Phân tích Chính sách Thuế quan và Cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung quốc

Chính sách thuế quan của Tổng thống Donald Trump và cuộc chiến thương mại tiếp theo với Trung Quốc đã chiếm lĩnh các mặt báo và giới truyền thông và định hình lại bức tranh kinh tế toàn cầu. Kể từ khi trở lại nắm quyền, Trump đã sử dụng thuế quan như một công cụ trọng tâm trong chính sách đối ngoại của mình, nhằm giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại lâu dài, bảo vệ các ngành công nghiệp Mỹ và tái khẳng định sự thống trị kinh tế của Hoa Kỳ. Tuy nhiên, cách tiếp cận quyết liệt này cũng đã châm ngòi cho một cuộc chiến thương mại với Trung Quốc, nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, và làm dấy lên lo ngại về những tác động rộng lớn hơn đối với quan hệ quốc tế. Bài viết này xem xét những ưu điểm và nhược điểm của các chiến lược thuế quan của Trump, tập trung vào tác động của chúng đối với chính sách đối ngoại và trật tự toàn cầu.

Chính sách thuế quan của Trump bắt nguồn từ niềm tin của ông rằng Hoa Kỳ đã bị đối xử bất công trong thương mại toàn cầu trong nhiều thập kỷ. Trung tâm của cách tiếp cận này là việc áp dụng "thuế quan có đi có lại," điều chỉnh thuế nhập khẩu của Hoa Kỳ để phù hợp hoặc vượt quá mức thuế mà các đối tác thương mại áp đặt. Vào ngày 2 tháng 4 năm 2025, Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp áp đặt thuế quan 10% chung cho tất cả các quốc gia, với mức thuế cao hơn đối với các quốc gia như Trung Quốc, nơi Hoa Kỳ có thâm hụt thương mại đáng kể. Đến ngày 9 tháng 4, thuế quan đối với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc đã leo thang lên 54%, sau đó tăng lên 125% sau khi Bắc Kinh trả đũa. Những động thái này là một phần của chiến lược rộng lớn hơn của Trump nhằm giảm thâm hụt thương mại của Hoa Kỳ, vốn ở mức hơn 1 nghìn tỷ USD vào năm 2023, và đưa việc làm trong lĩnh vực sản xuất trở lại đất Mỹ.

Một trong những ưu điểm chính của chính sách thuế quan của Trump là khả năng giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Bằng cách làm cho hàng hóa Trung Quốc đắt hơn, thuế quan nhằm giảm sự phụ thuộc của Mỹ vào hàng nhập khẩu và khuyến khích sản xuất trong nước. Điều này có thể giúp hồi sinh các ngành công nghiệp đã phải vật lộn để cạnh tranh với các lựa chọn thay thế rẻ hơn của Trung Quốc, chẳng hạn như thép, điện tử và dệt may. Ngoài ra, thuế quan được thiết kế để gây áp lực buộc Trung Quốc phải nhượng bộ trong các cuộc đàm phán thương mại, chẳng hạn như mở cửa thị trường cho hàng hóa Mỹ và giải quyết các vấn đề như đánh cắp tài sản trí tuệ. Chính quyền Trump lập luận rằng những biện pháp này là cần thiết để cạnh tranh và bảo vệ người lao động Mỹ khỏi sự cạnh tranh không công bằng.

Hơn nữa, thuế quan của Trump có thể củng cố vị thế của Hoa Kỳ trong nền kinh tế toàn cầu. Bằng cách áp dụng lập trường cứng rắn, Hoa Kỳ đang khẳng định sức mạnh kinh tế của mình và gửi tín hiệu đến các quốc gia khác rằng họ sẽ không còn dung thứ cho các hành vi thương mại mà họ cho là không công bằng. Điều này có thể nâng cao đòn bẩy kinh tế của Mỹ trong các cuộc đàm phán thương mại quốc tế và giúp định hình các quy tắc của hệ thống thương mại toàn cầu. Ví dụ, thuế quan của Trump đã thúc đẩy hơn 75 quốc gia tìm kiếm đàm phán thương mại với Hoa Kỳ, cho thấy cách tiếp cận của ông đã buộc các quốc gia khác phải tham gia vào các yêu cầu của Mỹ.

