Hơn một thập kỷ miệt mài ở các agency quốc tế giúp tôi hiểu rõ tường tận những mặt sáng tối của ngành công nghiệp thiết kế này như thế nào. Rồi khi bước vào con đường giảng dạy tôi nhận ra đại đa số các bạn đến tư vấn đều hiếm khi thấy được bức tranh toàn cảnh thực tế, cũng dễ hiểu vì đa phần các nguồn thông tin trên internet đều ít nhiều mang tính điều hướng lợi ích. Cũng vì thế mà các bạn hay chỉ lấy những khía cạnh tích cực để làm cơ sở cho việc quyết định.

Có bạn sau khi nhận tư vấn thì ngỡ ngàng "Em chỉ nghĩ là nghề này đang hot dễ xin việc, mức lương cũng khá tốt, chứ không ngờ nó cần phải đầu tư vậy cô ạ!" Những trường hợp như vậy tôi đều khuyên em nên cân nhắc thật kỹ trước khi lựa chọn. Cái nghề là cái thứ mình phải gắn bó từ năm này sang năm khác, thứ giúp mình mưu sinh trong cuộc đời này, nên mình mà chọn sai là rất khổ. Tôi muốn các bạn học viên mình hiểu thật rõ trước khi tham gia lớp vì chương trình đào tạo của tôi chú trọng thực hành để nắm chắc kiến thức. Đòi hỏi sự chăm chỉ, kiên trì và một động lực nhất định để hoàn thành.

Tôi viết bài này mục đích thuận tiện cho các bạn tìm kiếm thông tin về nghề. Tôi tin là có ba câu hỏi quan trọng các bạn cần phải trả lời trước khi quyết định theo đuổi con đường trở thành một nhà thiết kế đồ họa thành công.

Lưu ý là ở đây tôi không bàn đến hai trường hợp là làm tự do (freelance) và mở công ty riêng.

Không giống những lĩnh vực khác có thể sai biệt tùy vào vị trí địa lý, ngành thiết kế đồ họa (graphic design) có một tiêu chuẩn thăng tiến hầu như giống nhau ở các nước trên thế giới. Sau khi ra trường bạn sẽ mất từ 6 tháng đến 1 năm làm thực tập sinh (Intership), vị trí này thường phổ biến ở các agency lớn, các công ty có quy mô vừa và nhỏ hiếm khi tuyển. Sau giai đoạn Intership bạn sẽ được lên vị trí Thiết kế đồ họa sơ cấp (Junior graphic designer), mất từ 1-5 năm nữa thì lên tiếp vị trí Thiết kế đồ họa trung cấp (Mid-level graphic designer) hoặc Thiết kế đồ họa cao cấp (Senior graphic designer).

Ở đây sẽ là bước rẽ của hai tuýp người thiết kế khác nhau. Một là sẽ giống như tôi, mất thêm từ 2-5 năm nữa để lên vị trí Giám đốc nghệ thuật (Art director) và thêm từ 3-7 năm nữa để ngồi vào vị trí cao nhất của nghề là Giám đốc sáng tạo (Creative director).

Sếp cũ người Pháp của tôi thậm chí vẫn còn làm Creative director khi gần bảy mươi tuổi, người nước ngoài họ làm việc tới tuổi đó rất bình thường. Khi ở vị trí Director thì bên cạnh chuyên môn bạn còn phải nhận trách nhiệm quản lý phòng ban, làm việc sát sao với không chỉ với trưởng các bộ phận khác, với giám đốc mà còn cả đại diện khách hàng nữa. Cũng chính vì lý do này mà dẫn đến lựa chọn thứ hai là nhiều bạn cảm thấy không phù hợp sẽ dừng lại ở vị trí Senior graphic designer. Đơn giản là họ chỉ thích làm việc chuyên môn, không thích cáng đáng, tham gia quá nhiều vào các công tác quản lý khác. Rất nhiều Senior mà tôi biết họ U50 và đã làm nghề mấy mươi năm.

Tuy nhiên bạn nên cân nhắc vì lương của Senior chắc chắn sẽ luôn kém hơn các vị trí Director rất nhiều, dù bạn có làm Senior lâu năm đi chăng nữa. Bạn nên ý thức được rằng sẽ không có việc đi làm thiết kế vài năm thì sẽ được lên chức lớn, lương cao, được làm dự án khủng, có tiếng tăm hay đại loại như thế. Thiết kế đồ họa là một nghề chuyên môn, mức lương của bạn sẽ tỉ lệ thuận theo số năm kinh nghiệm và trách nhiệm mà bạn gánh vác. Nếu hỏi tôi sau chừng ấy thời gian gắn bó với nghề thì tôi đã bỏ ra điều gì nhiều nhất thì có lẽ đó chính là một lòng kiên nhẫn bền chí.

Vậy thì liệu, bạn có chắc mình đủ kiên nhẫn để theo đuổi con đường không phải nhanh này hay không?

Hầu như mỗi ngày đều phải đối mặt với áp lực. Chẳng hạn như phải làm việc từ 9h sáng đến 3h sáng hôm sau cho kịp kì hạn nộp sản phẩm (deadline), hay phải làm cuối tuần và hầu như không có ngày nghỉ thường xuyên? Đối với các công việc khác bạn thường sẽ được trả thêm tiền ngoài giờ khi được yêu cầu làm thêm tuy nhiên đáng buồn là, nghề thiết kế đồ họa không có điều đó.

