Đây sẽ là bài viết mở đầu cho một series dài, nơi tôi tập trung viết chuyên về giai đoạn đầu tiên của mọi ván cờ - khai cuộc.

Trắng nên chọn khai cuộc nào để bắt đầu còn Đen nên chọn khai cuộc nào để đáp lại luôn là câu hỏi phổ biến với rất nhiều kỳ thủ. Từ người mới chơi, người bắt đầu chơi nghiêm túc cho đến những người ở trình độ cao hơn, khi họ bắt đầu tìm cho mình khai cuộc mới, hợp với lối chơi của mình... Và không dễ gì để có thể đưa ra câu trả lời phù hợp nhất bởi tất cả đều nằm ở phong cách hay sở thích của họ.

Thế nên, mục tiêu của loạt bài này sẽ là đề xuất nhiều khai cuộc để các bạn có thể học. Những khai cuộc này sẽ không chỉ mạnh hay hiếm gặp mà mục đích chính là từ nó, bạn có thể sử dụng như một hành trang để phát triển nhiều kỹ năng quan trọng trong cờ vua như cách tấn công, kiểm soát không gian, chơi chiến thuật hay thế trận, và nhiều hơn nữa.

Sau khi đọc xong, các bạn sẽ có được hiểu biết khá toàn diện về khai cuộc được viết đến, từ lý thuyết, cách chơi, các biến chính, ý tưởng, chiến lược, bẫy... cho đến cách trừng phạt khi đối thủ chơi sai, cách phản công, và cách trả lời các biến thể hiếm gặp.

Việc viết về nhiều khai cuộc thế này trước mắt là một dự án vô cùng lớn đối với một người. Vậy nên tôi quyết định sẽ chỉ xoay quanh khai cuộc mở đầu bằng tốt Vua 1.e4 cho Trắng thôi (khai cuộc tôi chuyên chơi từ nhỏ đến giờ). Còn với Đen thì vẫn sẽ viết đầy đủ do là bên phải trả lời trước lựa chọn từ Trắng.

Dài dòng đủ rồi, chúng ta cùng bắt đầu luôn.

Tôi cũng rất khuyến khích bạn xếp cả bàn cờ ra để dễ tiếp cận với nội dung trong bài hơn.

Các kí hiệu được dùng đến trong bài: ! - Nước đi hay !! - Nước đi rất mạnh ? - Nước đi yếu ?? - Nước đi sai lầm nghiêm trọng (blunder) !? - Nước đi đáng cân nhắc ?! - Nước đi không chính xác + - Chiếu # - Chiếu hết

Ở bài viết đầu tiên này, tôi sẽ giới thiệu cho bạn cách để đấu với nước trả lời phổ biến nhất từ Đen trước 1.e4 là 1...e5. Ngoài Scotch bốn Mã ra thì còn có một số khai cuộc khác tôi cũng muốn giới thiệu đó là Ván cờ Viên (Vienna Game), Hệ thống Glek hay thậm chí là Ruy Lopez. Nhưng tất nhiên, đó sẽ là nội dung của bài viết khác.

Thế trận xuất hiện sau nước thứ 4, thoạt nhìn lần đầu nhiều người có thể nghĩ rằng đây là khai cuộc có vẻ yên tĩnh hay nhàm chán, với hai bên đều phát triển cả 2 quân Mã của mình và có thế cờ đối xứng. Tuy nhiên, khai cuộc này hóa ra lại là một vũ khí vô cùng nguy hiểm cho Đen và đặc biệt hiệu quả khi đấu với người chơi ở mọi trình độ từ elo 2000 trở xuống. Các đối thủ từ 2000 trở lên hay thậm chí là có danh hiệu cũng khó tránh được một số thế trận không mấy dễ chịu gì cả.

Không những mạnh mà khai cuộc này còn dễ học nữa, lượng lý thuyết sẽ không quá nhiều hay phức tạp và nhờ nó, các bạn có thể học và hiểu được cách chơi theo đúng nguyên tắc như kiểm soát trung tâm, phát triển quân và sử dụng tất cả các quân cờ của mình.

Sau khi Trắng đẩy tốt lên d4 tấn công trung tâm, nước đi phổ biến và đơn giản nhất cho Đen là lấy tốt ăn tốt, Mã Trắng sẽ ăn lên và từ đây, Đen có 2 lựa chọn chính là 5...Bb4 ghim Mã (biến chính) và nước phổ biến khác là 5...Bc5.

Đen lấy Mã ăn Mã 5...Nxd4?! rất hay gặp ở đối thủ từ khoảng 1500 trở xuống, sẽ được giải thích và phân tích kỹ hơn ở chương II trong bài.

