"Đây là series mình thực hiện dưới góc nhìn của 1 health worker, kiến thức không chuyên sâu như chuyên gia nội tiết hay phụ khoa. Động lực để mình thực hiện series này là người thân trong gia đình của mình, vài người bạn xung quanh đã và đang sống chung với hội chứng này. Hy vọng series này sẽ giúp mọi người có cái nhìn rõ hơn về tình trạng sức khỏe của bản thân cũng như người xung quanh, từ đó cảm thông và đối xử với những người mắc hội chứng này một cách đúng đắn. Cảm ơn đã xem qua nha!"
EPISODE 1️⃣: GIỚI THIỆU VỀ PCOS 💁🏻‍♂️ (Polycystic ovarian syndrome) - HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG.
_______________
🧐 HỘI CHỨNG BUỒNG TRỨNG ĐA NANG (PCOS) LÀ GÌ?
Đầu tiên mình xin giải thích từ "Hội chứng"; một cách nôm na là 1 tổ hợp của nhiều triệu chứng và dấu chứng đặc trưng, phân biệt với những hội chứng khác.
Vậy tại sao không gọi là "Bệnh"? Bệnh cũng gần giống hội chứng, khác biệt ở chỗ nó có cơ chế, nguyên nhân rõ ràng (được chứng minh ở một mức độ nhất định), từ đó cách điều trị cũng thống nhất và đặc hiệu hơn.
Một hội chứng có thể gặp trong nhiều bệnh, nên không đặc hiệu. Ví dụ hội chứng nhiễm siêu vi gặp trong bệnh nhiễm siêu vi (nhiều loại siêu vi), trong phản ứng với thuốc, trong một số bệnh tự miễn,...
Như vậy PCOS là 1 hội chứng. Tức là cơ chế, nguyên nhân và cách điều trị của nó vẫn còn chưa được hiểu rõ 🤷🏻‍♂️, chưa thống nhất và đang gây tranh cãi 🤔.
Hội chứng buồng trứng đa nang được đề cập năm 1721 bởi BS. Vallisneri – kiêm nhà khoa học người Ý, khi ông mô tả một người phụ nữ vô sinh với buồng trứng có bề mặt trắng bóng như trứng chim cánh cụt 🥚🐧 (do xơ hóa bề mặt). Trong quá trình tìm hiểu, các nhà khoa học phát hiện buồng trứng của những người mắc hội chứng này có nhiều nang nhỏ, nên tên gọi HC buồng trứng đa nang được sử dụng.
Tuy nhiên, cái tên "buồng trứng đa nang" chỉ là do lịch sử phát hiện ra nó, không phải ai được chẩn đoán PCOS cũng có nhiều nang buồng trứng 🥚🥚🥚🙅🏻🙅🏻🙅🏻.
✅ PCOS là tình trạng RỐI LOẠN NỘI TIẾT TỐ của TRỤC HẠ ĐỒI – TUYẾN YÊN – BUỒNG TRỨNG với cơ chế phức tạp 🤯, hiện nay chưa được hiểu rõ, mình sẽ bàn sâu hơn vào phần sau 👍🏻.
Như vậy PCOS thuộc nhóm rối loạn nội tiết, cùng nhóm với bệnh đái tháo đường, cường/suy giáp, cường/suy cận giáp, cường/suy thượng thận,... chứ không phải vấn đề chỉ nằm ở buồng trứng.
✅ Rối loạn nội tiết tố trong PCOS đặc trưng bởi 3 cơ chế:
o Tăng hormone LH từ tuyến yên.
o Tăng hormone Androgen (nhóm hormone quy định giới tính nam)
o Đề kháng insulin
Mình sẽ bàn sâu hơn về cơ chế ở phần sau nhé 👍🏻
✅ Để chẩn đoán một cách chính xác, các BS sẽ đo nồng độ hormone Androgen, LH và FSH trong máu người bệnh SAU KHI LOẠI TRỪ CÁC NGUYÊN NHÂN KHÁC CÓ THỂ GÂY RA TÌNH TRẠNG TƯƠNG TỰ (suy giáp, u tuyến yên, hội chứng Cushing, rối loạn kinh nguyệt nguyên phát, u buồng trứng cơ năng, RL do dùng thuốc nội tiết…).
