Bác tên Phẩm, quê ở Quảng Nam, hơn tôi gần chục tuổi nhưng xưng hô luôn thưa gửi bằng tên của mình “Phẩm làm cái này”, “Phẩm chưa ăn”…
Bác Phẩm tốt nghiệp đại học, loại khá, ra trường đi làm cho một công ty chuyên về thiết bị y tế. Đời bác sẽ “ngon” và thẳng tiến nếu như tính cách bác không quá thẳng thắn. Bạn bác Phẩm kể, ngày còn làm ở công ty đó, có lần người ta mời chào bác một bản hợp đồng, kèm theo khoản “hoa hồng” khá lớn. Thế mà bác từ chối ngay, lại còn nói sẽ báo cáo lên sếp lớn. Nhưng chưa kịp đến tai sếp lớn thì bác Phẩm bị đuổi việc, vì sếp nhỏ. Bác uất ức, về làm công nhân cho một công ty mì gói. Bạn của bác nói thêm: “Thằng Phẩm dại quá, đáng lẽ giờ hắn có nhà lầu xe hơi như đám bạn đại học rồi”.
Bác Phẩm mặc kệ, chấp nhận làm công nhân, ca ngày ca đêm, lương ba đồng ba cọc. Nhưng người đời thì không, luôn xem bác là khờ. Họ bảo với bác “thời này là thời nào rồi mà còn giữ khư khư nhân phẩm, không ăn thì người khác cũng ăn, đi làm công nhân rồi tương lai ra sao?”. Lúc đầu nghe, bác Phẩm cười trừ, nhưng vài lần sau tôi thấy bác buồn thật.
Rồi một ngày bác không nói chuyện với ai nữa, chỉ ngồi trong phòng, bạn của bác kéo đi họp lớp, bác cũng không đi, vì lý do đến đó bạn bè lại bảo bác dại.
Rồi một ngày bác Phẩm bỏ việc. Nghe đâu xích mích với ông tổ trưởng. Bạn bác lại bảo “nếu thằng Phẩm cứ thẳng thắn thế thì không bao giờ làm việc được ở Sài Gòn”. Bác mặc kệ, ngày ngày ở nhà bác qua phòng tôi mượn sách và đánh cờ tướng. Bác nói nhiều về triết học, về cốt cách làm người, lúc nào cũng “Phẩm thấy người ta sao giả dối quá” “Phẩm không thể chịu được những cảnh trái tai gai mắt đó”…
Có lần đang đánh cờ, bác Phẩm hỏi tôi: “Trong bàn cờ, Lộc thích quân nào nhất”, tôi không ngần ngại bảo mình thích quân mã, vì nó ngang tàng, phóng túng và đường đi thì không quân nào theo được. Tôi hỏi ngược lại thì bác cười bảo: “Phẩm thích quân sĩ, chỉ một hai nước đi, không phải toan tính nhiều”.
Tôi ngày ấy còn đi học, nhìn cuộc đời bằng màu hồng, chưa hiểu rõ nhân tình thế thái nên chỉ gật gù và cảm thấy người như bác Phẩm thật hiếm.
Tháng ba năm 2015, bác Phẩm bỏ đi.
Ông bạn kể bác Phẩm bị khủng hoảng tâm lý, vừa thất nghiệp, vừa thất vọng với cuộc đời, lại thêm chuyện thất tình, cô gái ở quê bao năm hẹn ước đã cưới chồng.
“Thằng Phẩm về nhà bạn ở Nha Trang chơi cho khuây khỏa, nửa đêm hắn mở toang cửa, xách balo cứ thẳng ra đường mà đi. Bạn hỏi đi đâu? hắn bảo cứ đi, phía trước là bầu trời, nhất định không được bán rẻ mình!”.