Phân tích phim Locke 2013 - Đối mặt với bóng tối.

Trong các vai diễn của Tom Hardy, vốn quen thuộc với những vai gangster gai góc hay người hùng hành động, Ivan Locke trong bộ phim cùng tên năm 2013 là một nốt trầm đặc biệt. Anh chỉ là một người đàn ông bình thường với một nội tâm phức tạp, bị đặt vào trung tâm của một bi kịch cá nhân. Bộ phim là minh chứng cho sức mạnh của điện ảnh tối giản: một bối cảnh duy nhất, một diễn viên duy nhất trên màn hình, và một kịch bản được mài giũa đến từng chi tiết. Phần phân tích sau đây sẽ tiết lộ toàn bộ nội dung tác phẩm. Tôi khuyên bạn nên xem nó trước khi đọc tiếp bởi vì nếu bạn thích những điều cốt lỗi nhất của một tác phẩm điện ảnh như câu chuyện và diễn xuất, bộ phim sẽ không làm bạn thất vọng.

Một người đàn ông bước ra từ một công trường xây dựng, anh ta vừa tan làm và bước vào một chiếc BMW, chiếc xe của anh đang dừng đèn đỏ ở một ngã tư. Đèn đã chuyển sang xanh nhưng anh không đi ngay mà vẫn ở lại suy nghĩ một lúc trước khi quyết định rẽ vào một hướng. Anh ta quyết định đi đâu mà phải đắn đo suy nghĩ như vậy ? anh quyết định đi đến bệnh viện, vì sao anh lại đến bệnh viện ? Vợ và con anh đang chờ anh về để cùng xem một trận bóng, vì sao anh không về nhà. Anh đến bệnh viện vì một người phụ nữ chuẩn bị sinh con... và đó con của anh ấy.

3 phút mở đầu của bộ phim cho ta biết toàn bộ tình huống mà nhân vật chính phải đối mặt. Toàn bộ diễn biến chính của bộ phim xảy ra trên chiếc xe đóng kín, không có người thứ hai xuất hiện trong toàn bộ các cảnh phim, hoàn toàn là những tiếng nói vọng ra từ chiếc điện thoại. Cảm giác đầu tiên tạo ra đó chính là sự ngột ngạt của không gian, như chính sự bức bí của hoàn cảnh hiện tại của người đàn ông trong xe, đang phải đối mặt với sự bế tắc và những sai lầm của chính mình và tất cả những gì bên cạnh chỉ là giọng nói mơ hồ của những người tưởng chừng như thân quen gần gũi nhất. Dù gương mặt anh bộc lộ sự căng thẳng, nhưng anh biết chính xác mình cần phải làm gì, anh sẽ có mặt vào lúc đứa bé chào đời, sự ra đời của đứa bé là do sai lầm nhất thời của anh ta, nhưng đứa bé không có lỗi. Locke lựa chọn nói sự thật với vợ mình, thông báo với cấp trên rằng anh sẽ không thể có mặt giám sát công trình đổ bê tông lớn nhất châu Âu, chấp nhận bị sa thải.

Điều gì nào đã khiến anh đi đến lựa chọn táo bạo này, dù biết rằng mình có thể mất tất cả. Cha anh trước đây đã rơi vào trường hợp tương tự, anh đứa trẻ sinh ra từ một người cha đã chọn cachq bỏ đi. Locke ghét cha mình, anh cho rằng ông là một người hèn nhát không dám đối mặt với sự thật. Anh không muốn trở thành người giống ông ấy, anh đã chọn trở thành người sống có trách nhiệm, trái ngược với sự vô trách nhiệm mà cha đã dành cho anh. Quả thật Locke luôn cố gắng hoàn thành những nghĩa vụ của mình, từ nghĩa vụ của người cha, người chồng đến trách nhiệm trong công việc.