Đen phát triển Tượng lên b4 để ghim Mã. Ngay lúc này, các quân cờ của Trắng đang chịu áp lực nên đòi hỏi phải trả lời chính xác. Mã ở d4 đang bị Mã Đen c6 gây áp lực, tốt e4 thì đang bị "treo" do Mã c3 bị ghim.

Cũng dễ mà, ta đưa Tượng mình lên g5 ghim Mã kia là xong 6.Bg5?! Tuy nhiên, Đen sẽ đáp lại bằng cách đi 6...h6 7.Bh4 g5 để đuổi Tượng đi. Mã f6 giờ không còn bị ghim nữa và sẽ bắt tốt e4 ở nước tiếp theo. Nếu sau 6...h6 Trắng ăn vào Mã 7.Bxf6? thì lại càng tệ hơn, Đen lấy Hậu ăn lại và thành ra Trắng vừa giúp cho Đen phát triển Hậu lên, gây vấn đề lớn cho thế trận Trắng.

Vì vậy, cách trả lời tốt nhất cho Trắng sẽ là lấy Mã ăn vào c6.

Nếu 6...dxc6 thì Trắng đổi Hậu luôn 7.Qxd8+ Kxd8. Vua Đen mất quyền nhập thành và sẽ phải chơi tiếp với thế trận bất lợi, có tốt chồng ở cột c và kiểm soát trung tâm kém hơn. Nước sau đó tốt nhất cho Trắng sẽ là đưa Tượng lên d2 và còn lại bạn hãy tìm hiểu thêm với engine: 8.Bd2 Bxc3 9.Bxc3 Nxe4 10. 0-0-0+! Bd7 (nếu 10...Ke8? thì 11.Re1 ghim Mã và Đen sẽ mất quân) 11.Bxg7 Rg8 và 12.Bd4, bảo vệ f2.

Trắng phát triển Tượng lên để bảo vệ tốt. Mặc dù ở d3, quân Tượng không làm gì nhiều ngoài việc nhìn vào tốt của mình và bảo vệ nó. Nhưng chỉ cần hiểu rằng, "Tượng dở nhưng bảo vệ tốt hay".

Trắng cũng không cần phải lo ngại nếu Đen lấy tượng b4 ăn vào c3, phá hỏng cấu trúc tốt của mình. Chính khai cuộc Scotch bốn Mã này là ví dụ minh họa hay. Đúng là Trắng phải chịu tốt chồng ở cột c, nhưng một kỳ thủ giỏi cần phải tính đến những điểm cộng mình nhận lại.

Một trong những nguyên tắc phổ biến trong cờ vua là "Không được lấy Tượng đổi vào Mã". Bởi xét về sức mạnh, quân Tượng nhỉnh hơn một chút so với Mã (Bobby Fischer cho rằng Tượng 3.25 điểm còn Mã là 3 điểm, trong khi máy tính thì cho rằng quân Tượng 3.15 điểm) và trong thế trận mở, bên nào sở hữu cặp Tượng sẽ có nhiều lợi thế hơn.

Cặp Tượng có thể nói là tài sản của mỗi bên, nếu anh từ bỏ nó, anh phải xác định mình nhận được lại cái gì? Ăn hơn chất, dùng cho đòn chiến thuật, hay là tạo điểm yếu?

Tiếp theo là về khái niệm tốt chồng. Đồng ý rằng tốt chồng là một cấu trúc tốt yếu (bên cạnh tốt cô lập và tốt chậm tiến), nhưng tôi nghĩ rằng khái niệm cấu trúc tốt mạnh hay yếu có chút "overrated". Trong thế trận như hình, Trắng vẫn hoàn toàn ổn, Vua Trắng sẽ nhập thành bên cánh Vua chứ không phải cánh Hậu. Giai đoạn ván cờ vẫn đang là trung cuộc, trừ khi hai bên đổi Hậu thì tàn cuộc sẽ còn khá lâu mới đến.

Tóm lại, đổi tốt chồng lấy cặp Tượng là cái giá quá ngon trong khai cuộc này rồi. Sau khi hai bên nhập thành, Trắng có thể đưa Tượng lên g5, ghim Mã và chuẩn bị đẩy f4 rồi e5 để tấn công quân Mã bị ghim kia. Đen không có Tượng ô tối ở e7 để gỡ đòn ghim phiền phức đi nên phải chịu trận.

