có đôi chút khác biệt.

Khác với mọi gia tộc khác của Seven Kingdoms, nhà Targaryen đặc biệt ở chỗ: họ là người dân tộc Valyria. Nếu như luật kế vị của dân tộc Andal đã gây ảnh hưởng lớn đến người First Men, thì giống như người Rhoynar, luật thừa kế của người Valyria có sự khác biệt so với phần còn lại của vương quốc. Quyền thừa kế của các dân tộc Andal, Rhoynar và First Men đã quá hiển nhiên, nhưng người Valyria thì vẫn còn mập mờ. Cho đến thời điểm hiện tại (theo một số nguồn tin, tác giả George R. R. Martin có dự định viết thêm một cuốn sách về Valyrian Freehold trong vũ trụ A Song of Ice and Fire), người Valyria cổ xưa nhất có hậu duệ mà chúng ta biết đích danh là lãnh chúa Aenar Targaryen của Dragonstone.

Sử sách đã ghi, mười hai năm trước khi khi xảy ra sự kiện Ngày Tàn của Valyria (144 BC), Aenar Targaryen đã bán hết tài sản ở Freehold và ở vùng đất Long Summer, rồi đi cùng tất cả hôn phối, của cải, nô lệ, các con rồng cũng như những người họ hàng, anh em và con cái đến pháo đài Dragonstone.

Theo bảng phả hệ của lãnh chúa Aenar, ông còn rất nhiều anh em (và có thể là còn cả các con) khác, và chưa chắc ông đã là con trưởng. Thế nhưng do luật kế vị (mà không ai biết cụ thể như thế nào - sẽ giải thích sau) của người Valyria mà ông đã trở thành người đứng đầu gia tộc này. Vậy, tạm bỏ qua thời kỳ 112 năm ở Dragonstone của nhà Targaryen, chúng ta hãy đến với quãng thời gian Aegon Đệ Nhất sinh con, và nữ giới bắt đầu ảnh hưởng đến việc thừa kế thế nào nhé.

Trong nhiều năm, nữ giới từng được tuyên bố là người thừa kế ngai vàng, cả theo cách trực tiếp và gián tiếp. Khi cháu gái lớn nhất của vua Aegon I là Rhaena Targaryen sinh năm 23 AC, cô đứng thứ hai trong thứ tự kế vị ngai vàng (sau cha cô - thế tử Aenys), thế chỗ ông chú Maegor trong danh sách. Sau khi đứa con thứ hai của vua Aenys là vương tử Aegon chào đời, cậu lại lập tức đẩy chị gái (sau này là vợ mình) xuống vị trí thứ hai.

Sau khi Maegor thực hiện đảo chính, anh không có con, nên nhận con gái của vợ chồng Aegon-Rhaena là Aerea (tức cháu gọi mình bằng ông trẻ rồi dượng) làm người thừa kế. Bằng cách này, anh cũng tước luôn quyền thừa kế của các con của anh trai mình là Jaehaerys và Alysanne.

Sau khi Maegor chết một cách bí ẩn, phe bảo hoàng đã may mắn khi không gặp phải bất cứ khó khăn nào cho việc tìm ra tân vương. Cần nhắc lại một chút về cuộc chiến chống lại Maegor: năm 48 AC, tại Storm's End, chính vương tử Jaehaerys rút thanh Dark Sister ra và thề sẽ chấm dứt thời kỳ cai trị của chú mình. Như vậy, "tính chính danh" của Jaehaerys đã ủng hộ cậu khi cậu lên ngôi - một cuộc khởi nghĩa nhân danh cậu và không thừa nhận cuộc khởi nghĩa của anh trai Aegon. Điều đó cũng có nghĩa, Jaehaerys không thừa nhận Aegon Bị Cướp Ngôi là vua, và gián tiếp đẩy nhánh Aegon xuống nhánh của mình trong thứ tự thừa kế. 

Việc thừa kế của nhà Targaryen chưa bao giờ trở nên rõ ràng, và 55 năm cu trị của Jaehaerys I là quãng thời gian mà nhà Targaryen gặp nhiều khó khăn nhất nhất trong việc tìm người thừa kế cho Vị Vua Già.

Khi cả Jaehaerys lẫn Alysanne còn trẻ, họ chưa có nhiều con và việc thừa kế vẫn còn mập mờ. Cả hai đều muốn đứa con cùng giới tính với mình lên ngôi. Ban đầu, lợi thế có vẻ nghiêng về phía Jaehaerys, khi đứa con đầu lòng của họ là một bé trai. Tiếc thay, vương tử Aegon lại qua đời chỉ sau ba ngày. Rồi lợi thế lại lập tức nghiêng về phía vương hậu Alysanne, khi đứa con thứ hai của họ là một bé gái tên là Daenerys. 7 năm sau khi Daenerys ra đời, họ có thêm hai bé trai nữa là Aemon và Baelon. Việc kế vị thỉnh thoảng có được Alysanne đề cập với Jaehaerys, và ông có vẻ vẫn muốn ưu tiên con trai hơn con gái. Và đại dịch Shivers cướp đi mạng sống của Daenerys, lợi thế nghiêng hẳn về Jaehaerys khi sự thừa kế của ông đã vững như bàn thạch với "heir and spare" (tức Aemon và Baelon).