Tuy nhiên, những nhược điểm của chính sách thuế quan của Trump là không thể che đậy. Rủi ro tức thời nhất là sự trả đũa từ Trung Quốc, quốc gia này đã đáp trả thuế quan của Hoa Kỳ bằng các mức thuế của riêng mình đối với hàng hóa Mỹ. Vào ngày 4 tháng 4 năm 2025, Trung Quốc công bố mức thuế 34% đối với hàng nhập khẩu từ Hoa Kỳ, sau đó tăng lên 84% và sau đó là 125% để đáp trả các động thái leo thang của chính quyền Mỹ. Cách tiếp cận "ăn miếng trả miếng" này đe dọa sẽ trở thành một cuộc chiến thương mại toàn diện, có thể làm gián đoạn nghiêm trọng chuỗi cung ứng toàn cầu và gây tổn hại cho cả hai nền kinh tế. Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã cảnh báo rằng thương mại song phương giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc có thể thu hẹp tới 80%, một kịch bản sẽ có hậu quả thảm khốc đối với tăng trưởng toàn cầu.

Hậu quả kinh tế từ cuộc chiến thương mại đã bắt đầu được cảm nhận. Người tiêu dùng và doanh nghiệp Hoa Kỳ đang gánh chịu gánh nặng của giá cả cao hơn, khi thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc chuyển thành chi phí tăng cho các mặt hàng hàng ngày như điện tử, quần áo và máy móc. Theo Tax Foundation, thuế quan của Trump tương đương với mức tăng thuế trung bình gần 1.300 USD cho mỗi hộ gia đình Hoa Kỳ vào năm 2025. Các doanh nghiệp phụ thuộc vào hàng nhập khẩu từ Trung Quốc, chẳng hạn như các nhà sản xuất và bán lẻ, cũng đang đối mặt với chi phí đầu vào cao hơn, có thể dẫn đến mất việc làm và giảm khả năng cạnh tranh. Thị trường chứng khoán đã phản ứng tiêu cực, với chỉ số S&P 500 giảm 4,2% trong tháng sau các thông báo về thuế quan, phản ánh nỗi sợ hãi của các nhà đầu tư về một cuộc suy thoái toàn cầu.

Ngoài tác động kinh tế, thuế quan của Trump đã làm căng thẳng quan hệ của Hoa Kỳ với các đồng minh và làm phức tạp bối cảnh thương mại toàn cầu. Các quốc gia như Canada và Mexico, là một phần của Hiệp định Hoa Kỳ-Mexico-Canada (USMCA), đã được miễn thuế quan nhưng vẫn phải đối mặt với mức thuế 25% đối với hàng hóa không tuân thủ USMCA. Điều này đã dẫn đến căng thẳng, với Thủ tướng Canada và Tổng thống Mexico bày tỏ lo ngại về các hành động thương mại của Trump. Trong khi đó, Liên minh Châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc đã đe dọa các biện pháp đối phó, cho thấy rằng các chính sách của Trump có nguy cơ làm xa lánh các đối tác quan trọng.

Cuộc chiến thương mại cũng có nguy cơ làm suy yếu các mục tiêu chính sách đối ngoại rộng lớn hơn của Hoa Kỳ. Việc Trump sử dụng thuế quan một cách quyết liệt đã làm xói mòn niềm tin giữa các đồng minh, những người có thể sẽ không sẵn sàng hoặc miễn cưỡng hợp tác về các vấn đề như an ninh hoặc biến đổi khí hậu. Ví dụ, các thành viên NATO như Canada và Bồ Đào Nha được cho là đang tìm kiếm các lựa chọn thay thế cho máy bay chiến đấu F-35, cảnh giác với việc phụ thuộc vào một Hoa Kỳ sử dụng đòn bẩy kinh tế để ép buộc các quyết định chính sách. Sự xói mòn niềm tin này có thể làm suy yếu khả năng lãnh đạo các liên minh quốc tế của Mỹ, đặc biệt là trong các nỗ lực chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc.