Tiếp tục biến chính: 7...0-0 8.0-0 d5 (tuần tự nước đi có thể khác, nhưng thế trận sau cùng cũng tương tự nhau)

Đen phải tấn công trực tiếp vào trung tâm, nước 8...d6 tuy giúp thế trận Đen thêm chắc chắn nhưng lại cắt mất đường lui của Tượng b4 về e7. Trắng sẽ chơi giống như khi Đen đổi Tượng b4 vào Mã: đưa Tượng lên g5, chuẩn bị kế hoạch đẩy f4 rồi e5.

Đen nếu cố đuổi Tượng đi bằng h6 và g5 thì sẽ chỉ làm suy yếu cánh Vua mà thôi, mặc dù theo engine thì đây là lựa chọn tốt nhất cho Đen (9.Bg5 h6 10.Bh4 g5 11.Bg3). Lúc này, sau khi chạy Tượng về g3, Trắng không cần phải tấn công ngay mà nên cải thiện thế trận của mình trước như đưa Xe ra e1, tốt lên h3 rồi bắt đầu công phá bằng f4.

Nước đi khác mang tính "truyền thống" hơn là 10.Bg5, và sau 10...c6 11.Qf3 Bd6. Đen đưa Tượng vào đường chéo phù hợp, nhắm thẳng vào cánh Vua của Trắng và không bận tâm gì đến quân Mã f6 đang bị ghim cả. Nếu Trắng đổi Tượng vào Mã, 12.Bxf6 Qxf6 13.Qxf6 gxf6. (hình dưới)

Thành của Vua Đen lúc này bị hở, nhưng vì hai bên đã đổi Hậu nên mối nguy hiểm đã giảm đi nhiều. Đen sở hữu cặp Tượng và kiểm soát trung tâm tốt hơn, Trắng thì có cấu trúc tốt khỏe mạnh, không có điểm yếu. Thế cờ hai bên cân bằng và khá nhàm chán, nhiều ván cờ đã kết thúc hòa. Xem ván đấu giữa Magnus Calsen vs Anish Giri trong giải Skilling Open 2020 [1]

Vì lý do trên, nước 10.h3 sẽ mang tính thách thức hơn.

Dù không phải là nước phát triển quân nhưng cũng là nước linh hoạt. Tốt ở h3 giúp kiểm soát ô g4, ngăn không cho quân Đen nhảy vào. Nước đi bình tĩnh này giúp cải thiện thế trận của Trắng, đồng thời không để lộ ý đồ của mình cho Đen. Theo sau 10.h3, Trắng sẽ đi 11.Qf3 để phát triển Hậu.

Để trả lời, nước đi theo bài cho Đen sẽ là 10...c6 để củng cố tốt trung tâm d5 của mình. Nhưng đã 10 nước trôi qua, nhiều người lần đầu tiếp cận thế trận này (khoảng elo 2000 trở xuống) sẽ bắt đầu bị lạc đường. Có một số nước đi có vẻ khá tự nhiên thôi như 10...Bc7, 10...Re8 cũng khiến cho Đen bước vào thế cờ tàn bất lợi.

Để giải thích thêm nữa (dù chỉ đang là bề nổi!), tôi sẽ dẫn link một video mà GM Daniel Naroditsky - aka người thầy vĩ đại nhất tôi mà tôi được học - có phân tích khá chi tiết trong buổi livestream của mình. [2]

Trong ván đấu trên, Đen có mắc sai sót nhỏ do đổi Tượng ô tối của mình đi, để lại ô yếu c5 của mình cho Trắng có cơ hội đặt Mã vào. Dù vậy Đen vẫn đổi được Mã đi, thế cờ tàn của cả hai bên cân bằng. Rồi cuối cùng, kỳ thủ mạnh hơn vẫn là người chiến thắng.

Tóm lại, nước 5...Bb4 là cách mà Đen chọn để giành thế cân bằng, nhưng vẫn đòi hỏi Đen phải thực hiện nhiều nước đi một cách chính xác. Xuyên suốt biến chính, hai bên vẫn ngang nhau nhưng nước thứ 10.h3 mở ra khá nhiều cơ hội cho Trắng để dành lấy lợi thế.

Khác với nước 5...Bb4 chuyên được dùng để giành thế cân bằng thì ở đây Đen chọn cách tăng thêm áp lực ngay cho Mã ở d4. Để bảo vệ Mã, Trắng chỉ cần đưa Tượng lên e3, giống như trong Khai cuộc Scotch điển hình.

Lúc này Tượng Đen ở c5 đang không được bảo vệ, Đen phải rút về b6 ngay. Nếu Đen vô tình "ngủ quên" và nhập thành 6...0-0? thì chuyện gì sẽ xảy ra?