Nhưng "tảng đá" đã xuất hiện một vết nứt lớn và năm 92 AC, khi thế tử Aemon hy sinh trên đảo Tarth. Jaehaerys và Alysanne đều đã bất đồng với nhau và không ai chịu ai, dẫn đến sự kiện Bất hòa lần hai. Aemon chỉ có một con gái là tiểu thư Rhaenys; còn Baelon không chỉ có một, mà tới hai người con trai là Viserys và Daemon. Trở về King's Landing từ đảo Tarth sau khi đã trả thù cho anh trai, Baelon đã được vua cha phong làm Thế tử, Thân vương của Dragonstone và Bàn tay của vua. Mọi việc đến đây tưởng chừng như đã kết thúc, với việc Baelon đã chính thức trở thành người thừa kế của nhà Targaryen, thì anh lại chết sau một chuyến đi săn (khá giống Robert nhỉ?). Vì vậy, Đại hội đồng năm 101 AC đã được tổ chức để các lãnh chúa lớn nhỏ khắp nơi trong vương quốc bầu ra người thừa kế cho vị vua anh minh này. Có tổng cộng mười bốn người có quyền thừa kế, nhưng tới giờ chúng ta chỉ được biết mười ba người:

Sau Đại hội đồng 101 AC, người ta tin rằng có một án lệ đã được đặt ra: ngai Iron không thể truyền cho một người phụ nữ hoặc cho con cháu nam của một người phụ nữ. Sự kiện này là một bước đi rất khôn ngoan của vua Jaehaerys. Ngoài việc chọn ra được một người thừa kế cho mình, ông còn làm thêm được một điều nữa: ngăn chặn một cuộc nội chiến có thể xảy ra để giành lấy ngai vàng sau khi mình qua đời. 

Mỉa mai thay, chính vương tử Viserys, khi đó đã lên ngôi vua, là người đã bỏ qua những án lệ này bằng cách phong con gái mình là Rhaenyra Targaryen làm người thừa kế mặc dù có ba người con trai khỏe mạnh sau cuộc hôn nhân thứ hai. Quyết định của Viserys đã dẫn đến cuộc nội chiến được gọi là Vũ Điệu Rồng Thiêng, với sự khốc liệt mà ai cũng biết.

Cuộc chiến này bắt đầu khi con trai cả của Viserys I là Aegon II Targaryen, lên ngôi sau cái chết của Viserys. Cả hai con trai của Aegon II là Jaehaerys và Maelor đều chết trong chiến tranh, cũng như ba người con trai cả của Rhaenyra (Jacaerys, Lucerys và Joffrey Velaryon), trong khi con trai út của bà là vương tử Viserys, được cho là đã chết. Trong nỗ lực kết thúc chiến tranh, lãnh chúa Corlys Velaryon đảm bảo rằng đứa con duy nhất còn lại của Aegon II là Jaehaera (cũng đồng thời là người thừa kế của anh) được hứa hôn với con trai duy nhất còn lại của Rhaenyra là Aegon Nhỏ, và cả hai đều được phong làm người thừa kế của Aegon II. Vị vua trẻ này đã chết trước khi có thêm đứa con tiếp theo; Aegon Nhỏ không có với Jaehaera một đứa con nào, và thế là Aegon Nhỏ lên ngôi (tức Aegon III) sau khi Jaehaera qua đời.

Nguyên tắc phụ hệ được đặt ra trong Đại hội đồng 101 AC đã được sửa đổi một chút sau Vũ Điệu. Từ đó về sau, theo một nguồn tin, quyền kế vị của phụ nữ đứng sau mọi đàn ông, tức là phụ nữ chỉ có thể kế vị nếu toàn bộ dòng nam của nhà Targaryen tuyệt chủng. Tuy nhiên, kể từ đó, quyền kế vị của một số người phụ nữ đã được xem xét. Vào năm 171 AC, sau khi hai con trai (và đều là vua kế vị) của Aegon III là Daeron I và Baelor I qua đời, cả hai đều không có con, quyền kế vị của ba con gái nhà Aegon III đã được xem xét. Tuy nhiên, cả vương quốc vẫn còn đó những ký ức đau buồn về Vũ điệu, mọi quyền yêu sách của ba người phụ nữ đã bị bỏ qua và Viserys II, em trai của Aegon III, lên ngôi. Vài thập kỷ sau, vua Maekar I qua đời mà không có người thừa kế rõ ràng. Cháu gái trưởng của ông là Vaella Targaryen, đứa con duy nhất của con trai cả Maekar, được coi là một người có quyền yêu sách. Tuy nhiên, yêu sách của cô nhanh chóng bị bác bỏ.

Chúng ta vừa được giới thiệu qua về cái chết của vua Maekar I, và cái chết của vị vua này đã khiến cho các lãnh chúa phải tổ chức cuộc Đại hội đồng năm 233 AC. 