Mặt khác, thuế quan của Trump có thể tạo ra cơ hội cho Hoa Kỳ để thiết lập các liên minh mới hoặc củng cố các liên minh hiện có. Bằng cách áp dụng lập trường cứng rắn đối với Trung Quốc, Hoa Kỳ có thể khuyến khích các quốc gia khác tham gia cùng họ trong việc gây áp lực buộc Bắc Kinh cải cách các hành vi thương mại của mình. Điều này có thể dẫn đến một mặt trận thống nhất hơn chống lại các chính sách kinh tế của Trung Quốc, có khả năng nâng cao ảnh hưởng của Hoa Kỳ trong việc định hình các quy tắc thương mại toàn cầu. Một số quốc gia, như Zimbabwe, đã bãi bỏ thuế quan đối với hàng hóa Hoa Kỳ để thúc đẩy quan hệ tốt hơn với chính quyền Trump, cho thấy rằng thuế quan có thể được sử dụng như đòn bẩy để đảm bảo các thỏa thuận thương mại có lợi.

Tuy nhiên, thành công lâu dài của chiến lược của Trump vẫn chưa chắc chắn. Mặc dù thuế quan có thể cung cấp đòn bẩy ngắn hạn, nhưng chúng cũng có thể đẩy nhanh sự suy giảm sức mạnh kinh tế của Hoa Kỳ bằng cách thúc đẩy các đối tác thương mại tìm kiếm các lựa chọn thay thế. Ví dụ, Trung Quốc đã bắt đầu đa dạng hóa quan hệ thương mại của mình, tăng cường quan hệ với Liên minh Châu Âu, Mexico và Đông Nam Á. Sự thay đổi này có thể làm giảm thị phần thương mại toàn cầu của Hoa Kỳ, vốn đã giảm trong những năm gần đây. Hơn nữa, thuế quan có thể không đạt được mục tiêu hồi sinh ngành sản xuất của Hoa Kỳ, vì chi phí đầu vào cao hơn cho các ngành như đóng tàu và thép có thể cản trở khả năng cạnh tranh thay vì khôi phục nó.

Trong lĩnh vực quan hệ quốc tế, chính sách thuế quan của Trump cũng đã làm phức tạp các nỗ lực giải quyết các vấn đề quan trọng như Đài Loan, fentanyl và công nghệ. Cuộc chiến thương mại đã che lấp các cuộc đàm phán về những mặt trận này, khiến Hoa Kỳ và Trung Quốc khó hợp tác hơn trong các thách thức chung. Sự thiếu nhất quán chiến lược này có nguy cơ cô lập Hoa Kỳ và làm suy yếu khả năng đạt được các mục tiêu chính sách đối ngoại rộng lớn hơn của nước này.

Tóm lại, chính sách thuế quan của Trump đại diện cho một canh bạc mạo hiểm trong lĩnh vực chính sách đối ngoại và quan hệ quốc tế. Mặc dù chúng có thể giúp giải quyết tình trạng mất cân bằng thương mại Hoa Kỳ-Trung Quốc và khẳng định sức mạnh kinh tế của Mỹ, nhưng chúng cũng có nguy cơ kích động một cuộc chiến thương mại toàn cầu, làm xa lánh các đồng minh và gây tổn hại cho nền kinh tế Hoa Kỳ. Tác động cuối cùng của các chính sách này sẽ phụ thuộc vào cách chúng được thực hiện và cách các quốc gia khác phản ứng. Khi thế giới điều hướng kỷ nguyên mới của chủ nghĩa dân tộc kinh tế, câu hỏi vẫn là liệu thuế quan của Trump có định hình lại trật tự toàn cầu theo hướng có lợi cho Mỹ hay đẩy nhanh sự suy giảm của nước này với tư cách là một nhà lãnh đạo toàn cầu.