Còn nếu Đen đẩy một trong hai tốt cột b hay d để bảo vệ Tượng thì Trắng sẽ đổi quân liên tiếp vào c6 và c5. Kết cục mà Đen phải chịu sau đó là có tận 3 quân tốt chồng ở cột c.

Trường hợp khác mà có lẽ là phổ biến nhất, Đen thấy có sự căng thẳng lớn giữa các quân của hai bên nên quyết định thả ra. Đây cũng là quyết định sai lầm với hầu hết người mới, họ đổi quân hàng loạt vào d4: 6...Nxd4 7.Bxd4 Bxd4 để rồi cuối cùng Trắng ăn lại bằng Hậu và có thế trận tuyệt vời. Quân cờ mạnh nhất nằm ở vị trí mạnh nhất, cộng thêm cả đe dọa đẩy tốt lên e5 đuổi Mã Đen đi.

Trường hợp khác, nếu Đen chỉ đổi Tượng vào Mã rồi nhập thành 6...Bxd4 7.Bxd4 0-0, Trắng sẽ chơi theo đúng nguyên tắc, rút Tượng về e3 để giữ lấy cặp Tượng: 8.Be3 Re8 9.Bc4! Nxe4 10.Nxe4 Rxe4, quân Xe Đen lúc này nằm ngay giữa bàn cờ mà không có sự bảo vệ 11.Bxf7+!! Kxf7?? 12.Qf3+, Trắng hơn chất.

Sau 6...Bb6, Trắng có một số hướng đi để tiếp tục:

Hai bên nhập thành khác phía và thế trận trở nên sôi nổi hơn. Trắng sau khi nhập thành xa có thể đẩy tốt lên f3 rồi sau đó là g4, h4 để dâng tốt tấn công vua (pawn storm). Còn Đen thì sẽ đẩy tốt lên d5, tìm cách đổi tốt e4 đi (nguồn ưu thế lớn nhất mà Trắng có), và làm chậm quá trình tấn công của Trắng lại.

Thế trận này vẫn khá phổ biến và được nghiên cứu nhiều lần. Hai bên cân bằng nhưng Trắng có phần nhỉnh hơn so với Đen.

Lý thuyết vẫn tiếp tục: 10.exd5 Nxe5 11.Bg4 f6 12.Bc4, tôi sẽ để cho các bạn tự tìm hiểu thêm. Nước đột phá tốt 9...d5 đóng vai trò rất quan trọng cho Đen trong Khai cuộc Scotch bốn Mã. Tôi muốn các bạn ghi nhớ điều này để sang tiếp hướng đi còn lại.

Nước đi Mã có phần hơi lạ mắt này thực chất là nước đi lý thuyết mới được một số Đại kiện tướng lớn và chuyên gia hàng đầu về Khai cuộc Scotch bốn Mã đề xuất, trong số đó có GM Anish Giri (top 10 thế giới).

Bắt đầu từ đây, Trắng tiếp cận ván cờ theo lối chơi thiên về thế trận (positional). Bạn còn nhớ nước đột phá tốt d5 chứ? Đen muốn tìm cách đổi lấy tốt e4 cực mạnh đi để hạn chế khả năng chiến thắng của Trắng.

Nước 7.Nf5 ngăn cản không cho Đen thực hiện điều đó.

Sau 7...Bxe3? 8.Nxe3 0-0 và 9.g3! Re8 10.Bg2, ta có thế cờ như hình.

Trắng có tận 5 quân cờ cùng kiểm soát ô d5 (tô màu xanh), việc một tốt hay một ô cờ chiến lược được bảo vệ nhiều hơn mức cần thiết được sáng tạo và phổ biến bởi một trong những nhà lý thuyết cờ vua có ảnh hưởng nhất - Aaron Nimzowitsch - gọi là "overprotection" [3]. Tôi sẽ để dành phần giải thích kĩ hơn cho khái niệm này ở một bài viết khác. (Phòng thủ Pháp)

Dù cho overprotection vẫn còn là một chủ đề gây tranh cãi với nhiều chuyên gia, nhưng trong chính thế trận này lại là ví dụ tuyệt vời cho nó.

Trắng hoàn toàn kiểm soát chặt ô d5, các quân cờ cũng hoạt động trơn tru với nhau, cùng làm tốt nhiệm vụ của mình và không có quân nào cản trở quân còn lại, thế trận của Trắng cũng đẹp mắt nữa. Bạn có thể thấy quân Tượng g2 chỉ đang bị chặn lại bởi tốt e4, nhưng, một lần nữa, "Tượng dở nhưng bảo vệ tốt hay".

