Prometheus - Cái giá của sự tìm kiếm, sự sáng tạo và hủy diệt.

Vào năm 2012, Ridley Scott đánh dấu sự trở lại của mình bằng tác phẩm Prometheus với sự tham gia của một số nhân vật có tiếng thời điểm bấy giờ như Michael Fassbender, Charlize Theron, Noomi Rapace, Idris Elba và Guy Pearce, etc,... Prometheus mang đậm tính khoa học xen lẫn yếu tố kinh dị, một chút background có phần u tối - một điềm báo đúng như tiêu đề của tác phẩm có 1 không 2 này. Dạo gần đây có xem lại phim này mới thấy nó kinh dị nhưng cũng đỉnh cao tới cỡ nào về mặt kịch bản, diễn xuất. Mặc cho các trang báo đưa ra con số 7,0 khiêm tốn, mình nhận thấy phim có cài cắm một số chi tiết đậm chất triết học, tôn giáo và dường như có ý thức muốn tìm tòi bản chất của con người trong nhiều ngàn năm qua. Bài viết này chủ yếu nói về những suy tưởng của mình về tác phẩm, có thể sẽ hơi lan man và hơi "ngu ngơ" nhưng mong các bác đọc hết bài.

Chúng ta hãy cùng mở đầu với câu chuyện của Prometheus - một sáng tạo phẩm của thần thánh trong thế giới thần thoại hy lạp đã đánh cắp ngọn lửa của các vị thần trên đỉnh Olympus để ban phát cho loài người. Từ hành động đó, các vị thần đã vô cùng tức giận trước hành động của Prometheus, trong đó có thần Zeus. Vì lẽ ấy nên Zeus quyết định bắt giữ Prometheus, trói gã trên một ngọn núi và quyết định hành quyết Prometheus theo cách vô cùng dã man, đó là mời một con đại bàng mổ xẻ người hắn mỗi ngày. Lạ thay, Prometheus có thể hồi phục nhanh chóng sau khi bị đại bàng tra tấn tàn bạo. Prometheus, một con người phi thường vô cùng khát khao tìm ra những thứ mới mẻ để đưa con người ngang hàng với thần thánh, ngọn lửa tượng trưng cho sự khao khát, dục vọng ấp ủ bên trong con người. Và con đại bàng chính là hậu quả cho sự thèm khát ko điểm dừng đó. Như ai đó đã từng nói : "You are the man who gave them the power to destroy themselves."

Luận thêm một chút, sự xuất hiện của Prometheus đã tạo nên một kinh điển trong văn hóa đại chúng và triết học nói riêng. Hình ảnh Prometheus đã đại diện cho sự thông minh, sự sáng tạo và sự đấu tranh cho con người. Câu chuyện về Prometheus đã truyền tải những thông điệp về sự phản kháng, lòng dũng cảm và hy vọng trong cuộc sống con người. Người cầm lửa cũng đã tạo một nền móng cho tác phẩm của Ridley Scott, ta có thể thấy sự tương quan giữa giai thoại của Prometheus và câu chuyện của toàn bộ phi hành đoàn trong phim, tỏ rõ một sự hài lòng nhất quán khi nói về mơ ước du hành vũ trụ trong thế kỉ hiện đại. Thành thật mà nói, nhân vật Peter Weyland do Guy Pearce thủ vai đã mở đầu bài diễn thuyết của ông bằng cụm từ : "FIRE", thể hiện rõ sự mạnh mẽ và uy quyền, một đam mê rực cháy đến điên cuồng cùng với tầm nhìn cao xa của tập đoàn Weyland. Chúng đầy rủi ro nhưng Weyland đã chấp nhận đánh đổi cuộc đời mình. Nói đơn giản là, bất cứ một tư tưởng, đam mê nào của con người đều có thể dẫn đến kết cục bất ngờ nằm ngoài nhận thức hạn chế của trí óc... có thể là sự đau đớn, hối hận và dằn vặt.

Engineer là một giống loài cổ đại trong Prometheus, bọn họ quyền năng hơn con người, có nhiều vũ khí công nghệ cao, to hơn con người cũng như tạo ra vô số loài sinh vật khác nhau. Sự thật là, cũng giống như con người, Engineer ko hoàn hảo, một engineer đã chết để góp phần tạo nên sự sống chứ một mình Engineer ko trực tiếp tạo ra con người được. Gã rơi xuống đáy biển và hòa quyện với non sông gấm vóc. Engineer cũng sát sinh, hắn bẻ đầu Robot David và bắt đầu tìm cách giết Shaw ở cuối phim. Một sự thật tiếp theo mà ta phát hiện ra đó là các Engineer đã bị những thứ họ kiến thiết quay lưng chống lại họ. Các Engineer thậm chí bị phát hiện là đã bị giết bởi chính Deacon và Xenomorph thông qua những thân xác khi phi hành đoàn truy cứu trên hành tinh LV-223. Engineer thực sự đóng vai trò rất lớn trong câu chuyện, khi họ là cánh tay phải của sự sáng tạo và chính sự sáng tạo cũng đã đem tới sự hủy diệt. Và sự sáng tạo chính là chủ đề chính của Prometheus, Engineer ghét con người vì với họ con người là một sản phẩm thất bại, đã bị rơi xuống vũng bùn của mù quáng và tham lam, đem tới sự ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình tiến hóa của họ. Và dĩ nhiên, chúng ta sẽ đi sâu hơn ở dưới đây...