Một trong những phân đoạn gây ấn tượng mạnh với tôi là những màn độc thoại với Locke và người cha:

"Hãy nhìn đi, nhìn đi và học hỏi"

"Tôi sẽ làm những điều tôi cần phải làm dù cho họ có yêu hay ghét tôi"

"Ông cần phải cứng rắn lên"

Ánh mắt anh thể hiện sự căm ghét với người cha, và cả sự từ hào vì nghĩ mình đang làm điều đắn. Nhưng vào khoảnh khắc anh dừng xe khi gần đến bệnh viện, trong không khí im lặng , mắt anh rưng rưng vài giọt lệ, có lẽ khoảnh khắc đó anh nhận ra cuộc sống của anh sẽ không thể nào quay lại như trước đây được nữa, dù cho anh có cố gắng sửa chữa lỗi lầm. Có lẽ trong khoảnh khắc ấy anh hiểu được cha anh cũng đã phải đưa ra quyết định khó khăn như thế nào. Mở đầu phim anh là một người đàn ông thành đạt có công việc tốt có gia đình hạnh phúc, thì đến cuối phim anh bị sa thải, gia đình anh thì đứng trên bờ vực đỗ vỡ.

Sự ám ảnh với người cha đã ảnh hưởng đến con người mà anh muốn trở thành, liệu Locke có thật sự tự do trong những lựa chọn của mình hay chỉ là một hình thức khác của sự xiềng trong trách nhiệm. Rõ ràng anh không cần phải cố gắng gồng gánh tất cả mọi việc. Sau khi thông báo sa thải, sếp anh cũng đã cố gắng khuyên anh đừng xử lí việc đổ bê tông này vì công việc của anh đã được công ty giao cho một người khác xử lí. Nhưng anh vẫn cố gắng tự tay xử lí công việc trong lúc lái xe đến bệnh viện. Sự ám ảnh với việc trở thành một người đàn ông có trách nhiệm, trái ngược với sự vô trách nhiệm của cha anh khi đã bỏ rơi mẹ con anh là động cơ là động cơ thúc đẩy mọi việc anh làm. Locke căm ghét cha mình nhưng cũng khao khát tình yêu từ ông. Hành động quyết định đến Luân Đôn không đơn thuần là vì trách nhiệm, dù giọng nói và cách nói chuyện của Ivan rất lý trí, thậm chí thẳng thắn đến tàn nhẫn. Tôi nghĩ sâu thẳm bên trong quyết định của anh còn được thôi thúc từ sự khao khát thầm kín tình yêu thương từ chính người cha vô trách nhiệm của anh trong quá khứ, sự thôi thúc từ bản năng của một trái tim giàu tình thương muốn được che chở một sinh linh bé nhỏ. Đó mới là yếu tố tạo nên sự dũng cảm và dứt khoát của Ivan. Tôi đã từng gặp nhiều những người được cho là sống có “trách nhiệm”, và tôi cũng nghĩ về họ như vậy, nhưng chỉ khi phải đối mặt với những sự lựa chọn giữa những gì đang có trong tay và trách nhiệm phải gánh về những hành động họ gây ra thì họ không chấp nhận việc phải nhận lãnh hậu quả, và đôi khi còn dùng chính “trách nhiệm với những gì đang có” để làm cớ thoái thác chối bỏ những sai lầm kia. Cuộc sống luôn đầy rẫy những điều nghịch lý khó hiểu và đó là lý sự hoàn hảo luôn dễ vỡ. Nhưng dù cho những việc anh làm bị thúc đẩy bởi sự ám ảnh với người cha đi nữa thì Locke vẫn một người tuân theo những giá trị đạo đức của mình.

Từ một góc độ nào đó, anh là một người đạo đức theo tư tưởng của triết gia Immanuel Kant. Locke là người dùng lí trí để quyết định các lựa chọn đạo đức. Anh làm những điều mình cần phải làm, theo tiêu chuẩn đạo đức của anh, không phải những thứ mình muốn. Anh đã có mặt vào lúc đứa bé chào đời, anh sẽ chịu trách nhiệm với đứa bé để đứa bé không phải lớn lên mà không có sự hiện diện của người cha như anh từng trải qua. Tôi tin rằng đứa bé sẽ học được ở cha mình về tinh thần nhận trách nhiệm và tuân theo những giá trị đạo đức của mình. Vợ con anh tuy có buồn và có thể vợ sẽ lị dị với anh nhưng họ sẽ hiểu anh đã làm mắc sai lầm nhưng anh không phải là một người xấu, một người vô trách nhiệm. Trong xã hôi vật chật hiện nay, khi mà nhiều người không không ngại nối dối để có lợi ích cho mình, để đạt được "phần thưởng". Anh là đại diện cho những người đã từ chối "phần thưởng" để đối mặt với sự thật, để sống theo những giá trị mà mình tin tưởng, chấp nhận mọi kết quả mà nó mang đến, dù cho phải xuống địa ngục, anh vẫn chấp nhận nếu đó là điều anh nên làm. Trong bối cảnh xã hội hiện đại, nơi mà chủ nghĩa thực dụng (pragmatism) và chủ nghĩa vị lợi (utilitarianism) thường lên ngôi, hành động của Locke gần như là một hành động nổi loạn.