Áp lực trên ô d5 là rất lớn, nếu Đen vẫn ngoan cố đẩy tốt lên thì sẽ như khi ta lắc mạnh lon nước gas rồi mở nắp ra vậy, toàn bộ nước sẽ tràn mạnh ra.

Các nước sau, Trắng sẽ nhập thành gần và đẩy f4, tăng cường kiểm soát trung tâm. Cờ Trắng hoàn toàn tốt hơn Đen nhờ việc bày trí quân thích hợp và kiểm soát nhiều phần của trung tâm hơn.

Quay lại nước 7.Nf5, Đen thay vì đổi Tượng ở e3 thì sẽ nhập thành.

9...Re8 10.Bd3, phát triển quân, bảo vệ tốt e4. 10...d6 11.0-0

Cờ Trắng nhỉnh hơn chút so với Đen.

Chương mà tôi đặc biệt thích, rất cảm ơn nếu các bạn đã đọc đến đây.

Khi ta chơi trong thực tế, nhất là khi chơi online, bạn sẽ gặp rất nhiều người không chơi theo 2 biến chính kia mà sẽ đi khác. Có người chọn biến lạ, hiếm gặp để đẩy mình ra khỏi "tủ", có người thì chọn phải nước sai rõ ràng, những lỗi sai rất dễ gặp ở người chơi khoảng elo 1500 trở xuống, kể cả 1700 cũng mắc phải.

Vậy nên chương này sẽ hướng dẫn bạn cách để đối phó hay trừng phạt những nước đi này và giành được lợi thế.

Tôi gặp nước này hơi bị nhiều, có thể Đen không muốn một thế trận 4 Mã đối xứng chăng? Nhưng tại sao nước đi này lại thiếu chính xác?

Đầu tiên, việc phát triển quân ở giai đoạn đầu ván cờ luôn là nước đi lành mạnh và ít khi gây hại. Đen phát triển Tượng f8 của mình lên ô cờ thích hợp. Bản thân nước đi này hoàn toàn ổn, nhưng nhược điểm là nó cho phép Trắng thực hiện một trick phổ biến gọi là "Center fork trick" hay Đòn bắt đôi trung tâm.

Mã Trắng ăn vào e5, và sau khi 4...Nxe5, tốt Trắng đẩy lên d4 và tấn công đôi Mã và Tượng Đen.

Trick nho nhỏ này cũng xuất hiện ở nhiều khai cuộc khác, đạt hiệu quả tốt thì có nhưng đánh mất lợi thế cũng có nốt. Ở khai cuộc Scotch bốn Mã này (thực ra mới có ba Mã), Trắng đạt được thế trận tích cực. Trắng tiêu diệt thành công tốt trung tâm mạnh e5 của Đen, đồng thời sau khi đẩy d4, Tượng ở c1 được mở ra để phát triển.

Sau 5.d4 Bxd4 6.Qxd4, Trắng lấy được cặp Tượng của Đen, đưa được Hậu ra trung tâm, tấn công Mã. Đen không thể chạy Mã về c6 để đuổi Hậu được vì sẽ để mất tốt g7.

Nước tốt nhất cho Đen là đẩy tốt d6 bảo vệ Mã. Nếu đẩy tốt f6 thì chỉ làm yếu cánh vua mà thôi. Chỉ có Hậu lên f6 thì cần phải cẩn thận, Đen đe dọa tấn công mở Nf3+, Hậu Trắng ở d4 đang không được bảo vệ. Khuyến khích các bạn tự nghiên cứu bằng engine.

6...d6 7.Be3 Nf6 8.0-0-0

Trắng nhập thành xa và có thế trận thuận lợi nhờ kiểm soát trung tâm tốt hơn + sở hữu cặp Tượng. Nếu Đen nhập thành gần, Trắng có kế hoạch tấn công rõ ràng. Đẩy tốt lên f3, rồi Tượng lên e2 (bảo vệ tốt f3), tốt lên g4 và h4,... tổ chức tấn công cánh Vua. Ngược lại, bên Đen khi tổ chức phản công cánh Hậu thì sẽ chậm chạp hơn. Tốt không đẩy lên d5 được do bị kiểm soát chặt.

Quay lại nước thứ 5, Đen thay vì lấy Tượng ăn vào d4 (5...Bxd4) và từ bỏ cặp Tượng của mình. Nước đi tốt hơn để vớt vát lại tình hình sẽ là đưa về d6.