⚠️ SIÊU ÂM THẤY NHIỀU NANG BUỒNG TRỨNG KHÔNG PHẢI LÀ 1 TIÊU CHUẨN BẮT BUỘC ĐỂ CHẨN ĐOÁN! Người có nhiều nang buồng trứng không nhất thiết mắc PCOS và ngược lại.
_______________
🤔 PCOS PHỔ BIẾN THẾ NÀO?
Các bạn nữ đọc bài này thử tự hỏi mình xem, bạn (hoặc người thân của bạn) từ khi mới dậy thì (có kinh lần đầu) thì xuất hiện các dấu hiệu sau đây:
❓Ăn hoài vẫn không thỏa mãn, cảm giác uể oải và đói bụng trở lại rất nhanh, trong khi cân nặng cứ tăng đều đều dù bản thân ăn không quá nhiều, khiến việc kiểm soát cân nặng cực kỳ khó khăn?
❓ Mụn trứng cá dai dẳng, nhất là vùng cạnh hàm, kể cả ngực lưng cũng có. Điều trị và chăm sóc da tối ưu không cải thiện mấy?
❓ Kinh nguyệt tùy hứng, lúc có lúc không, có khi tắt tịt thời gian dài?
❓ Khó có thai sau khi lập gia đình?
❓ Mặt và thân mình có vẻ "rậm rạp" hơn bạn bè?
❓ Tóc vùng giữa đầu thưa hơn hẳn xung quanh?
❓ Mẹ của bạn cũng có các vấn đề tương tự?
👉🏼 Nếu có một dấu hiệu kể trên hoặc nhiều hơn, có khả năng bạn đang chịu đựng Hội chứng buồng trứng đa nang đấy 😰!
Điều đáng buồn là các bạn nữ thường không ý thức được những rối loạn kể trên để đi khám sớm, từ đó mang tâm lý mặc cảm, tự ti và không chấp nhận cơ địa của mình 😔. Chưa kể đến việc chẩn đoán PCOS ở VN cũng còn rất hạn chế, đa số sẽ nhầm lẫn với hội chứng chuyển hóa, tiền đái tháo đường.
✅ Ở Hoa Kỳ, PCOS là một trong rối loạn nội tiết ở phụ nữ độ tuổi sinh sản thường gặp nhất, với tỷ lệ hiện mắc khoảng 4-12 %. Cứ 10 phụ nữ khám phụ khoa thì có 1 người được chẩn đoán PCOS.
✅ Ở châu Âu, tỷ lệ bệnh lưu hành khoảng 6.5-8%.
Từ những con số trên cho thấy PCOS không hề hiếm gặp, nhưng việc tiếp cận toàn diện và chẩn đoán chính xác vẫn chưa thực sự phổ biến.
_______________
🤔 PCOS CÓ PHẢI BỆNH LÝ DI TRUYỀN KHÔNG?
PCOS hiện vẫn được xem là bệnh lý ĐA YẾU TỐ, tức là có yếu tố GIA ĐÌNH lẫn yếu tố MÔI TRƯỜNG. Tuy nhiên vấn đề này cần nhiều nghiên cứu rõ ràng hơn.
{ To be continued }
Thanks for reading!
📚 TÀI LIỆU THAM KHẢO:
1. https://emedicine.medscape.com/article/256806-overview#a4
2. https://www.cdc.gov/diabetes/basics/pcos.html
3. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7879843/
⚠️ Bài viết chỉ nhằm mục đích cung cấp kiến thức đơn thuần, không dùng để chẩn đoán hay điều trị. Hãy đến khám trực tiếp với Bác sĩ chuyên khoa tương ứng với vấn đề sức khỏe của bạn!!!
#PCOS_Ep01