Kể từ thời điểm trở thành lãnh chúa của Seven Kingdoms, vua Daeron là người có nhiều con trai sống đến tuổi trưởng thành nhất: Baelor, Aerys, Rhaegel và Maekar. Với nhiều người, như vậy là quá đủ để có một triều đại vững mạnh, nhưng các vị thần đã có những trò đùa độc ác. Vào năm 209 AC, con trai trưởng của Daeron là thế tử Baelor đã chết trong cuộc xử đấu bảy người. Cùng năm ấy, vua Daeron và hai con trai của Baelor là Valarr và Matarys đều chết vì Đại Dịch Mùa Xuân.

Ngai vàng được trao cho con trai thứ hai của Baelor là Aerys, và ông trở thành vua Aerys I. Aerys không có con, nên theo luật, người kế vị sẽ là Rhaegel. Thế nhưng Rhaegel lại chết vào năm 215 AC vì bị nghẹn khi đang ăn món bánh cá mút đá, tước vị thân vương của Dragonstone được truyền lại cho con trai anh là Aelor. Và không may, Aelor cũng đã chết vào năm 217 AC. Và vì theo án lệ 101 AC (con gái không được nối ngôi), người tiếp theo ngồi lên ngai vàng sẽ là con trai út của Daeron II là Maekar. Đó là năm 221 AC.

Vua Maekar cũng có 4 người con trai là Daeron Say Xỉn, Aerion Lửa Sáng, học sĩ Aemon và Aegon. Và cũng lại một tình huống éo le đã diễn ra. Daeron Say Xỉn đã chết trước cha mình vì bệnh giang mai, đã sinh được một đứa con gái bị thiểu năng là Vaella. Vì muốn biến thành rồng, Aerion uống một ly lửa hoang và chết vào năm 232 AC - cùng năm mà anh hạ sinh con trai duy nhất là Maegor. Do Aemon đã trở thành học sĩ, ngai vàng được truyền cho con trai út của Maekar là Aegon, tức vua Aegon V (ông vua này có biệt danh là Aegon May Mắn vì là con trai út của con trai út và đứng cuối trong danh sách kế vị khi ra đời). 

Người kế vị của Aegon V là Jaehaerys II. Ông và vợ mình chỉ có hai con là Aerys II và Rhaella. Họ có rất nhiều con, nhưng cũng chỉ ba người sống đến tuổi trưởng thành là thế tử Rhaegar (có với Ellia Martell hai con là Rhaenys và Aegon), Vua Ăn Mày Viserys III và Daenerys.

Và như vậy, theo như những phân tích ở trên, còn ít nhất một người nhà Targaryen nữa còn sống khi bắt đầu series A Song of Ice and Fire là vương tử Maegor. Việc sống/chết của một thành viên vương thất có thể không phải là điều quan trọng tới mức phải ghi ngày mất của từng người một, nhưng sau thảm kịch Summerhall, số thành viên vương thất chỉ còn năm người là vợ chồng vua Jaehaerys II, vợ chồng thế tử Aerys và vương tôn Rhaegar. Với số lượng quá ít ỏi như vậy (và cũng không có nhánh thứ), việc một thành viên vương thất qua đời hoặc từ bỏ quyền kế vị mà không được ghi lại hẳn phải là một điều kỳ lạ.

Ngoài ra, chúng ta còn chưa tính đến hai giả thuyết sau: Aegon VI chính là con trai của Rhaegar, và Jon Snow là con hợp pháp (tức Rhaegar đã cưới Lyanna Stark và sinh ra Jon trước khi hy sinh). Như vậy, có tới bốn người nhà Targaryen còn sống sau khi Vua Ăn Mày Viserys chết là Maegor, Aegon, Jon Snow và Daenerys.

Thay phần kết, xin được lạm bàn về vương tử Maegor. Maegor không rõ sống chết ra sao, và giả sử như ông còn sống (tính đến cuộc nổi loạn của Robert thì chỉ mới 51 tuổi), vì sao không đại gia tộc trung thành với nhà Targaryen nào tôn ông này làm vua và phất cờ khởi nghĩa chống lại Robert? Liệu có thể ông đang được che chở bởi lực lượng nào đó.

Và "lực lượng" đó có thể là các học sĩ. Khi vua Tommen Baratheon lên ngôi, học sĩ Yandel đã viết một cuốn sách với tựa đề The World of Ice and Fire, một bộ sách tổng hợp về lịch sử và địa lý của Westeros và các vùng khác của thế giới đã biết. Cuốn sách là bộ "sử lược" của Westeros, từ buổi sơ khai đến khi vua Tommen đăng cơ, và không hề đề cập một dòng nào về Maegor kể từ Đại hội đồng năm 233 AC. Vì vậy, xin được đưa ra giả thuyết sau: lực lượng học sĩ đang bí mật che chở cho Maegor (lúc này đã 68 tuổi) và có một kế hoạch dành cho ông. Còn kế hoạch đó là gì, và mức độ khả thi ra sao, có trời mới biết. Hãy cùng đợi xem trong hai cuốn The Winds of Winter và A Dream of Spring (hoặc Fire&Blood tập 2), tác giả George R. R. Martin xử lý vấn đề này như thế nào nhé.