Khi bạn làm thêm giờ người ta thường xem như hiển nhiên, nhưng khi bạn vào làm trễ mười lăm phút nửa tiếng thì họ lại phàn nàn không vừa ý thậm chí còn trừ tiền lương của bạn. Đây là điều mà ở studio của tôi không bao giờ xảy ra vì tôi là người hiểu hơn ai hết cái cảm giác bị bòn rút sức lực là như thế nào. Càng ngày càng rạn nứt mối quan hệ với công ty rồi từ từ mình sẽ không còn muốn cống hiến nữa.

Ngoài ra thì bạn sẽ bị ép giao hàng, ví dụ thiết kế hai đề xuất cần ba ngày thì nay họ sẽ ép bạn phải làm cho ra trong một ngày rưỡi chẳng hạn. Bạn không thể từ chối và lại lao vào vòng xoáy làm thêm giờ, ăn ngủ ở công ty, lăn lóc với cái màn hình máy tính. Áp lực kinh khủng nhất là bạn phải làm đi làm lại hàng chục lần một sản phẩm, trình bày, thuyết phục tất cả ban bệ nội bộ trước khi được chấp thuận đến vòng gặp khách hàng.

Càng lên cao càng nhiều áp lực, đó là lý do số người bỏ nghề không hề nhỏ. Vậy thì, bạn có thể chịu nỗi một số ví dụ tôi nêu ra trên và thậm chí còn nhiều hơn nữa, khi bạn thực sự trải nghiệm công việc này thực tế hay không?

Bạn sẽ hay nghĩ rằng chỉ cần thiết kế đẹp là đủ nhưng để có thể thăng tiến với nghề này, bạn thật sự cần phải trang bị một kỹ năng giao tiếp khéo léo.

Tôi là một người hướng nội và khi còn đi học, tôi hoàn toàn ảo tưởng rằng chỉ cần tôi thiết kế đẹp là đủ. Chính sai lầm này đã khiến cho những năm đầu đi làm của tôi ngập tràn nỗi buồn và nước mắt. Lúc đó tôi như đứa câm lầm lũi đi đi về về, tôi mất hoàn toàn cái tiếng nói của tôi để bảo vệ những gì tôi làm ra, để đòi sự công bằng, đòi đúng thông tin để tôi có thể làm đúng.

Kỹ năng giao tiếp không chỉ quan trọng trong việc đối nội mà còn cả đối ngoại nữa. Làm thế nào để bạn có thể bán ý tưởng thiết kế và thuyết phục khách hàng? Nếu như đối với một bức tranh là sản phẩm chủ quan đi ra từ tác giả, sẽ có người thích, có người không thích, có người thấy bình thường, thì đối với sản phẩm thiết kế, đặc biệt là thiết kế nhận diện thương hiệu như chuyên môn của tôi thì nó có một quy trình nghiêm ngặt từ lúc nhận yêu cầu (brief), tìm kiếm thông tin, tài nguyên rồi phân tích các đề xuất tiềm năng, lựa chọn, triển khai, trình bày nội bộ, chỉnh sửa, rồi mới đến bước cuối cùng quan trọng nhất là trình bày với khách hàng. Bắt buộc bạn phải có một kỹ năng giao tiếp lưu loát rõ ràng, am hiểu chuyên môn, am hiểu tâm lý khách hàng để hoàn thành công việc tốt nhất có thể.

Với các bạn có xu hướng tính cách hướng ngoại thì giao tiếp không phải là một yêu cầu khó, những với đại đa số các bạn designer theo quan sát của tôi, đều ít nhiều là người hướng nội thì liệu bạn có sẵn sàng chấp nhận bức phá, chấp nhận học hỏi, chấp nhận thoát ra khỏi xu hướng tính cách của bản thân để theo đuổi mục tiêu thành công của nghề này hay không?

Bạn đã khẳng khái đồng ý với ba câu hỏi này chưa, hay vẫn còn chút nghi ngại?

Tôi muốn nhấn mạnh rằng mình không có ý làm thụt lùi ý chí hay mang những thông tin tiêu cực để hù dọa một ai. Điều tôi muốn duy nhất là chia sẻ kinh nghiệm chuyên môn mười mấy năm qua cho những ai quan tâm và thật sự cần đến nó một cách nghiêm túc.

Tôi nhớ chính mình cái ngày mới lơ ngơ vào nghề, những đêm khuya chạy về nhà mà nước mắt ướt đầm đìa vì những lời lẽ khắc nghiệt người khác đổ lên mình, vì những khó khăn trong công việc quá sức tưởng tượng. Và bây giờ, những đồng nghiệp, những nhân viên thiết kế, các bạn học viên tôi khó khăn ra sao vì thiếu kiến thức, thiếu thông tin thực tế. Có bạn đã nghỉ ngang đại học, theo một trung tâm dạy thiết kế, sau đó thấy không hiệu quả nên tìm đến tôi tư vấn. Sau khi nghe tôi giải thích và chia sẻ cặn kẽ, bạn mới quyết định rằng mình không phù hợp với nghề thiết kế đồ họa và dừng lại, tìm một lựa chọn khác phù hợp hơn.

Như các loài cây trái, quả ngon ngọt thường đến từ những cây được đầu tư thời gian và công sức nghiêm túc. Cũng vậy, nếu có lòng bền chí, nghề thiết kế đồ họa có thể trở thành cánh cửa thần kì mở ra những cơ hội khó ngờ tới cho bạn, giống như tôi.

Mong rằng chút bận lòng cá nhân của tôi có thể hữu ích trong việc lựa chọn nghề nghiệp của bạn.

andrea-creative.com