Thế giới hiện đại, đặc biệt là trong môi trường doanh nghiệp và cuộc sống thành thị, vận hành dựa trên một hệ thống "phần thưởng" và "hình phạt" rõ ràng.

"Phần thưởng" là gì?

Đó là sự nghiệp thăng tiến, một gia đình hạnh phúc (ít nhất là về mặt hình thức), sự ổn định tài chính, danh tiếng tốt, và một cuộc sống không có biến động lớn.

"Sự thỏa hiệp" là gì?

Đó là công cụ để đạt được "phần thưởng". Nó có thể là một lời nói dối vô hại, một sự thật được che giấu, một việc làm bị bỏ qua, một lời xin lỗi không chân thành, một nụ cười dù trong lòng không vui. Xã hội thường ngầm chấp nhận, thậm chí khuyến khích những thỏa hiệp này vì chúng giúp "hệ thống" vận hành trơn tru. Con đường "dễ dàng" cho Locke là con đường của sự thỏa hiệp:

* Gọi điện cho Beth, nói lời xin lỗi qua loa, gửi tiền chu cấp và không bao giờ xuất hiện.

* Trở về nhà như bình thường, giữ bí mật này mãi mãi.

* Đến công trường, hoàn thành công việc, nhận lấy lời khen và sự nghiệp tiếp tục thăng hoa.

Đây là con đường mà đa số sẽ chọn. Đây là con đường logic theo tư duy "tối đa hóa lợi ích, tối thiểu hóa thiệt hại".

Anh đã chọn đi vào địa ngục bên ngoài để thoát khỏi địa ngục bên trong tâm hồn. Đối với anh, việc sống trong sự giả  dối, trở thành kẻ mà anh khinh bỉ mới là sự đày đọa vĩnh viễn. Cái giá của việc giữ lại "phần thưởng" quá đắt, vì nó bắt anh phải bán đi linh hồn mình.

Hành động của Locke không được ai tung hô. Nó gây ra sự khó hiểu cho cấp trên, sự tan nát cho người vợ. Nó không mang lại lợi ích cho bất kỳ ai trong ngắn hạn, kể cả chính anh. Đây là một dạng chủ nghĩa anh hùng rất khác. Nó không phải là hành động cứu người khỏi đám cháy hay thay đổi thế giới. Nó là một cuộc chiến nội tâm, một hành động khẳng định bản ngã một cách quyết liệt và đơn độc. Anh là lời nhắc nhở rằng đôi khi, hành động anh hùng nhất không phải là thay đổi thế giới, mà là từ chối để thế giới thay đổi mình, dù cho cái giá phải trả là tất cả những gì ta đang có. Trong một xã hội tôn thờ "kết quả", Locke là người còn quan tâm đến "quá trình" và "nguyên tắc". Anh là một nhân vật cổ điển lạc vào một bi kịch hiện đại, và chính sự lạc lõng đó đã tạo nên sức ảnh hưởng mãnh liệt của anh.

Bó gọn trong không gian chật hẹp của một chiếc BMW, Ivan Locke đơn độc lao về phía trước, cũng là lao vào tâm bão của chính mình. Chuyến đi định mệnh ấy là một cuộc độc thoại nội tâm dữ dội, nơi sự cô độc chạm đáy, buộc người xem phải đối diện với những góc khuất sâu thẳm nhất.

Một bộ phim tối giản đến tột cùng đã tạo ra không gian hoàn hảo để diễn xuất của Tom Hardy bùng nổ. Và anh đã không làm ai thất vọng. Từng cái sụt sùi nén chịu, giọng nói vỡ vụn theo cảm xúc và đôi mắt ươn ướt dưới ánh đèn đường... Anh không chỉ diễn, anh đang sống cùng nỗi đau của nhân vật, tạo nên một trải nghiệm điện ảnh chân thực và ám ảnh khôn nguôi.