Dù vậy cờ Đen vẫn bất lợi: 5...Bd6 6.dxe5 Bxe5

Tượng Đen đang đứng ở trung tâm nhưng nó thiếu sự ổn định vì rất dễ bị tấn công. Trắng có thể đẩy f4 để đuổi đi, nếu Tượng đổi vào Mã ở c3 thì không vấn đề gì. Trắng có được cặp Tượng và như đã nói ở chương I, cấu trúc tốt cánh Hậu bị hủy hoại sẽ không quá đáng sợ nếu như Trắng nhập thành bên cánh Vua.

Bây giờ là đến phần hấp dẫn, ở nước thứ 4 khi mà Trắng hy sinh tạm thời quân Mã vào e5 (4.Nxe5), nhiều người có mắt chiến thuật tốt sẽ lấy Tượng ăn vào f2. (4...Bxf2+).

Nước này thực ra lại yếu hơn nữa, thứ tốt nhất mà nó làm được là hù dọa người chơi.

Cùng phân tích nào. Thứ mà nhiều người sợ hãi là sau khi ăn Tượng f2, Vua Trắng bị mất quyền nhập thành và không có quân che chắn. Nhưng, thứ mà Trắng đổi lại được sẽ là cặp Tượng, quyền kiểm soát trung tâm, phát triển quân nhanh và có cột nửa mở f hướng thẳng vào vị trí Vua đối phương.

4.Nxe5 Bxf2+? 5.Kxf2 Nxe5 6.d4 và Đen chạy Mã đi ngay sẽ an toàn hơn (về c6 hoặc g6).

Nhưng nhiều đối thủ sẽ thích đưa Hậu lên chiếu hơn vì nghĩ rằng mình đang ngồi ghế lái.

Đen đã lọt hố, giờ còn lọt sâu hơn. Hậu chạy ra chiếu nhưng Vua Trắng chỉ cần núp đi, để lại mình Hậu ở f6 mà trong tương lai sẽ bị đuổi đi bởi các quân của Trắng.

Nước 6...Qh4+ còn tệ hơn do 7.g3 Qf6+ 8.Bf4

Ô g1 là nơi an toàn nhất mà Vua có thể chạy vào, bạn cũng không cần lo cho quân Xe bị kẹt ở góc, vì sau này Trắng có thể đẩy tốt h4 rồi h5. Quân Xe đó hỗ trợ công phá cánh Vua đối phương.

Sau khi Đen chạy Mã đi, ta nhanh chóng bảo vệ đường chéo a7-g1 bằng 8.Be3. Đường chéo này khi không có Tượng bảo vệ sẽ yếu đến mức Đen có thể không cần chạy Mã ngay mà cứ phát triển quân, đi Mã g8 lên e7, đặt bẫy nguy hiểm.

Và theo thống kê trên lichess.org, thế trận này đã có khoảng 3,400 ván (trên tổng số 6,600 ván) mà người chơi lấy tốt ăn vào Mã, để rồi bị chiếu hết ngay. Vậy nên Trắng mới phải đi Tượng lên e3, quân Tượng ở đó cũng bảo vệ trung tâm tốt nữa.

Trắng không cần phải dùng quân của mình để tấn công Hậu ngay mà hãy tập trung phát triển quân thật nhanh. Cứ để Hậu Đen đứng ở f6, khi thời cơ thích hợp thì mới tấn công. Nimzowitsch có câu: "A threat is stronger than the execution". Ta cứ tiếp tục tạo nhiều đe dọa sẽ tốt hơn là thực hiện nó ngay.

Sau khi đưa Hậu lên d2, Trắng có kế hoạch đưa Xe qua f1, rồi đẩy tốt lên h4, bắt đầu tấn công.

Nếu 10...d6? sẽ gặp 11.Bg5. Hậu Đen bị mắc kẹt.

Cũng là một sai lầm phổ biến và dễ gặp ở đối thủ dưới 1500. Sau khi ăn lại Mã, Hậu Trắng đến được ô cờ trung tâm với tầm hoạt động tuyệt vời. Đen không có quân Mã nào ở c6 để đuổi Hậu đi (do đổi mất rồi) nên Hậu vẫn an toàn tại ô d4 đó.

Trắng cũng đe dọa đẩy tốt lên e5 để bắt Mã f6 phải chạy về g8. Và sẽ chỉ có một nước đúng duy nhất cho Đen là đi tốt lên d6 thôi.

Nhưng nhiều người cũng sợ trước việc Đen đẩy tốt lên c5 tấn công Hậu. Nước này hóa ra lại làm thế trận Đen xấu đi vì nó làm suy yếu hai ô d6 và d5.

