QUY LUẬT SỐ NHỎ

Một nghiêm cứu về tỷ lệ ung thư thận tại 3.141 quận hạt ở nước Mỹ đã tiết lộ một hiện tượng đáng chú ý. Phần lớn các hạt có tỷ lệ mắc bệnh này thấp làm ở vùng nông thôn, nơi có mật độ dân cư thưa thớt và có truyền thống theo Đảng Cộng hòa, thuộc miền Trung Tây, miền Nam và miền Tây của nước Mỹ. Bạn rút ra được gì từ kết luận này?

Bạn có thể loại bỏ ý kiến những người ủng hộ Đảng Cộng hòa sẽ ít nguy cơ mắc ung thư thận hơn. Rất có thể kết luận của bạn tập trung vào thực tế khả là những hạt mắc ung thư thận thấp hầu hết tập trung ở vùng nông thôn. Hay những người sống tại các hạt miền Trung Tây, miền Nam và miền Tây có chứa gen đề kháng với ung thư? Một bình luận mình nghĩ thuyết phục hơn cả: "Tỷ lệ ung thư thấp như vậy vì do cuộc sống sạch ở các vùn nông thôn không bị ô nhiễm không khí, nguồn nước và được sử dụng các loại thực phẩm không có chất phụ gia".

Giờ thì hãy xem đến các hạt khác mà ở đây, tỷ lệ mắc căn bệnh này ở mức cao nhất. Phần lớn những hạt "ốm yếu" này cũng tập trung tại nông thôn, nơi có mật độ dân cư thưa thớt và có truyền thống theo Đảng Cộng hòa tại miền Trung Tây, miền Nam và miền Tây của nước Mỹ. What? Cái gì vậy @@? Ta lại có một bình luận như sau: "Thật dễ hiểu vì sao tỷ lệ ung thư ở đây cao là do điều kiện sống thiếu thốn tại các vùng nông thôn, người dân không được tiếp cận các dịch vụ y tế tốt, chế độ ăn giàu chất béo và quá nhiều cồn, quá nhiều thuốc lá." Điều gì đó không ổn rồi, lối sống vùng nông thôn không thể giải thích cho tỷ lệ mắc bệnh rất cao hay rất thấp của căn bệnh ung thư thận.

Yếu tố chính ở đây không phải là các hạt này nằm ở nông thôn hay phần lớn người dân theo Đảng Cộng hòa, mà là các hạt này có ít dân. Có thể thấy rằng bộ não của chúng ta dễ dàng liên kết nhân quả giữa các biến cố, ngay cả khi các liên kết này không chính xác. Khi nói về các hạt có tỷ lệ mắc bệnh cao, ta thường có xu hướng thừa nhận các hạt này có điều gì đó khác biệt so với các hạt còn lại, từ đó ta đi tìm lời giải cho sự khác biệt này. Như đã thấy chúng ta thường sai lầm trước những hiện thực "thuần thống kê", những yếu tốt thay đổi kết quả nhưng không phải là nguyên nhân khiến chúng xảy ra.

Giờ ta hãy làm một thí nghiệm xác suất thống kê quen thuộc hồi lớp 11 nhé. Ta có một chiếc hộp lớn chứa đầy những viên bi. Một nửa trong đó là bi đỏ, một nửa trong đó là bi xanh. Hai bạn Bình và An thay phiên nhau ngẫu nhiên nhặt bi ra ngoài, sau mỗi lần nhặt đều để lại bi vào trong hộp. Trong mỗi lần nhặt, Bình lấy ra bốn viên, An lấy ra bảy viên. Mỗi lần thu được mẫu đồng nhất - khi tất cả bi lấy ra đồng màu thì đánh dấu lại. Nếu họ lặp đi lặp lại đủ lâu, số lần Bình lấy được bi cùng màu nhiều hơn so với An- cụ thể làm tám lầm (tỷ lệ phần trăm kỳ vọng là 12,5% và 1,56%). Vậy đấy không cần búa máy, nhân quả, chỉ là một hiện thực toán học: Các lần bốc được bốn bi cùng màu sẽ luôn nhiều hơn số lần bốc được bảy viên bi đồng màu.

Giờ thì ta có thể hình dung nước Mỹ là chiếc bình khổng lồ, người dân là những viên bi. Một số viên bi được đánh dấu là UT- chỉ những người mắc bện ung thư thận. ta nhặt các viên bi một cách ngẫu nhiên và lần lượt tại từng hạt. Các mẫu ở nông thôn nhỏ hơn các mẫu ở nơi khác. Cũng thí nghiệm trên, khả năng nhặt được các kết quả cực đoan (tỷ lệ ung thư thận rất cao hoặc rất thấp) trong các quận/hạt ở nông thôn là rất cao. Đó là tất cả những gì diễn ra trong câu truyện này.