Peter weyland, một doanh nhân thành đạt, quyền lực, và trên hết, Peter bị ám ảnh về sự hoàn hảo. Chính vì thế, ông ta tạo ra David - một hình ảnh hoàn hảo do chính Peter Weyland xây dựng nên. Hắn không chết. Trong nhiều năm, Peter tìm kiếm sự bất tử nên khi Shaw nói về sự tồn tại của các engineer, Peter đã khôn khéo lên con tàu Prometheus để tìm kiếm mục tiêu vĩ đại của cuộc đời mình. Hình ảnh của Peter và David mới thấy Peter tầm thường tới cỡ nào khi mọi hy vọng và ảo tưởng đều tan nát khi đối diện với các kỹ sư - họ cũng không hề bất tử. Peter thốt lên rằng :"Chả có gì cả" rồi ông ta chết.

Có thể nói rằng, Peter Weyland đại diện cho toàn bộ nỗi khổ đau của con người, sự ham muốn trở thành một thứ vĩ đại hơn và thứ vĩ đại hơn đó đã giết chết tâm hồn ông ta. Với sự phát triển của KHCN, chúng ta đã làm được rất nhiều thứ, nhưng chúng ta chẳng thể chiến thắng được chính bản thân mình, chiến thắng được lòng tham và sự kiêu ngạo của chính chúng ta. Chính sự sống đi kèm với đau khổ, sự hủy diệt, ta mới thực sự biết chúng ta thực sự như thế nào trong vũ trụ bao la này và sự đấu tranh giữa cái xấu và cái thiện bên trong là một cuộc chiến không ngơi nghỉ. Một điều đáng tiếc rằng Peter đã sống quá lâu mà không dám chấp nhận bản thể sinh diệt của mình, sự hạn hẹp dù cho ông ta có nhiều tiền của, quyền lực đến bao nhiêu đi nữa. Nói một cách khác, con người ko thể chống lại quy luật của tự nhiên.

Ở một số cảnh, Peter cũng tỏ ra nhẫn tâm với Shaw và có sự ghẻ lạnh với Vickers - người con gái nhân tạo của Peter. Peter coi David như một sản phẩm vĩ đại của ông ta, nhưng kỳ lạ thay, Peter lại luôn muốn kiểm soát được David mạnh mẽ mà ông ta mong đợi. Chính vì những điều này, ông ta luôn đơn độc trong suốt mạch phim, cả trong thể xác lẫn suy nghĩ, và đó cũng là nguyên nhân cho cái chết của ông ta chính là bởi sự sống, một cách ẩn dụ cho sự kết thúc của Weyland. Ông ta khao khát sự sống, ngang hàng với Engineer khiến kỹ sư cảm thấy bị xúc phạm nên họ đã quyết định ra tay với Peter không thương tiếc. Nhìn chung, Peter là nhân vật dễ đoán vì gần gũi nhất với tâm lý đại bộ phận con người ngày nay.

Trong Prometheus (2012), David là một cỗ máy có trí óc vượt trội hơn so với phần lớn con người, hắn tư duy nhanh nhạy, và có những suy nghĩ triết học về sự tồn tại của một con người. Khi lần đầu đối diện với phi hành đoàn, David ko nhận được sự cảm thông từ phía con người, David luôn bị coi rẻ bởi những người tạo ra hắn. Về phía David, hắn có thể kìm nén được đơn giản là bởi hắn quá hiểu bản tính con người và chỉ âm thầm lật đổ khi thời cơ chín muồi. Trong lúc đó, hắn phát triển một tình cảm đặc biệt cho Shaw, và Ridley Scott khẳng định rằng tình cảm đó là thật. Cá nhân mình nghĩ mặc dù có tình cảm và cho nó là thật, nhưng tình cảm đó lại đi đôi với động cơ cá nhân ngày một mạnh mẽ hơn trong David dẫn đến những hậu quả rất khôn lường về sau.