Trắng chạy Hậu sang a4 để ghim tốt d7 lại, không cho Đen đẩy lên và đe dọa đẩy tốt lên e5 tấn công Mã. Nếu Đen không ngăn chặn nước này thì quân Mã f6 sẽ phải chạy về ô ban đầu g8 (chạy sang h5 sẽ gặp nước tốt lên g4, Mã Đen hết chạy). Trắng có ưu thế lớn.

Từ đây Trắng đưa Tượng lên e3 rồi nhập thành xa, sau đó tổ chức công phá cánh vua bằng cách đẩy các tốt lên lần lượt là f3, g4 và h4. Trắng cũng có thể chơi cẩn thận hơn bằng cách nhập thành gần, nhưng cách tấn công sẽ khác.

Trắng có lợi thế lớn nhưng không có nghĩa là ta sẽ chiếu hết đối phương ngay sau đâu đó 10 nước nữa. Việc Trắng cần làm sẽ đơn giản là hoàn thành phát triển, cải thiện thế trận rồi mới bắt đầu tấn công.

Phần mà tôi viết sắp tới chắc sẽ rất khô khan về mặt lý thuyết với nhiều người.

Nước đi này kém phổ biến hơn nhiều so với biến chính của khai cuộc Scotch bốn Mã nhưng cũng mạnh không kém. Vì hiếm gặp nên ít khả năng được đối thủ nghiên cứu hơn. Nhiều kỳ thủ sử dụng biến thể này như một cách "lách" qua khỏi sự chuẩn bị của Trắng. Ngay cả những người chuyên chơi Scotch bốn Mã cũng dễ bỏ sót nó và phải nhận về thế trận bất lợi.

Nhưng cũng có thể là Đen không biết mình đang làm gì.

Trắng lấy Mã ăn vào tốt e5 là cách trả lời mạnh nhất. Lựa chọn khác là đẩy tốt lên d5, đuổi Mã. Nhưng nước này khiến trung tâm bị đóng lại, mà trong khai cuộc Scotch bốn Mã thì Trắng cần mở trung tâm để có thể giành lấy lợi thế.

Giờ là đến phần trả lời, lý do mà tôi nói Đen có thể không biết mình đang làm gì là vì có hai nước đi phổ biến nhất nhưng lại sai. Đó là 5...Nxe5 và 5...Nxe4. Nước đi đúng lý thuyết sẽ là 5...Qe7.

Hậu Trắng ở g4 xiên hai quân Mã và Tượng trên hàng 4 và tấn công tốt g7. Đen bắt đầu gặp rắc rối.

Nếu Đen lấy Mã ăn vào c3, Trắng nhất định không được lấy tốt ăn lại c3 (vì Bxc3+ và bắt đôi) mà lấy Hậu ăn Tượng.

7...Nxc3 8.Qxb4 Nd5 và quân Hậu vòng lại 9.Qg4, tiếp tục tấn công g7. 9...0-0? 10.Bh6.

Còn nếu sau 7.Qg4, Đen đẩy d5: 7...d5 8.Qxg7 Rf8 9.a3 Bxc3 10.bxc3 Nxc3 và 11.Bg5 cờ Trắng áp đảo.

Vẫn là nước Hậu lên g4 tương tự như ở mục a, chỉ khác ở chỗ chúng ta có con tốt nằm ở d4 ngăn không cho Hậu ăn được Tượng ở b4.

Đen lúc này đang "đe dọa" thực hiện đòn chiếu mở, nhưng lát nữa tôi sẽ giải thích tại sao điều này không quá đáng sợ như nhiều bạn nghĩ. Một phần vì Trắng có thể tạo ra đe dọa lớn hơn.

Trắng tấn công Xe và đe dọa chiếu hết ở f7, Đen bắt buộc phải phản ứng trước nước đi này.

Khi đứng trước đe dọa chiếu mở của đối phương, tôi thường thấy nhiều người và cả học sinh của tôi hay chọn tấn công quân mở đường chiếu (ở đây là quân Mã ở c3). Xong rồi phản tác dụng vì quân mở đường đó đằng nào cũng chạy đi.

Vì vậy, cách hiệu quả là tấn công vào quân đằng sau nó, Trắng đẩy tốt lên a3, tấn công Tượng ở b4.

Tiếp theo, giả sử nếu như Trắng không có cách nào để tấn công quân Tượng đó thì Đen cũng không có đòn chiếu mở nào hiệu quả hết. Quân Mã ở c3 nằm ngay trong lòng địch nhưng lại không làm được gì nhiều. Đó cũng là lý do Trắng đưa Hậu lên g4, đưa Hậu ra xa khỏi tầm với của Mã Đen.