Có một điều thú vị rằng David cho rằng hắn thực sự khác biệt và chính hắn nhìn nhận thấy điểm yếu của Weyland. Hắn không có tâm hồn như con người, như vậy mọi hành động của hắn bao gồm đạo đức như một cách miễn cưỡng và phi đạo đức : bạo lực và bệnh hoạn. Dường như Ridley cũng đã đặt ra một câu hỏi về sản phẩm của sự sáng tạo, nỗ lực tìm kiếm của con người. Trong khi tất cả đều đang chìm đắm vào trong thứ nhân tạo đó thì con người lại càng biến mình thành nô lệ cho những gì mà hắn ta đã tạo ra. Điều này liên hệ trực tiếp tới mạng xã hội, công cụ truyền thông và trí tuệ nhân tạo, khi con người tạo ra sản phẩm nhanh và bền vững mà bỏ quên các khía cạnh đạo đức với xã hội, với lý trí và cảm xúc. Và một yếu tố quan trọng khác nữa, đó là con người luôn nghĩ mình có thể kiểm soát được mọi thứ dễ như lòng bàn tay nhưng thực tế thì ngược lại. Chúng ta gánh chịu những hậu quả rất phũ phàng từ những gì chúng ta tạo ra, đồng thời chúng ta lại không thể kiểm soát sự tìm kiếm của mình. Chúng ta tiếp tục nhân rộng phạm vi rồi lần lượt bị thay thế. Chính những AI này đang dần đe dọa đến trí tuệ con người, ví dụ điển hình chính là cái chết của Charlie Holloway, khi anh ta bị đầu độc do lỡ uống phải rượu David8 pha chế.

Ở một khía cạnh khác, sự tìm kiếm khiến con người mở mang đầu óc của mình, giúp cho họ hiểu hơn về bản thân mình. Trong mạch phim, việc phi hành đoàn tìm kiếm trên hành tinh LV-223 đã mở ra những nghiên cứu về các mối đe dọa xuyên suốt khắp vũ trụ, như sự tồn tại của Deacon, những khía cạnh đen tối của Engineer và vạch trần ra bộ mặt thật của David8. Dù con người đã có những hành xử khá ngu ngốc như những gì mình thấy trong phim dẫn đến sự ra đi lần lượt của phi hành đoàn, sự hy sinh có phần vô nghĩa này cũng đã đặt dấu chấm hết cho kỷ nguyên tìm kiếm nguồn gốc của con người và mở ra một chương mới, đó là sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo và sự học hỏi lòng yêu thương đối với Eden - tức Trái Đất. Sự sống trên Trái Đất trải qua hàng triệu năm, nuôi dưỡng các kĩ sư và muôn loài, một loài vật ý thức sẽ nuôi dưỡng tinh thần trách nhiệm đó và sống một cuộc đời mới có ân nghĩa cao cả hơn.

Qua đó, ta thấy rằng sự phát triển của Khoa Học luôn phải đi đôi với đạo đức, sự trong sáng bên trong tâm hồn. Nếu không chúng chỉ là một mớ lý thuyết không lý trí hay cảm xúc. Khoa học không chỉ là nghiên cứu, chúng là khởi nguồn của sáng tạo và cũng là sự hủy diệt nếu như không có sự song hành của đức tin. Ẩn sâu bên trong vẻ đẹp của con người vẫn là những nỗi niềm hy vọng về một thế giới tốt đẹp hơn, hiểu biết hơn và giàu xúc cảm hơn. Tất cả những yếu tố này khiến cho Shaw trở nên đặc biệt hơn so với nhân vật khác, kể cả David. Sự ra đi của Shaw theo nhiều tin đồn trong Covenant đã để lại sự tiếc nuối đối với cộng đồng Prometheus và David cũng cảm thấy chua xót trước cái chết của cô.

Cá nhân mình cảm nhận rằng Prometheus đã khai thác rất tốt các luân lý triết học về sự sáng tạo, lòng trắc ẩn, sự tìm kiếm trong nỗi khắc hoải của con người. Nhưng trên tất cả, đức tin đã trở thành yếu tố quan trọng với bất kỳ ai, người đó có thể là công nhân, một kỹ sư, một cỗ máy,... Vạn vật được tạo nên bởi những nhân duyên trùng khắp, trải dài mà không thể đong đếm bằng thời gian nhưng trong hành trình phát triển đó, sự hài hòa giữa trí óc và con tim là những yếu tố then chốt nhất mà Ridley muốn truyền tải.

Cái chết ở đầu phim, như đã nói, mở ra một chương mới cho nhân loại, chúng chất chứa những hy vọng, tri thức, cảm xúc, đa dạng và cũng có nhiều sự đau khổ, phiền muộn và sự lụi tàn của nhân sinh. Engineer thực sự trở thành một biểu tượng của sự sáng tạo và con người, AI trở thành sự tiếp nối của các Engineer. Sự tiếp nối đó có tốt đẹp hay không, phụ thuộc vào mỗi chúng ta dù điều đó không dễ dàng chút nào. Prometheus không chỉ là một cá thể, ông ta là một tư tưởng, là câu chuyện của nhân loại. -------------------------------------------------------------------------------------------

Tóm lại, qua vài dòng cảm nhận trên, tác phẩm Prometheus không tệ như các bạn nghĩ. Đối với mình, ngoài những khung cảnh có phần ám ảnh, thì bộ phim chứa đựng những suy tưởng về cõi nhân sinh của Ridley Scott và bác đã truyền tải một cách vô cùng chân thực và sâu sắc. Xin cảm ơn Ridley, cảm ơn mn đã bỏ thời gian đọc bài viết của thằng nerd này và nếu thích thì hãy ủng hộ và comment bên dưới. Peace!