Trường hợp tương tự thế này cũng xảy ra ở một số khai cuộc khác. Sau đây là một ví dụ minh họa:

1.e4 c5 2.Nf3 e6 3.d4 cxd4 4.Nxd4 Nf6 5.Nc3 Bb4 6.e5 Ne4 7.Qg4 Nxc3 8.Qxg7 Rf8 9.a3. (hình dưới)

Đây là thế cờ xuất hiện từ một biến thể của Khai cuộc Phòng thủ Sicilia: Trận ghim quân (Pin variation). Biến thể này từng được ưa thích một thời nhưng ngày nay hầu như không còn ai chơi nữa.

Ở đây, Trắng cũng đẩy tốt lên tấn công quân ở đằng sau set up chiếu mở là quân Tượng b4. Mã Đen ở c3 thì không có cách mở đường chiếu nào hữu dụng ngoài việc nhảy vào b5, tấn công Mã.

9...Nb5+ 10.axb4 Nxd5, sau đó thì Trắng đưa Tượng lên g5 rồi theo đó là h6... Các nước đi lý thuyết vẫn còn tiếp diễn nữa nhưng tôi sẽ không đào sâu thêm, đây chỉ là ví dụ minh họa thôi.

Quay lại mục b - Mã ăn tốt

8.a3 Ba5 (nếu 8...Nxd4 thì 9.axb4 Nxc2+ 10.Kd2 Nxa1 11.Kxc3)

9.Nxc6 dxc6, Đen ăn lại bằng tốt d để có thể mở đường cho Tượng c8 phát triển.

10.Qe5+ Qe7 11.Qxe7 Kxe7 12.Bd2 Bf5 (tấn công tốt c2) 13.bxc3 Bxc2 14.Rc1.

Sau khi Đen chạy Tượng đi, Trắng có được thế cờ tàn khá dễ chịu nhờ cấu trúc tốt mạnh hơn bên Đen.

Đây là nước đi lý thuyết, Đen hy sinh tạm quân tốt và đưa Hậu lên e7, gây áp lực lớn vào trung tâm. Trắng đừng cố giữ lấy con tốt dư mà phải trả lại cho Đen.

5...Qe7 6.Qd3! tăng cường bảo vệ Mã c3 và tốt e4.

Đen nghĩ mình thắng được tốt e4 nên sẽ ăn Hậu vào, quên mất tốt ở g7 đang không được bảo vệ.

9...Qxe4+ 10.Qxe4 Nxe4 11.Bxg7 Rg8 và 12.Bd4

Tượng lui về d4 để bảo vệ f2, cho phép Trắng nhập thành xa ở nước tiếp theo. Trắng có được cặp Tượng, Đen thì có tốt cánh vua bị thiệt hại. Cờ Trắng tốt hơn.

Thế nên, để tránh việc tốt g7 bị mất đi ở nước thứ 8, thay vì 8...Bxc3? thì Đen sẽ nhập thành.

8.Bd2 0-0 9.0-0-0 hai bên nhập thành khác phía, thế cờ cân bằng.

Vậy là chúng ta đã đi qua được gần hết về lý thuyết chính lẫn các lỗi sai hay biến thể thường gặp, gọi là gần hết bởi vì Đen vẫn còn rất nhiều cách trả lời khác thường nữa. Những thứ mà tôi liệt kê ra được tôi tổng hợp từ kinh nghiệm cá nhân, youtube, cơ sở dữ liệu ván đấu trên chess.com, lichess.org và dựa theo mức độ phổ biến mà quyết định thêm vào bài nên mong các bạn hãy thông cảm.

Cũng qua các biến thể này mà các bạn có thể thấy được mức độ nguy hiểm của khai cuộc Scotch bốn Mã. Ngay cả những nước đi trông tự nhiên nhất cũng khiến Đen nhanh chóng rơi vào thế thua. Còn với Trắng, dù cho có được nhiều lợi thế nhưng cũng không có nghĩa là thắng được ngay.

[1] Magnus vs Giri, Skilling Open (2020) [2] Four Knights Scotch | GM Naroditsky’s Theory Speed Run [3] Overprotection

Đại kiện tướng Daniel Naroditsky Youtube | Twitch

Sách: Modern Chess Opening, phiên bản thứ 15

Tôi cũng nhắm trước sẽ chỉ viết về khai cuộc bắt đầu bằng 1.e4, nhưng biết đâu tôi tìm được cao nhân nào đó ở ẩn có thể giúp đỡ tôi thì tốt thật.

----
Decemberr

----

Bạn cũng có thể ủng hộ tôi để viết tiếp series: Số tài khoản: 0923 94 2137 Tên: Trần Hoàng Nguyên Ngân hàng: MB Bank